ພຣະທາດ​ຫຼວງວຽງ​ຈັນ

   ພຣະທາດ​ຫຼວງວຽງ​ຈັນ ​ປະກາຍ​ສີ​ທອງຄຳ​ອັນ​ຮຸ່ງ​ເຮືອງ ຕັ້ງຢູ່​ຢ່າ​ງ​ໂດດ​ເດັ່ນ​ທີ່​ເຂດ​ບ້ານທາດຫຼວງ, ​ເມືອງ​ໄຊ​ເສດ​ຖາ,​ ເປັນ​ປູ​ຊະ​ນິຍະສະ​ຖານ​ບູຮານ​ອັນ​ເປັນ​ສັນຍາ​ລັກ​ຂອງ​ປະ​ເທດ​ລາວ, ​ເປັນ​ພຣະທາດ​ໂລກະ​ຈຸນ​ລະ​ມະນີ​ ທີ່​ບັນຈຸ​ພຣະ​ສາລິ​ກະທາດຂອງ​ພຣະພຸດທະ​ເຈົ້າ ​ແລະ ​ເປັນ​ສູນ​ລວມ​ແຫ່ງ​ຈິດ​ວິນ​ຍານ​ຂອງ​ປວງ​ຊົນ​ລາວ​ທັງ​ຊາດ​. ພຣະທາດຫຼວງ​ວຽງ​ຈັນ​ ຖືກ​ສ້າງ​ຂື້ນ​ເທື່ອ​ທຳ​ອິດ​ເມື່ອ​ປີ ພສ 236 ໂດຍ​ການ​ນຳພາ​ຂອງ​ເຈົ້າ​ເມືອງ​ວຽງ​ຈັນ ຈັນທະ​ບູລີ ປະສິດ​ທິສັກ ຫຼື ບຸລິ​ຈັນ  ແລະ ຖືກ​ຕໍ່​ເຕີມ​ສ້າງ​ຕື່ມ​ອີກ​ໃນ​ປີ ຄສ 1556 ໂດຍ​ເຈົ້າ​ໄຊ​ຍະ​ເສດ​ຖາ​ທິຣາຊ ກະສັດ​ຜູ້​ສະຖາປະນາ​ວຽງ​ຈັນ​ ເປັນ​ນະຄອນຫຼວງ​ຂອງ​ອານາຈັກ​ລາວ​ລ້ານ​ຊ້າງ. ມາ​ຮອດ​ປີ​ຄສ 1957, ລັດຖະບານ​ລາວ ​ພາຍ​ໃຕ້​ພະ​ບໍລົມ​ມະ​ຊູ​ປະຖຳຂອງ​​ ເຈົ້າ​ສີສະ​ຫວ່າງ​ວົງ ກໍ່​ໄດ້​ນຳພາ​ປະຊາຊົນ​ປັ້ນ ພະ​ບໍລົມ​ມະ​ຮູບຂອງ​ ເຈົ້າ​ໄຊ​ຍະ​ເສດ​ຖາ​ທິຣາຊ ປະດິດສະຖານ​ໄວ້ ​ຢູ່ໜ້າ​ທາງ​ເຂົ້າ​ພະທາດ​ດ້ານ​ຕາ​ເວັນ​ຕົກ ​ເພື່ອ​ເປັນ​ອະນຸສາວະລີ​ທີ່​ພະ​ອົງ​ໄດ້​ສ້າ​ງພະທາດ​ຫຼວງ​ ຂື້ນມາ​ເປັນ​ທີ່​ສັກກະ​ລະ​ບູຊາ​ຈົນ​ຮອດ​ປະຈຸ​ບັນ. ພຣະທາດຫຼວງ​ສູງ 45 ແມັດມີ​ໃບ​ສິມ​ມາ​ອອ້ມ 228 ໃບ, ມີ ບໍລິວານ (ທາດ​ນ້ອຍ) ອ້ອມຮອບ 30 ອົງ​ເອີ້ນວ່າ​ປະລະມິ​ສານ​ສິບ​ທັດ, ຕີນພຣະ​ທາດ​​ແຕ່​ດ້ານ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ​ ຫາ​ດ້ານ​ຕາ​ເວັນ​ຕົກ​ຍາວ 69 ແມັດ, ​ແຕ່​ດ້ານ​ເໜືອ​ຫາ​​ໃຕ້​ຍາວ 68 ແມັດ  ແລະ ​ມີ​ກົມ​ມະ​ລຽນ​ດ້ານ​ນອກ​ອອ້ມພຣະທາດຫຼວງ​ ແຕ່​ລະ​ດ້ານ​ຍາວ 91,75 ແມັດ. ໃນ​ວັນ​ເພັງ​ເດືອນສິບ​ສອງ​ຂອງ​ທຸກໆ​ປີ (​ໄລຍະ​ເດືອນ ຕຸລາ ​- ເດືອນ​ພະຈິກ) ​ປະ​ຊົນ​ລາວ​ຈາກ​ທຸກ​ສາລະ​ທິດ ຈະ​ພາກັນ​ເດີນທາງ​ມາສະ​ເຫຼີ​ມສະຫຼອງ​ບຸນ​ນະມັດສະກາ​ນພຣະທາດຫຼວງ ​ເຊິ່ງ​ເປັນ​ບຸນມະ​ໂຫລານ​ທີ່​ໃຫຍ່​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ປະ​ເທດ​ລາວ ​ຖືກ​ຈັດ​ຂື້ນ​ເປັນ​ເວລາ 7 ມື້ 7 ຄືນ ​ພ້ອມ​ການສະ​ແດງ​ມະ​ໂຫລີ, ສິລະ​ປະ-ວັນນະຄະດີ ແລະ ງານ​ວາງສະ​ແດງ​ສິນ​ຄ້າ​ ຈາກ​ຫຼາກ​ຫຼາຍ​ຫ້າງ​ຮ້ານ. ບຸນ​ພະທາດ​ຫຼວງ​ສະ​ແດງ​ໃຫ້​ເຫັນ​ເຖິງ​ວັດທະນະທຳ ​ແລະ ຮີດຄອງ​ປະ​ເພນີ ​ອັນ​ດີງາ​ມຂອງ​ຊາວ​ພຸດ​ ກໍ່​ຄື​ຊາວ​ລາວ​ທັງ​ຊາດ ​ໂດຍ​ມີ​ພິທີ​ສຳຄັນ​ທາງ​ສາດສະໜາ​ເຊັ່ນ: ພິທີ​ແຫ່​ຜາສາດ​ເຜີ້ງ, ວຽນທຽນ​ ​ແລະ ຕັກບາດ​ຖວາຍ​ທານ ​ເຊິ່ງມີ​ພະສົງ​ຈາກ​ທົ່ວ​ທຸກ​ແຂວງ​ໃນ​ປະ​ເທດ​ລາວ​ ເດີນທາງ​ມາ​ຮ່ວມ ​ແລະ ພາຍຫລັງ​ພິທີ​ຕັກບາດ ​ກໍ່​ມີ​ການ​ແຂ່ງຂັນ​ຕິ​ຄີ ເຊິ່ງ​ເປັນ​ກິລາ​ພື້ນ​ເມືອງ ທີ່​ຈັດ​ຂື້ນ​ໃນ​ທຸກໆ​ປີ​ໄລຍະ​ບຸນ​ດັ່ງກ່າວ.

       ຕົກມາປີ 2016 -2017 ພັກ ແລະ ລັດຖະບານ ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ ໄດ້ຕົກລົງປະຕິສັງຂອນ ແລະ ຍົກຍອດຄຳຂຶ້ນສູ່ຈອມພະທາດຫລວງ ແລະ ພະທາດປາລະມີ 32 ທາດ ສຳເລັດ, ເຮັດໃຫ້ພະທາດຫລວງ ເບັງປາລາມີ ແລະ ຄວາມສວຍງາມຍິງຂຶ້ນ.

ຫໍ​ທຳ​ມະ​ສະພາ

ຫໍ​ທຳ​ມະ​ສະພາ ຕັ້ງ​ຢູ່​ບໍລິ​ເວ​ນວັດ​ທາ​ດຫຼວງ​ເໜືອ ​ເຊິ່ງຢູ່​ທາງ​ທິດ​ເໜືອ​ຂອງ​ພຣະທາດ​ຫຼວງ​ວຽງຈັນ. ຫໍ​ທຳ​ມະ​ສະພາ ​ຖືກ​ສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນ ດ້ວຍ​ສະຖາປັດຕະຍະກຳ​ອັນ​ງົດ​ງາມ​ແບບ​ສິນ​ລະ​ປະ​ລາຍ​ລາວ ​ເຊິ່ງມີ​ຂະໜາດ​ໃຫຍ່ ​ແລະ ກວ້າງຂວາງ​ຖືກ​ໃຊ້​ເປັນ​ສະ​ຖານ​ທີ່​ປະກອບ​ພິທີກຳ​ຕ່າງ​ໆທາງ​ສາດສະໜາຂອງ​ພຣະສົງ.

ປະຕູ​ໄຊ

ປະຕູ​ໄຊ ຫລື ຊື່​​ເດີມ​ເອີ້ນ​ວ່າ “ອະນຸສາວະ​ລີ​ໄຊຊະນະ” ມັກ​ຖືກ​ປຽບທຽບ​ໂດຍ​ນັກ​ທ່ອງ​ທ່ຽວວ່າ​ເປັນ “ອາກ​ເດີ ທຣີອົມ” (ຢູ່​ນະຄອນ​ປາຣີ ປະ​ເທດ​ຟຣັ່ງ) ຂອງ​ລາວ​ເພາະວ່າ ​ມີ​ລັກສະນະ​ໂດດ​ເດັ່ນ​ຕັ້ງຢູ່​ໃຈກາງ​ນະຄອນຫລວງ​ວຽງຈັນ ບໍລິ​ເວນ​ຕອນ​ກາງຂອງ​ຖະໜົນລ້ານ​ຊ້າງ (ຄົນ​ສະ​ໄໝກ່ອນ​ມັກ​​ເອີ້ນ​ກັນ​ວ່າ​ ຊອງ ​ເອລິ​ເຊ້ ​ເປັນ​ຖະໜົນຢູ່​ໃນ​ປາຣີ​ເຊັ່ນ​ກັນ). ປະຕູ​ໄຊ​ຖືກ​ສ້າງ​ຂຶ້ນນັບ​ແຕ່​ປີ ຄສ 1957-1962 ​ເພື່ອ​ເປັນ​ອານຸສອນ​ໃຫ້​ແກ່​ການ​ປະ​ກາດ​ເອກະລາດ​ຂອງ ສປປ ລາວ ອອກ​ຈາກ​​ແອກ​ປົກຄອງ​ຂອງ​ລ່າ​ເມື​ອງຂຶ້ນຟຣັ່ງ ​ໂດຍ​ສ້າງ​ຕາມ​ສັດສ່ວນ​ເລກ​ຕຳລາ​ອັນ​ສຳຄັນ​ຂອງ​ຊາວ​ພຸດ ຄື: 3-7-9. ຮູບຊົງ​ດ້ານ​ເທິງ​ຂອງ​ປະຕູ​ໄຊ ​ແມ່ນ​ມີ​ລັກສະນະ​ຄ້າຍ​ຄື​ກັບ​ຜາສາດ ທັດ​ສ໌ມາ​ຮານ ທີ່​ຢູ່​ປະ​ເທດ​ອິນ​ເດຍ ​ແລະ ​ດ້ານ​ໃນ​ ຖືກ​ປະ​ດັບ​ປະດາ​ດ້ວຍ​ສິນ​ລະ​ປະ​ລວດລາຍອັນ​ເປັນ​ເອກະລັກ​ຂອງ​ລາວ ທີ່ມີ​ສີສັນ​ງົດ​ງາມ ລວມທັງ​ຮູບ​ປັ້ນນາງ​ກິນ​ນາລີ. ປະຕູ​ໄຊ​ມີ​ຄວາມ​ສູງ 49 ​ແມັດ ດັ່ງນັ້ນ ນັກ​ທ່ອງ​ທ່ຽວທີ່​ມາ​ທ່ຽວຊົມ​ຈຶ່ງ​ສາມາດ​ຂຶ້ນ​ໄປ​ສູ່​ສຸດ​ ເພື່ອ​ຊົມ​ທິວ​ທັດ​ອັນ​ສວຍ​ງາມ​ຂອງ​ຕົວ​ເມືອງ​ໃນ ນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ. ຢູ່​ບໍລິ​ເວນ​ດ້ານ​ລຸ່ມ ​ກໍ​ເປັນ​ເດີນ​ກວ້າງ ​ປະກອບ​ໄປ​ດ້ວຍ​ອ່າງ​ນ້ຳພຸ, ດອກ​ໄຟ​ສີ ​ແລະ ດອກ​ໄມ້​ຫລາຍ​ສະ​ນິດ-​ຫລາຍ​ແນວ​ພັນ ທີ່​ສົ່ງ​ກິ່ນ​ອັນ​ຫອມ​ຫວນ ແລະ ສີສັນ​ສົດ​ໃສ​ຕະການ​ຕາ. ດ້ອຍ​​ເຫດ​ນີ້ ປະຕູ​ໄຊ ຈຶ່ງ​ເປັນ​ອີກ​ສະຖານ​ທີ່ທ່ອງ​ທ່ຽວໜຶ່ງ ທີ່​ລື​ຊື່​ໃນ​ນະຄອນຫລວງ​ວຽງຈັນ ກໍ​ຄື​ໃນ​ປະ​ເທດ​ລາວ​ເຮົາ​ ​ເຊິ່ງສາມາດ​ດຶງ​ດູດ​ນັກ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ​ເປັນ​ຈຳນວນ​ຫລວງ​ຫລາຍ​ໃຫ້​ເຂົ້າມາ​ທ່ຽວຊົມ ແລະ ຖ່າຍຮູບ​ເກັບ​ພາບ​ໄວ້​ເປັນ​ທີ່​ລະ​ນຶກ​ ເພື່ອ​ສະ​ແດງ​ໃຫ້​ຮູ້​ວ່າ​ໄດ້​​ເດີນທາງ​ມາ​ຮອດ ນະຄອນຫລວງ​ວຽງຈັນ​ແລ້ວ. (ທ່ານ​ສາມາດ​ຂຶ້ນ​ໄປ​ຊົມ​ດ້ານ​​ເທິງ​ຂອງ​ປະຕູ​ໄຊ​ໄດ້​ທຸກ​ມື້​ເວລາ 8:00 - 16:00​ ​ໂມງ).

ໂຮງ​ກາ​ຍະ​ສິນ

ໂຮງ​ກາ​ຍະ​ສິນ ຖືກ​ສ້າງ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ປີ 1986 ຢູ່​ທີ່​ຖະໜົນ​ເຈົ້າອາ​ນຸວົງ, ບ້ານ​ສະຫວ່າງ, ​ເມືອງຈັນທະ​ບູລີ. ສະຖານ​ທີ​ແຫ່ງ​ນີ້ ມີ​ຊື່ສຽງຫລາຍ ​ແລະ ​ເປັນ​ທີ່​ນິຍົມ​ສຳ​ລັບ​ຈັດການ​ສະ​ແດງ ​ທາງ​ດ້ານ​ກາ​ຍະ​ສິນຍັງ​ຖືກ​​ໃຊ້​ເຂົ້າ​ໃນ​ການ​ສະ​ແດງ​ສິນ​ລະ​ປະ-ວັນນະ​ຄະນະ​ດີ​ຕ່າງໆ (ຮອງ​ເພັງ, ຂັບ-ລຳ ​ແລະ ຟ້ອນ), ລະຄອນ, ການ​ແຂ່ງຂັນ​ສົກ​ມວຍ ​ແລະ ກິດຈະກຳ​ອື່ນໆ ​ເນື່ອງ​ໃນ​ວັນ​ສຳຄັນຂອງ​ຊາດ, ​ເຊິ່ງຈະ​ມີ​ການ​ໂຄສະນາ-ປະຊາສຳພັນ​ໃຫ້​ທ່ານ​ຮັບ​ຊາບ​ລ່ວງໜ້າກ່ຽວກັບ​ວັນ, ​ເວລາ ​ແລະ ລາຍການ​ສະ​ແດງ​ຜ່ານ​ທາງ​ໂທລະພາບ, ວິທະຍຸ ຫລື ໜັງສື​ພິມ.

ວັດ​ສີ​ເມືອງ

ວັດ​ສີ​ເມືອງ ​ເປັນ​ບ່ອນ​ຕັ້ງຂອງ​ເສົາ​ຫລັກ​ເມືອງ ຢູ່​ເຂດ​ບ້ານສີ​ເມືອງ, ​ເມືອງ ຈັນທະ​ບູລີ ​ເຊິ່ງມີ​ປະຫວັດ​ອັນ​ເກົ່າ​ແກ່ ​ທີ່​ເລົ່າ​ຂານ​ສືບ​ຕໍ່​ກັນ​ມາ​ວ່າ ​ໃນ​ສະ​​ໄໝກ່ອນ ຕອນ​ທີ່​ຊາວ​ເມືອງ​ພວມ​ເຮັດ​ພິທີ​ປັກ​ຫລັກ​ເມືອງ​ຢູ່​ນັ້ນ ມີ​ແມ່ຍິງ​ຄົນໜຶ່ງຊື່ວ່າ​ ນາງ ສີ ​ເຊິ່ງກຳລັງ​ຖືພາ​ໄດ້​ສະຫລະ​ຊີບ​ໂດດ​ລົງ​ໄປ​ໃນ​ຂຸມ​ນັ້ນ, ນາງ​ໄດ້​ຖືກ​ຝັງ​ໄປ​ພ້ອມ​ຫລັກ​ເມືອງ ​ແລະ ກາຍ​ເປັນ​ຜີ​ຫລັກ​ເມືອງ ຈຶ່ງ​ເປັນ​ທີ່ມາ​ຂອງ​ຊືວັດ​ສີ​ເມືອງ​ແຫ່ງ​ນີ້. ຍ້ອນ​ວ່າ​ວັດ​ສີ​ເມືອງ​ເປັນ​ສະຖານ​ທີ່​ສັກສິດ ​ຈຶ່ງ​ໄດ້​ກາຍ​ເປັນ​ທີ່​ເພິ່ງ​ທາງ​ໃຈ​ໃຫ້​ແກ່​ຊາວ​ລາວ ​ແລະ ​ເປັນ​ສະຖານ​ທີ່ ທີ່​ຊາວ​ຕ່າງ​ຊາດ​ໃຫ້​ຄວາມ​ສົນ​ໃຈ​ເຂົ້າມາ​ສຶກສາ ​ແລະ ທ່ຽວຊົມ​ເປັນ​ຈຳນວນ​ຫຼວງຫຼາຍ. ປັດຈຸບັນ, ປະຊາຊົນ​ທັງ​ພາຍ​ໃນ ​ແລະ ຕ່າງປະ​ເທດ​ໄດ້​ພາກັນ​ເຂົ້າມາ​ສັກກະ​ລະ​ບູຊາ-ກາບ​ໄຫວ້​ວັດ​ສີ​ເມືອງ​ທຸກໆມື້ ​ໂດຍ​ສະ​ເພາະ​ວັນ​ອັງຄານ ​ແລະ ວັນ​ສິນ​ ຄົນ​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ ແມ່ນ​ມັກ​ມາ​ຂໍ​ພອນ, ເສຍ​ເຄາະ ບູຊາ​ໂຊກ, ມາ​ບະ-ມາ​ບົນ​ນຳ​ເຈົ້າ​​ແມ່​ສີ​ເມືອງ​ ໃນ​ສິ່ງ​ທີ່​ຕົນປາດ​ຖະໜາ ​ແລະ ​ເມື່ອ​ສົມ​ຫວັງ​​ແລ້ວ​ກໍ​ມາ​ແກ່​ບະ​ຢູ່​ທີ່ນີ້ ຕາມ​ຄວາມ​ເຊື່ອ​ຂອງ​​ແຕ່ລະຄົນ. ທຸກໆປີ​ໃນ​ມື້​ຂຶ້ນ 15 ຄ່ຳເດືອນ 12 ຂອງ​ລາວ​ ​ເຊິ່ງກົງ​ກັບ​ມື້ບຸນ​ນະມັດສະການ​ພະທາດ​ຫລວງ ຈະ​ມີ​ພິທີ​ແຫ່​ປະສານ​ເຜິ​ງ ​ເຊິ່ງ​ເລີມ​ຕົ້ນ​ແຮ່ຈາກ​ວັດ​ສີ​ເມືອງ​ແຫ່ງ​ນີ້​ໄປ​ຫາ ພຣະທາດຫລວງ​ວຽງຈັນ. ວັດ​ສີ​ເມືອງ​ເປີດ​ໃຫ້​ຄົນ​ເຂົ້າທ່ຽວຊົມ ​ແລະ ກາບ​ໄຫວ້​ບູຊາ​ທຸກມື້ ຕັ້ງ​ແຕ່ຕອນ​​ເຊົ້າມືດ​ຈົນ​ເຖິງ​ຄ່ຳ.

ຫໍ​ຫລັກ​ເມືອງ

ຫໍ​ຫລັກ​ເມືອງ ກົງກັນ​ຂ້າມກັບ​ວັດ​ສີ​ເມືອງ ​ແມ່ນ​ຫໍ​ຫລັກ​ເມືອງ ​ເຊິ່ງ​ເປັນ​ບ່ອນ​ປົກ​ປັກ​ຮັກສາ​ຮ່ອງຮອຍ​ມໍຣະດົກ​ທາງ​ປະຫວັດສາດ​ທີ່​ຖືກ​ຄົ້ນພົບ​ຢູ່​ສະຖານ​ທີ່​ແຫ່ງ​ນີ້ ​ໂດຍ​ນັກ​ບູຮາ​ນະ​ຄະດີ​ໄດ້​ທຳ​ການຄົ້ນຄວ້າ​ວິ​ໃຈ​ແລ້ວ​ພົບ​ວ່າ ວັດຖຸ​ບູຮານ​ນີ້​ແມ່ນ​ເປັນ​ວັດຖຸ​ທີ່​ປະກອບ​ເຂົ້າ​ໃນ​ພິທີການ​ກໍ່ສ້າງ​ເສົາ​ຫລັກ​ເມືອງ​ວຽງຈັນ​ໃນ​ສະ​ໄໝກ່ອນ​ ໂດຍ​ໄດ້​ພົບ​ຫີນ​ຫລັກ​ເມືອງ​ຈຳນວນ473 ຫລັກ ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ຟອກ​ດ້ວຍ​ຄຳປິວ ​ແລະ ​ແກະສະຫລັກ​ເປັນ​ລວດ​ລາຍ​ງົດ​ງາມ. ສິ່ງ​ທີ່​ສຳຄັນ​ທີ່​ສຸດ​ແມ່ນ​ເພິ່ນ​ໄດ້​ຄົ້ນ​ພົບ​ສີ​ລາ​ຈາລຶກ ໜຶ່ງ​ແຜ່ນ​ທີ່​ໄດ້​ລະບຸ​ເລີກ​ຍາມ​ກົງ​ກັບ​ມື້​ວັນ​ຈັນ, ​ແຮມ 10 ຄ່ຳເດືອນ 3, ຈສ 901 ປີ​ກຸນ​ ປີ​ກັດ​ໃຄ້​ ເຊິ່ງກົງ​ກັບ​ວັນ​ທີ 16 ກຸມພາ ຄສ 1540 ຣາຊະ​ການ​ຂອງ​ພະ​ເຈົ້າ​ໂພທິ​ຊະຣາຊ ​ເຊິ່ງ​ເປັນ​ບິດາ​ຂອງ​ເຈົ້າ​ໄຊ​ຍະ​ເຊ​ດຖາ​ທິຣາຊ. ກຸ່ມ​ຫີນ​ຫລັກ​ເມືອງ​ດັ່ງກ່າວ​ຖືກ​ຈັດ​ວາ​ງ​ໄວ້​ເປັນ 3 ກຸ່ມ​ຫ່າງ​ກັນ​ປະມານ 1,5 ​ແມັດ​ ​ແລະ ຫໍ​ຫລັກ​ເມືອງ​ທີ່​ຫາ​ກໍ່ສ້າງ​ຂຶ້ນມາ​ໃໝ່ນີ້​ແມ່ນ​ກວມ​ເອົາ​ຫິນ​ເສມາ​ທັງ 3 ກຸ່ມ ​ແລະ ຕັ້ງຢູ່​ບ່ອນ​ເກົ່າ​ແຕ່​ເດີມ​ເພື່ອ​ເປັນ​ການ​ຮັກສາ​ຄວາມໝາຍອັນ​ສັກສິດ​ທີ່​ບັນພະ​ບູລຸດ​ໄດ້​ກຳນົດ​ໄວ້ ​ແລະ ປະຕິບັດ​ຕາມ​ຮີດ​ເກົ່າ​ຄອງ​ເດີມ​ທີ່​ມີ​ມາ​ແຕ່​ບູຮານ.

ຫໍພະ​ແກ້ວ

ຫໍພະ​ແກ້ວ ຕັ້ງຢູ່​ເຂດ ບ້ານ​ຊຽງຍືນ, ​ເມືອງຈັນທະ​ບູລີ, ກົງ​ກັນຂ້າມ​ກັບ ​ວັດ​ສີສະ​ເກດ ​ແລະ ​ໄກ້​ກັບ​ພະຣາຊະ​ວັງ​​ເກົ່າ (ຫໍຄຳ) ​ເຊິ່ງປະຈຸ​ບັນ​ເປັນ​ສຳນັກງານ​ປະທານ​ປະ​ເທດ. ສະ​ໄໝກ່ອນ ຫໍພຣະ​ແກ້ວ ຕັ້ງຢູ່​ພາຍ​ໃນ​ວັດ​ເກົ່າ​ແກ່​ໃນ​ເຂດ​ພຣະຣາຊະ​ວັງ ຖືກ​ສ້າງ​ຂຶ້ນ​ໂດຍ​ພະ​ເຈົ້າ​ໄຊ​ຍະ​ເຊ​ດຖາ​ທິລາຊ ​ໃນ​ລະຫວ່າງ​ປີ ຄສ 1565-1779 ​ເຊິ່ງ​ເປັນ​ບ່ອນ​ປະດິດສະຖານ​ຂອງ “ພຣະ​ແກ້ວ​ມໍຣະກົດ” ​ເຖິງ​ແມ່ນ​ວ່າ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນຈະ​ບໍ່​ມີ​ພະ​ແກ້ວ​ມໍຣະກົດ​ແລ້ວ​ ອັນ​ເນື່ອງ​ມາ​ຈາກ​ເຫດການ​ທາງປະຫວັດສາດ​ທີ່​ຜ່ານ​ມາ, ​ແຕ່​ຫໍພະ​ແກ້ວ​ກໍ​ຍັງ​ຄົງ​ເປັນ​ທີ​ສັກກະ​ລະ​ບູຊາ​ຂອງ​ຊາວ​ລາວ ຍ້ອນ​ເປັນ​ແຫ​ລ່ງຮວບ​ຮວມວັດຖຸ​ບູຮານ​ອັນ​ສຳຄັນ ​ແລະ ລ້ຳຄ່າ​ເປັນຕົ້ນ​ແມ່ນ ພະພຸດທະ​ຮູບ​ປາງ​ຕ່າງໆ ທີ່​ຫລໍ່​ຈາກ​ທອງ​​ແດງ, ສີ​ລາ​ຈາກ​ລຶກ ​ແລະ ອື່ນໆ​ເມື່ອ​ຍ່າງ​ເລາະ​ຊົມ​ບໍລິ​ເວນ​ພາຍ​ໃນ​ສະຖາປັດຕະຍະກຳ​ອັນ​ສວຍ​ງາມ​ນີ້ ທ່ານ​ຈະ​ຮູ້ສຶກ​ໄດ້​ເຖິງ​ຄວາມ​ສະຫງົບ​ຮົ່ມ​ເຢັນ​ທີ່​ແຕກ​ຕ່າງ​ຈາກ​ບ່ອນ​ອື່ນໆ. ຫໍພຣະ​ແກ້ວ​ເປີດ​ໃຫ້​ເຂົ້າທ່ຽວຊົມ​ທຸກ​ມື້ ​ເວລາ 8:00-17:00 ໂມງ.

ວັດ​ສີສະ​ເກດ

ວັດ​ສີສະ​ເກດ ​ເປັນ​ວັດ​ທີ່​ມີ​ຄວາມ​ສຳຄັນ​ທາງ​ປະຫວັດສາດ ​ເພາະວ່າ​ເປັນ​ວັດ​ດຽວ ທີ່​ລອດ​ພົ້ນຈາກ​ການ​ຈູດ​ເຜົາ​ທຳລາຍ​ຂອງ​ສັກ​ດີນາ​ຕ່າງ​ດ້າວ ​ທີ່​ມາ​ຮຸກ​ຮານ​ລາວ ​ໃນ​ລະຫວ່າງ​ປີ ຄສ 1827-1828. ວັດ​ສີສະ​ເກດ​ໄດ້​ຖືກ​ສ້າງ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ປີ ຄສ 1818​ ​ໂດຍ​ການ​ນຳພາ​ຂອງ​ເຈົ້າອານຸວົງ, ກະ​ສັດ​ອົງ​ສຸດ​ທ້າຍ​ ຂອງຣາຊະ​ວົງວຽງຈັນ ​ແລະ ມີ​ຄວາມ​ພິ​ເສດ​ທີ່​ສຸດ​ ​ເນື່ອງ​ຈາກ​ວ່າ ​ເປັນ​ວັດ​ທີ່ບັນຈຸ​ຫໍ​ໄຕ​ປີດົກ, ກຸດຕິ​ຂອງ​ເຈົ້າ​ເພັດຊະຣາຊ ​ແລະ ຢູ່​ຕາມ​ຝາ​ດ້ານ​ໃນ​ຂອງ​ສິມ ​ກໍ່​ມີ​ຮູ​ບ​ແຕ້ມ​ລວດລາຍງົດ​ງາມ. ບໍລິ​ເວນ​ວັດ ​ມີ​ກົມ​ມະລຽນອ້ອມ​ສີ່​ດ້ານ, ​ແຕ່​ລະ​ດ້ານ ​ມີ​ພຣະພຸດທະ​ຮູບ​ນ້ອຍ​ທີ່​ເຮັດດ້ວຍ​ປະທາຍ​ເພັດ ລວມມີ 120 ອົງ. ສ່ວນ​ຢູ່​ຂ້າງ​ອຸ​ໂບສົດ​ມີ​ພຣະພຸດທະ​ຮູບ​ປະທານ​ອົງ​ໃຫຍ່​ອັນ​ສັກສິດ, ຢູ່​ຂ້າງ​ກ້ຳຊ້າຍ ​ແລະ ຂວາ​ຂອງ​ພຣະປະທານ ກໍ​ມີ​ພຣະພຸດທະ​ຮູບ​ທອງ​ຫລໍ່ ປາງ​ຫ້າມ​ຍາດ 2 ອົງ ​ເຊິ່ງ​ເຈົ້າອານຸວົງ ​ໄດ້​ສ້າງ​ໄວ້​ເທົ່າ​ກັບ​ເລົ່າ​ຄີງ​ຂອງ​ເພິ່ນ​ເອງ. ນອກ​ນັ້ນ ຢູ່​ຕາມ​ຊ່ອງ​ຝາ​ດ້ານ​ໃນ​ສິມ ​ກໍ​ຍັງ​ມີ​ພຣະພຸດທະ​ຮູບອົງ​ນ້ອຍໆ ລວມທັງໝົດ 2052 ອົງ ​ເຊິ່ງ​ໃນ​ນັ້ນ​ເຮັດ​ດ້ວຍ​ເງິນ​ບຸ 276 ອົງ. (​ເວລາ​ເປີດ​ໃຫ້​ເຂົ້າທ່ຽວຊົມ​ແມ່ນ​ເລີ່​ມ​ແຕ່ 8:00-17:00 ​ໂມງ ຂອງ​ທຸກໆມື້)

ແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວທໍາມະຊາດອ່າງເກັບນ້ຳເຂື່ອນໄຟຟ້ານໍ້າອູ 6.

ອ່າງເກັບນ້ຳ ໄຟຟ້ານໍ້າອູ 6 ຕັ້ງຢູ່ທິດຕາເວັນອອກສ່ຽງເໜືອຂອງ ແຂວງຜົ້ງສາລີ ຫ່າງຈາກເທດສະບານແຂວງປະມານ 35 ກິໂລແມັດ, ເປັນສະຖານທີ່ທ່ອງທ່ຽວທາງທຳມະຊາດແຫ່ງໜຶ່ງທີ່ມີຄວາມສວຍງາມທາງທິວທັດທຳມະຊາດ, ຄວາມອຸດົມສົມບູນຂອງສັດນາໆພັນໃນພື້ນນໍ້າ ແລະ ມີໝູ່ບ້ານປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າທີ່ອາໄສຕາມໜ້າອ່າງ; ດັ່ງນັ້ນທາງພະແນກ ຖວທ ແຂວງ ແລະ ຫ້ອງການ ຖວທ ເມືອງຜົ້ງສາລີ ໄດ້ວາງແຜນເພື່ອພັດທະນາ ການທ່ອງທ່ຽວໃນຂົງເຂດນີ້ໂດຍອີງໃສ່ 6 ທາງອອກຂອງແຂວງຜົ້ງສາລີ ແລະ ໃນນັ້ນກໍ່ປະຕິບັດຕາມທາງອອກທີ່ 5 ຫັນການທ່ອງທ່ຽວເປັນອຸດສາຫະກຳ ໃນນີ້ກໍ່ເພື່ອສ້າງກິດຈະກໍາໃຫ້ພາກສ່ວນຜູ້ປະກອບການ ບໍລິການຮ້ານອາຫານ, ການປະມົງ, ການບໍລິການຂີ່ເຮືອຊົມພາບທິວທັດ  ໜ້າເຂື່ອນ ແລະ ສ້າງບ້ານໃກ້ຄຽງໃຫ້ເປັນບ້ານໂຮມສະເຕ (Home stay) ເພື່ອຮອງຮັບນັກທ່ອງທ່ຽວທີ່ຈະໄປທ່ຽວຊົມ ແລະ ພັກແຮມ, ໃນນີ້ ກໍ່ເພື່ອສ້າງວຽກເຮັດງານທຳ ແລະ ສ້າງລາຍໄດ້ເສີມໃຫ້ແກ່ຊຸມຊົນໂດຍກົງ. ຂະນະດຽວກັນນີ້, ກໍໄດ້ກໍ່ສ້າງພື້ນຖານໂຄງລ່າງ ເພື່ອສ້າງສິ່ງອຳນວຍຄວາມສະດວກດ້ານການບໍລິການຕິດພັນກັບຄວາມອຸດົມສົມບຸນທາງດ້ານຊັບພະຍາກອນທຳມະຊາດ ແລະ ວັດທະນະທຳ ອັນດີງາມຂອງປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າ  ອັນໄດ້ເຮັດໃຫ້ວຽກງານການທ່ອງທ່ຽວ ນັບມື້ມີທ່າຂະຫຍາຍຕົວເພີ່ມຂຶ້ນເລື້ອຍໆ ເປັນທີ່ດຶງດູດໃຫ້ແກ່ນັກທ່ອງທ່ຽວທັງພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດເຂົ້າມາທ່ຽວອ່າງເກັບນ້ຳໄຟຟ້ານໍ້າອູ 6 ນັບມື້ນັບຫຼາຍຂຶ້ນ, ໃນນີ້ ໜ້າເຂື່ອນມີຮ້ານອາຫານ ແລະ ຮ້ານກິນດື່ມ 3 ແຫ່ງ ພ້ອມທັງມີເຮືອບໍລິການຂົນສົ່ງນຳພ້ອມ, ບັນດາທຸລະກິດເຫລົ່ານີ້ ແມ່ນທຸລະກິດແບບຄອບຄົວ ບໍລິການແບບປະຖົມປະຖານ ເຊິ່ງສາມາດຮັບຮອງນັກທ່ອງທ່ຽວໄດ້ໂດຍພື້ນຖານ.

ສວນຊາຫຼັກ 4 (ບ້ານ ສາຍລົມ).

ສວນ​ຊາ​ສາຍລົມ (ຫຼັກ 4) ມີທີ່ຕັ້ງຢູ່ທິດເໜືອຂອງເທດສະບານເມືອງຜົ້ງສາລີ ຕັ້ງຢູ່ບ້ານສາຍລົມ ຫ່າງຈາກເທດສະບານປະມານ 4 ກິໂລແມັດ ເປັນສວນຊາສະນິດນ້ອຍ, ເຊິ່ງ​ເປັນ​ສວນ​ຊາ​ທີ​ມີ​ຄວາມ​ສວຍ​ງາມດ້ວຍການຕັດ​ຕົກ​ແຕ່ງເປັນຖັນແຖວສວຍງາມເປັນໜ້າທ່ຽວຊົມ, ສວນຊາມີເນື້ອທີ່ທັງໝົດ 22 ເຮັກຕາ, ມີຕົ້ນຊາປະມານ 8,800 ຕົ້ນ, ມີອາຍຸ 15-16 ປີ.

ຕົວເມືອງເກົ່າຜົ້ງສາລີ (ບ້ານຜົ້ງສາລີ ແລະ ບ້ານຕະຫຼາດວິໄລ).

ເມືອງຜົ້ງສາລີ ຕັ້ງຢູ່ໃຈກາງເທດສະບານຂອງແຂວງ ເຊິ່ງເປັນໜຶ່ງໃນ 7 ເມືອງ ຂອງແຂວງຜົ້ງສາລີ. ແຂວງຜົ້ງສາລີເວົ້າລວມເວົ້າສະເພາະ ເທດສະບານເມືອງຜົ້ງສາລີ ມີທ່າແຮງທາງດ້ານທີ່ຕັ້ງພູມສາດ ເປັນທາງຜ່ານ ເຂົ້າ-ອອກ ປະເທດ ສສ ຫວຽດນາມ,  ສປ ຈີນ ແລະ ອອກສູ່ແຂວງອຸດົມໄຊ ເຖິງນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ. ນອກນັ້ນ ຍັງມີວັດທະນະທໍາ ຮີດຄອງປະເພນີອັນຫຼາກຫຼາຍຂອງບັນດາເຜົ່າ ເຊິ່ງເປັນເອກະລັກອັນສະເພາະຂອງຕົນ, ມີທັດສະນິຍະພາບທີ່ສວຍງາມ, ມີພູຜາປ່າດົງທີ່ຕຶບໜາ, ມີພູສູງທີ່ສາມາດແນມເຫັນທີວທັດທໍາມະຊາດ, ຕົວເມືອງ ແລະ ໝູ່ບ້ານນ້ອຍໃຫຍ່ ທີ່ຢັ່ງຍາຍຢູ່ຕາມເປີ້ນພູ ແລະ ຮ່ອມພູ, ມີອາກາດທີ່ສົດຊື່ນ, ມີວັດຖຸບູຮານ, ປູສະນິຍະຖານທີ່ເກົ່າແກ່ເຊັ່ນ: ພູຟ້າ, ສວນຊາ 400 ປີ, ສວນຊາສາຍລົມ, ໝູ່ບ້ານຊົນເຜົ່າ ແລະ ອື່ນໆ... ສິ່ງເຫຼົ່ານັ້ນແມ່ນໄດ້ສ້າງແຮງດຶງດູດ ແລະ ຈູງໃຈ ເອົານັກທ່ອງທ່ຽວທັງພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດ ເຂົ້າມາທ່ຽວຊົມ ເມືອງຜົ້ງສາລີ ນັບມື້ຫຼາຍຂຶ້ນ.

ແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວພູຟ້າ.

ພູຟ້າ  ແມ່ນມິ່ງຂວັນເມືອງ ຂອງຊາວເມືອງຜົ້ງສາລີ, ຕັ້ງຢູ່ທິດຕາເວັນອອກສ່ຽງເໜືອຂອງຕົວເມືອງຜົ້ງສາລີ, ມີຄວາມສູງຈາກລະດັບນໍ້າທະເລ 1,625 ແມັດ, ມີຂັ້ນໄດຍ່າງແຕ່ຕີນພູຫາຈອມພູ 863 ຂັ້ນ ເຊິ່ງຢູ່ເທິງຈອມພູ ເປັນຈຸດຊົມວິວຂອງເທດສະບານເມືອງຜົ້ງສາລີ, ຊົມຕາເວັນຕົກ ແລະ ທະເລໝອກໃນຍາມເຊົ້າ, ພູຟ້າມີເນື້ອທີ່ທັງໝົດ 200 ເຮັກຕາ, ເປັນພູທີ່ອຸດົມສົມບູນໄປດ້ວຍປ່າໄມ້ດົກໜາ ແລະ ພືດພັນຫຼາຍສິ່ງຫຼາຍຢ່າງ ທັງເປັນພື້ນທີ່ອາໄສຂອງສັດປ່ານາໆສະນິດ, ໃນຂົງເຂດພູຟ້າມີເສັ້ນທາງສັນຈອນສະດວກດ້ວຍທາງເປຕົງ ແລະ ມີສະຖານທີ່ພັກຜ່ອນກວ້າງຂວາງ ເໝາະສົມແກ່ນັກທ່ອງທ່ຽວ ທັງພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດທີ່ຈະມາສໍາພັດ ແລະ ທ່ຽວຊົມ ເພື່ອພັກຜ່ອນຍ່ອນອາລົມ ແລະ ສູບເອົາອາກາດບໍລິສຸດ.

ສວນຊາ 400 ປີ.

ບ້ານກໍແມນ (ບ້ານລຸງຈິ້ງ) ເປັນບ້ານໜຶ່ງທີ່ຂື້ນກັບເມືອງຜົ້ງສາລີ, ມີໄລຍະທາງຈາກເທດສະບານເມືອງ 15 ກມ ເປັນບ້ານທີ່ມີປະຫວັດການປູກຊາລ້ຽງຊີບມາແຕ່ດຶກດໍາບັນ, ຕາມການເລົ່າຂອງຄົນເຖົ້າແກ່ອາວຸໂສຂອງບ້ານໃຫ້ຮູ້ວ່າ: ບ້ານກໍແມນນັບແຕ່ສ້າງຕັ້ງບ້ານແມ່ນມີອາຍຸປະມານ 400 ກວ່າປີ ແລ້ວ ແລະ ຕົ້ນຊາ ຊາວບ້ານກໍ່ໄດ້ປູກຕັ້ງແຕ່ເລີ່ມຕັ້ງບ້ານ ສະນັ້ນຊາວບ້ານຈຶ່ງເອີ້ນຊານີ້ວ່າ ຊາ 400 ປີ, ປະຈຸບັນຊາວບ້ານໄດ້ຖືການປູກຊາ ແລະ ຂາຍຊາເປັນອາຊີບຫຼັກ, ພາຍໃນບ້ານມີເນື້ອທີ່ສວນຊາ 32.25 ເຮັກຕາ, ມີກົກຊາທັງໝົດ 48,373 ກົກ ແລະ ເປັນຊາປູກທີ່ມີອາຍຸແກ່ທີ່ສຸດໃນ ສປປ ລາວ.

ປ່າ​ສະຫງວນ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ນໍ້າຫ້າ.

ປ່າສະຫງວນແຫ່ງຊາດນ້ຳຫ້າ, ມໍລະດົກອາຊຽນ, ມີສັດລ້ຽງລູກດ້ວຍນ້ຳນົມ 38 ຊະນິດ ແລະ ມີສັດປ່າທີ່ຫາຍາກ ຈຳນວນ 22 ຊະນິດ. ປ່າສະຫງວນແຫ່ງຊາດນໍ້າຫ້າ ເປັນປ່າໄມ້ເຂດຮ້ອນ, ມີຄວາມຕຶບໜາ. ຄາດວ່າປະມານ 30% ຂອງເນື້ອທີ່ປ່າສະຫງວນ ຍັງເປັນປ່າດົງດິບ ແລະ 60% ເຄີຍຖືກຖາງ. ແຕ່ປະຈຸບັນ ໄດ້ກາຍມາ ເປັນປ່າໄມ້ທຳມະຊາດ ທີ່ເຕັມໄປດ້ວຍໄມ້ຫຼາຍຊະນິດ. 10 % ຂອງເນື້ອທີ່ ໄດ້ປ່ຽນເປັນດິນກະສິກຳ. ປ່າສະຫງວນແຫ່ງຊາດນ້ຳຫ້າ ຖືກແບ່ງເປັນ 3 ເຂດຄື: ເຂດຫວງຫ້າມເດັດຂາດ, ເຂດນຳໃຊ້ ເພື່ອການເກັບກູ້ເຄື່ອງປ່າຂອງດົງ ແລະ ເຂດເຮັດການກະສິກຳສຳລັບຊາວບ້ານ ຈຳນວນ 104 ບ້ານ ທີ່ດຳລົງຊີວິດ ຢູ່ໃນບໍລິເວນປ່າສະຫງວນ. ສັດປ່າທຸກຊະນິດມີການຫລຸດລົງ ຍ້ອນມີການລ່າເນື້ອ ແລະ ການຄ້າຂາຍສັດປ່າ. ຕົກມາໃນປີ 1999 ອົງການທ່ອງທ່ຽວແຫ່ງຊາດ ໄດ້ສົມທົບກັບຫ້ອງການທ່ອງທ່ຽວແຂວງຫລວງນ້ຳທາ ໂດຍໄດ້ຮັບການສະໜັບສະໜູນ ທຶນຊ່ວຍເຫຼືອລ້າ ຈາກປະເທດນິວຊີແລນ ໄດ້ເຂົ້າມາພັດທະນາການທ່ອງທ່ຽວແບບອະນຸລັກ ປະຊາຊົນມີສ່ວນຮ່ວມ ໃນນາມໂຄງການທ່ອງທ່ຽວອະນຸລັກນ້ຳຫ້າ, ໂດຍຜ່ານໄລຍະເວລາການພັດທະນາເປັນ 3 ປີ, ຈົນສ້າງຊື່ສຽງ ແລະ ກາຍເປັນຕົວແບບຂອງການພັດທະນາການທ່ອງທ່ຽວຢູ່ປະເທດລາວ ຈົນມາຮອດທຸກມື້ນີ້.

ແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວບ້ານນ້ຳດີ, ເມືອງຫຼວງນ້ຳທາ.

ບ້ານ​ນ້ຳ​ດີ ຫ່າງ​ຈາກ​ເທດສະບານ​ແຂວງ​ ພຽງ 7 ກິ​ໂລ​ແມັດ, ຕາດ​ນີ້ ຊາວບ້ານໄດ້ຄົ້ນ​ພົບປີ 1995​, ຈາກ​ນັ້ນ ບ້ານ​ກໍ່​ພາກັນ​ອະນາ​ໄມອ້ອມ​ສະຖານ​ທີ່ ​ແລະ ຕັ້ງກຸ່ມ​ບໍລິການ​​ນັກທ່ອງທ່ຽວທີ່ເຂົ້າຊົມຕາດນ້ຳດີ ໄດ້ຈ່າຍຄ່າຜ່ານປະຕູເລັກນ້ອຍ ເພື່ອເຂົ້າທ່ຽວຊົມນ້ຳຕົກຕາດ.

ນອກນັ້ນ ຍັງມີຄ່າຝາກລົດຈັກ, ລົດຖີບ ແລະ ລົດໃຫຍ່. ເສັ້ນທາງເຂົ້າເຖິງນ້ຳຕົກຕາດ ມີຄວາມສະດວກສະບາຍ, ໃນແຕ່ລະວັນ ກໍ່ມີນັກທ່ອງທ່ຽວພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດ ເຂົ້າໄປທ່ຽວຊົມ. ທາງເຂົ້າຫານ້ຳຕົກ ມີ 2 ເສັ້ນ, ຢູ່ເບື້ອງລຸ່ມຂອງນ້ຳຕົກຕາດ ມີສາລາພັກຜ່ອນ. ນັກທ່ອງທ່ຽວ ສາມາດອາບນ້ຳຢູ່ກ້ອງນ້ຳຕົກຕາດໄດ້. ມີຮ້ານຂາຍເຄື່ອງດື່ມ ແລະ ເຄື່ອງຫັດຖະກຳ ຢູ່ຈຸດບໍລິການເຂົ້າຊົມ. ການ​ເຂົ້າ​ຫາ​ແຫຼ່ງທ່ອງ​ທ່ຽວນີ້​ ແມ່ນ​ເຂົ້າ​ໄດ້​ທຸກ​ລະດູ​ການ.

ນ້ຳຕົກຕາດ​ບ້ານ​ນ້ຳ​ທຸງ.

ນ້ຳຕົກຕາດ​ນ້ອຍ​ນ້ຳ​ທຸງ ຢູ່​ເຂດບ້ານນ້ຳ​ແດງ ໄປ​ຕາມ​ເສັ້ນທາງ ​ແລວ​ເສດຖະກິດ​ເໜືອ-​ໃຕ້ ຫ່າງ​ຈາກ​​ເທດສະບານ​ແຂວງ​ ປະມານ 18 ກິ​ໂລ​ແມັດ. ເສັ້ນທາງຫລວງ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ນ້ຳ​ທາ - ນາ​ເຕີຍ, ອອກ​ຈາກ​ເສັ້ນທາງ​ໃຫຍ່ ຍ່າງ​ໄປ​ປະມານ 1 ກິ​ໂລ​ແມັດ (ເປັນນ້ຳຕົກຕາດ​ນ້ອຍ ທີ່ຢູ່​ໃນ​ຂອບ​ເຂດ​ດິນ​ສວນ​ໄມ້​ສັກ​, ຕົ້ນ​ຢາງ​ພາລາຂອງ​ປະຊາຊົນ ​ໃນ​ແຫຼ່ງນີ້ ບໍ່​ທັນ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ພັດທະນາ ​ແລະ ຍັງບໍ່​ມີ​ສິ່ງອຳນວຍ​ຄວາມ​ສະດວກ​).

ພະທາດ​ປູ​ມປຸກ.

ພະທາດປູມປຸກ ແມ່ນພະທາດທີ່ເກົ່າແກ່ທີ່ສຸດ ຂອງເມືອງຫຼວງນ້ຳທາ, ສ້າງຂຶ້ນໃນປີ ຄສ 1628 ເພື່ອເປັນ ສັນຍາລັກ ແຫ່ງມິດຕະພາບ ລະຫວ່າງ ເມືອງຫົວທາ ແລະ ເມືອງຊຽງແສນ. ພະທາດດວງເກົ່າ ໄດ້ຖືກຍົນອາເມລິກາ ຖິ້ມລະເບີດທຳລາຍ ໃນປີ 1966. ປະຈຸບັນ ຍັງມີຮ່ອງຮອຍເສດເຫຼືອຢູ່ຂ້າງພະທາດດວງໃໝ່. ພະທາດປູມປຸກ ຕັ້ງຢູ່ຫ່າງຈາກເທດສະບານແຂວງຫຼວງນ້ຳທາປະມານ 7 ກິໂລແມັດ. ທ່ານສາມາດຂີ່ລົດໂດຍສານ ຫຼື ລົດຖີບໄປເຖິງສະຖານທີ່ດັ່ງກ່າວໄດ້. ປະຈຸບັນ ຍັງບໍ່ທັນມີປ້າຍອະທິບາຍປະຫວັດຄວາມເປັນມາ ຂອງທາດດັ່ງກ່າວ. ບຸນພະທາດປູມປຸກ ຈັດຂຶ້ນໃນເດືອນກຸມພາຂອງທຸກໆປີ.

ອິງຕາມປະຫວັດສາດ ເມືອງຫຼວງຫົວທາ ບັນທຶກໄວ້ວ່າ: ມາເຖິງເດືອນ 6 ອອກໃໝ່ 13 ຄ່ຳ ປີ ເປິກສີ ຈສ 990 ຄສ 1628 ກົງກັບປີ ພສ 2171 ແມ່ນພະຍານາແລຕາໄຟ ທີ່ປົກຄອງເມືອງຊ້າຍ ຈັນທະບູລີ ແລະ ພະຍາ ສີສຸໂທທະນະ ທຳມີກະລາຊາ ແຫ່ງເມືອງຊຽງແສນ ໄດ້ຕົກລົງເຫັນດີນຳກັນໄດ້ນຳ ເອົາໄພ່ພົນທັງສອງ ເມືອງມາເມືອງ ຫຼວງຫົວທາ ເພື່ອກໍ່ສ້າງພະທາດຜູກໄມຕີກັນຂຶ້ນ 2 ດວງຄື: ດວງທີ 1 ສ້າງຂຶ້ນຢູ່ເທິງພູ ທາງທິດຕາເວັນຕົກສຽງເໜືອ ຂອງເມືອງຫຼວງຫົວທາ; ພະທາດດວງນີ້ ແມ່ນສ້າງຂຶ້ນໂດຍ ພະຍາສີສຸໂທທະນະ ທຳມີກະລາຊາ ເຈົ້າຜູ້ປົກຄອງເມືອງ ຊຽງແສນ ແລະ ຕັ້ງນາມພະທາດດວງນີ້ວ່າ "ພະທາດພູກຸກ ຫຼື ພະທາດພູປຸກ" ແຕ່ມາໃນໄລຍະຕໍ່ມາ ເອີ້ນວ່າ "ພະທາດ ປູມປຸກ ອິນທະລົງກາຣາຊາທະນີ" ມາຈົນເຖິງປະຈຸບັນ. ດວງທີ 2 ແມ່ນສ້າງຂຶ້ນຢູ່ເທີງພູ ທີ່ມີຊື່ວ່າ "ພູຜາສາດ" ຕັ້ງຢູ່ ທາງທິດຕາເວັນອອກສ່ຽງເໜືອ ຂອງເມືອງຫຼວງຫົວທາ, ປະຈຸບັນບໍ່ລິເວນດັງກ່າວ ແມ່ນຫ່າງຈາກບ້ານນ້ຳທຸງ 2 ກິໂລ ແມັດ ພະທາດດວງນີ້ ແມ່ນສ້າງຂຶ້ນໂດຍ ພະຍານາແລຕາໄຟ ຜູ້ປົກຄອງເມືອງຊ້າຍຈັນທະບຸລີແຫ່ງອານາຈັກລ້ານຊ້າງ.

ວັດ​ຫຼວງ​ຂອນ.

  ວັດຫຼວງຂອນ ແມ່ນຕັ້ງຢູ່ໃນບ້ານຫຼວງ, ເມືອງນ້ຳທາ, ແຂວງ ຫຼວງນ້ຳທາ. ຕັ້ງຢູ່ຕິດກັບເສັ້ນທາງຫຼວງ ຈາກເທດສະບານແຂວງ 6 ກິໂລແມັດ. ວັດຫຼວງຂອນ ແມ່ນວັດເກົ່າແກ່ວັດໜຶ່ງ ຢູ່ເມືອງຫຼວງນ້ຳທາ ໄດ້ຖືກສ້າງຕັ້ງຂຶ້ນ ໃນປີ ຄສ 1892 ໂດຍເຈົ້າ ຫຼວງກົມມະຈ້າງ ແຫ່ງເມືອງກຸສາວະດີ (ເມືອງເງິນໃຕ້).

ອີງຕາມເອກະສານ ປະຫວັດເມືອງຫຼວງຫົວທາ ຫຼື ເມືອງຫຼວງນ້ຳທາ ເວົ້າວ່າ: ພາຍຫຼັງເມືອງຫຼວງຫົວທາ ກາຍເປັນເມືອງຮ້າງ ໃນສະໄໝການປົກຄອງຂອງ ເຈົ້າໝ່ອມຫຼວງ ໂດຍ ເຈົ້າໝ່ອມນ້ອຍ ຜູ້ເປັນຫຼານຊາຍເຈົ້າໝ່ອມຫຼວງ ເຮັດສົງຄາມຍາດຊິງເອົາ ບັນລັງ ຂອງເຈົ້າໝ່ອມຫຼວງ ໃນປີ ຄສ 1733. ເຮັດໃຫ້ເມືອງຫຼວງຫົວທາ ກາຍເປັນເມືອງຮ້າງ ແລະ ເຈົ້າໝ່ອມຫຼວງ ກໍ່ໄດ້ຍ້າຍໄປຕັ້ງເມືອງໃໝ່ ຊື່ວ່າ "ເມືອງກຸສາວະດີ" (ເມືອງເງິນໃຕ້).

ພາຍຫຼັງເມືອງຫຼວງຫົວທາ ກາຍເປັນເມືອງຮ້າງໄດ້ 158 ປີ. ຈົນຮອດປີ ຄສ 1891 ກໍ່ໄດ້ມີເຈົ້າ ຫຼວງກົມມະຈ້າງ ເຈົ້າຫຼວງເມືອງກຸສາວະດີ (ເມືອງເງິນໃຕ້) ກໍໄດ້ພາຂຸນເສນາອາມາດຈໍານວນໜຶ່ງ ອອກຈາກເມືອງກຸສາວະດີ ມາເຖິງເມືອງຫຼວງຫົວທາ ໄດ້ພັກເຊົາຢູ່ແຄມນ້ຳແງ້ນ (ບໍ່ລິເວນຂົວນ້ຳແງ້ນປະຈຸບັນ) ແລະ ໄດ້ຈັດແຈງບ່ອນທີ່ຈະຕັ້ງເມືອງໃໝ່ ແລ້ວເຈົ້າຫຼວງກົມມະຈ້າງ ກໍ່ໄດ້ກັບຄືນສູ່ເມືອງກຸສາວະດີ ເພື່ອເຕົ້າໂຮມເອົາ​ເຈົ້າຂຸນມູນນາຍ, ບ່າວໄພ່ລາດຊະດອນຈຳນວນ 500 ຄົນ ແລະ ເສນາອາມາດ ຕິດຕາມອາລັກຂາຈຳນວນ 16 ຄົນ ແລະ ເຈົ້ານະຄອນນານ ເດີນທາງມາເມືອງຫຼວງຫົວທາ, ເຈົ້ານະຄອນນານ ຈຶ່ງຈັດເອົາສະກັນ ສົ່ງຫາບສົ່ງຫາມຕາມບ້ານຕໍ່ບ້ານ ຈົນຮອດບ້ານພ້າວກຸດຊຽງຂອງ ແລ້ວມີເຜົ່າລື້ຕິດຕາມມານຳອີກ ແລະ ໄດ້ຂ້າມແມ່ນ້ຳຂອງ ມາຫາບ້ານຫ້ວຍຊາຍ ແລະ ຜ່ານເມືອງຫຼວງພູຄາ ມາຮອດເມືອງຫຼວງຫົວທາ ໃນປີ ຄສ 1892. ຈາກນັ້ນ ຈຶ່ງໄດ້ຕັ້ງອາຮາມ ເຊິ່ງແມ່ນວັດຫຼວງຂອນ; ປະຈຸບັນ ມີສາທຸພໍ່ເຈົ້າຈັນຕະ ເປັນເຈົ້າອະທິການວັດ ແລະ ມີສາມະເນນ 2 ຕົນຄື: ເນນຈັນຍາ ແລະ ເນນນັນຕະ ພ້ອມດ້ວຍມັດສະທາຍົກສອງທ່ານ.

ພະທາດ​ຫຼວງ​ນ້ຳ​ທາ.

ຕັ້ງຢູ່ບ້ານໄຊສົມບູນ, ເມືອງ ແລະ ແຂວງຫຼວງນ້ຳທາ, ສ້າງສຳເລັດໃນປີ 2007. ໂດຍການຮ່ວມແຮງຮ່ວມໃຈ ຂອງເຈົ້າສັດທາຈາກປະຊາຊົນຜູ້ມີຈິດໃຈເຫຼື່ອມໃສໃນສາດສະໜາພຸດ ໄດ້ພາກັນສ້າງພະທາດດວງນີ້ຂຶ້ນມາ, ເພື່ອສັກກາລະບູຊາ, ໃນທຸກໆປີ ລະຫວ່າງເດືອນກຸມພາ ເພິ່ນຈະຈັດງານສະຫຼອງພະທາດຫລວງນ້ຳທາຂຶ້ນ ຢູ່ບໍລິເວນພະທາດຫຼວງນ້ຳທາ ໃນງານດັ່ງກ່າວ ມີການຄົບງັນເຄື່ອງອັດທະຂອງເຈົ້າສັດທາ, ມີການວາງສະແດງຜະລິດຕະພັນທ້ອງຖິ່ນ,  ທ່ານສາມາດເຂົ້າຫາແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວດັ່ງກ່າວ ໄດ້ຢ່າງສະດວກສະບາຍ ແລະ ຈາກຈຸດດັ່ງກ່າວ ທ່ານສາມາດຊົມທິວທັດເທດສະບານແຂວງຫຼວງນ້ຳທາ ໄດ້ຢ່າງສວຍງາມ.

ນ້ຳຕົກຕາດ​ນ້ຳ​ແກ້ວ ເມືອງ​ສິງ.

    ແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວນ້ຳຕົກຕາດ​​ແຫ່ງ​ນີ້ ຖືກ​ສຳຫລ​ວດ ​ແລະ​ ຄົ້ນ​ພົບ​ໂດຍ​ທິມງານວິຊາ​ການ​ຂອງ​ພະ​ແນ​ກທ່ອງ​ທ່ຽວ, ຫ້ອງການ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ​ເມືອງ​ຫຼວງນ້ຳ​ທາ ໂດຍ​ທ່ານ ຄຳ​ລຽນ​ ຕັນຍາ​ແກ້ວ​ໃນ​ປີ 1998. ​ແຫຼ່ງທ່ອງ​ທ່ຽວ​ນີ້ ຕັ້ງຢູ່​ຂອບ​ເຂດ​ຂອງບ້ານ​ນ້ຳ​ແກ້ວ. ດັ່ງນັ້ນ ຊາວບ້ານ​ຈຶ່ງ​ເອີ້ນຕາມຊື່​ຂອງ​ບ້ານ​ຄື "ນ້ຳຕົກຕາດ​ນ້ຳ​ແກ້ວ" ບ້ານ​ນ້ຳ​ແກ້ວ ​ຫ່າງ​ຈາກ​ເທດສະບານ​ເມືອງ​ສິງ 10 ກິ​ໂລ​ແມັດ ​ແລະ ​ແຫຼ່ງທ່ອງ​ທ່ຽວ​ນ້ຳຕົກຕາດ​ນ້ຳ​ແກ້ວ ຫ່າງ​ຈາກ​ບ້ານ​ນ້ຳ​ແກ້ວ 10 ກິ​ໂລ​ແມັດ, ຫົນທາງ​ເຂົ້າ​ຫາ ​ແມ່ນ​ເສັ້ນທາງ​ຍ່າງ​ໄປ​ໄຮ່​ຂອງ​ຊາວບ້ານ, ນ້ຳຕົກຕາດ​ນີ້ ມີ​ລັກ​ສະນະ ​ເປັນນ້ຳຕົກ​ຜ່ານ​ຫີນຊັນ​ຫລາຍ​ໆຊັ້ນ, ຈະ​ເບິ່ງງາມ ແມ່ນ​ລະດູ​ຝົນ​ນ້ຳ​ຫລາຍ​, ອ້ອມ​ຮອບ​ບໍລິ​ເວນ​ນ້ຳຕົກຕາດ ຍັງມີທຳ​ມະ​ຊາດ ​ແລະ ໝູ່​ບ້ານ​ຊົນ​ເຜົ່າ ​ເປັນຕົ້ນ​ເຜົ່າ​ອາຄາ ທີ່​ຍັງ​ມີ​ວິຖີການ​ດຳລົງ​ຊີວິດ​ແບບ​ດັ່ງ​ເດີ່ມ. ດັ່ງນັ້ນ ໜ່ວຍ​ງານ​ບໍລິການ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ ຈິ່ງສ້າງ​ເສັ້ນທາງ​ຍ່າງ​ປ່າ​ຊົມ​ທຳ​ມະ​ຊາດ​ ແລະ ວັດທະນະທຳ​ຊົນ​​ເຜົ່າ. ທ່ານສາມາດ​ຍ່າງ​ເຂົ້າ​ໄປ​ທ່ຽວ​ຊົມ​ໄດ້ 2 ວິທີ​ຄື: ​ໄປ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ​ເອງ ​ໂດຍ​ບໍ່​ມີ​ການ​ຈ່າຍ​ຄ່າ​ສິ້ນ​​ເປືອງ​ໃດ​ໆ ເພາະວ່າ​ບໍ່​ທັນ​ມີ​ສິ່ງອຳນວຍ​ຄວາມ​ສະ​ດວກ​ເທື່ອ​ ​ຫຼື ຈະ​ຊື້ລາຍການ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ​ ກັບ​ໜ່ວຍ​ງານ​ບໍລິການທ່ອງທ່ຽວ ທີ່ຕັ້ງຢູ່ເມືອງສິງກໍ່​ໄດ້.

ບໍ່​ນ້ຳຮ້ອນບ້ານນ້ຳ​ເກິ່ງ ​ເຊື່ອມ​ຕໍ່ກັບ​ຕາດ​ນ້ຳຢອງ.

ບໍ່​ນ້ຳຮ້ອນບ້ານນໍ້າເກິ່ງ​ຕັ້ງຢູ່ ບ້ານນ້ຳ​ເກິ່ງ​ເກົ່າ, ​ເມືອງ​ຕົ້ນເຜິ້ງ. ບໍ່ນ້ຳຮ້ອນແຫ່ງນີ້ຖືກຄົ້ນພົບ ປີ ຄສ 1960 ມີ​ໄລຍະ​ຫ່າງ​ຈາກ​ເທດສະບານ​ແຂວງໄປທາງທິດເໜືອປະມານ 29 ກິ​ໂລ​ແມັດ ​ແລະ ຫ່າງ​ຈາກ​ບ້ານນ້ຳ​ເກິ່ງ​ເກົ່າ​ປະມານ 4 ກິ​ໂລ​ແມັດເຂົ້າ​ໄປ​ທາງ​ຫົວນ້ຳຍາວ, ບໍ່​ນ້ຳຮ້ອນ​ແຫ່ງ​ນີ້ເປັນ​ອີກ​ບ່ອນ​ໜຶ່ງ​ທີ່​ເປັນ​ບໍ່​ນ້ຳຮ້ອນ​ທຳ​ມະ​ຊາດ ມີ​ຄວາມ​ຮ້ອນ​ປະມານ 75 - 80 ອົງສາ. ຕາມການໃຫ້ຂໍ້ມູນຂອງ ທ່ານ ຄຳຜິວ ອຸ່ນປະເສີດ ນາຍບ້ານ ບ້ານນໍ້າເກິ່ງເກົ່າ ໄດ້ເວົ້າວ່າ ແຕ່ກ່ອນຜູ້ເຖົ້າຜູ້ແກ່ຢູ່ບ້ານນ້ຳເກິ່ງ (ບ້ານນາ) ໃນສະໄໝນັ້ນ ຊາວບ້ານຫຼາຍຄົນກໍ່ພາກັນຊອກບ່ອນທໍາມາຫາກິນ ເປັນຕົ້ນແມ່ນຊອກຫາດິນນາ ມີຊາວບ້ານຫຼາຍຄົນພາກັນຂຸດເບິ່ງໄປເປັນຈຸດ ເປັນບ່ອນໆທີ່ບໍ່ມີໝາກຫີນຈຶ່ງເອົາບ່ອນນັ້ນເຮັດດິນນາປູກເຂົ້າ ຈົນໄປຮອດບ່ອນນີ້ເຫັນວ່າມີຫີນຫຼາຍຕ່າງບ່ອນອື່ນ ແລະ ຫີນທີ່ຢູ່ທີ່ນັ້ນກໍ່ຮ້ອນ, ນ້ຳກໍ່ຮ້ອນ ແລະ ອອກອາຍຄືກັນກັບເພິ່ນຈູດໄຮ່, ໃນເວລານັ້ນຊາວບ້ານກໍ່ໄດ້ສັງເກດເຫັນວ່າມີສັດປ່າຫຼາຍຊະນິດມາກິນນ້ຳປຸ່ງຮ້ອນແຫ່ງນັ້ນເປັນແມ່ນຕົ້ນ: ກວາງ, ຟານ ແລະ ນົກ, ເມື່ອຂັ້ນເທິງຮູ້ແນວນັ້ນຈຶ່ງປະສານສົມທົບກັບອຳນາດການປົກຄອງບ້ານ ໃຫ້ອະນຸລັກຮັກສາໄວ້ເເປັນແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວແລ້ວຫ້າມຊາວບ້ານບໍ່ໃຫ້ຂຸດຄົ້ນ ຈົນມາຮອດ ປີ ຄສ 2006 - 2007 ຈຶ່ງໄດ້ສ້າງເປັນແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວຂອງບ້ານໃຫຍ່ນ້ຳເກິ່ງເກົ່າຈົນເຖິງປັດຈຸບັນນ້ຳຢອງ ມີທີ່ຕັ້ງຢູ່ບ້ານນ້ຳເກິ່ງເກົ່າ, ມີໄລຍະຫ່າງຈາກເທດສະບານແຂວງ ປະມານ 29 ກິໂລແມັດ, ມີເສັ້ນທາງເຂົ້າເຖິງແຕ່ສະດວກປານໃດ, ນ້ຳຕົກຕາ​ດນໍ້າຢອງຖືກ​ຄົ້ນພົບ​ໃນ​ປີ ຄສ 1972 ​ໃນ​ສະ​ໄໝ​ນັ້ນ​ແມ່ນ​ລະບົບ​​ເກົ່າ​ໄດ້​ມາ​ສ້າງ​ຊົນລະປະທານ ໂດຍ​ແມ່ນການ​ສົມທົບ​ທຶນ​ຂອງ​ລັດຖະບານ ກັບ​ຊາວບ້ານ​ທັງ​ໝົດ​ເພື່ອ​ສ້າງ​ຝາຍ​ແຫ່ງ​ນີ້ ຕໍ່​ມາ​ຈົນ​ຮອດ​ປີ ຄສ 1975 ຊາວບ້ານ​ກໍ່​ໄດ້​ຊົມ​ໃຊ້​ຝາຍ​ນີ້​ເຮັດ​ນາ​ແຊງ ​ແລະ ນາປີ. ໃນ ປີ 1982 ​ທາງ​ພາກລັດ ​ໄດ້​ມີ​ການ​ສຳ​ຫຼວດ ແລະ ເຫັນ​ວ່າ​ຈຸດ​ນັ້ນມີນ້ຳຕົກຕາດນ້ຳຢອງ​ອັນ​ສວຍ​ສົດ​ງົດ​ງາມກົມ​ກືນ​ຕາມ​ທຳ​ມະ​ຊາດ​, ທີ່ມີພູຜາປ່າໄມ້ຂຽວສົດງົດງາມ ຈົນ​ມີ​ຊື່​ສຽງ​ໂດ່​ງດັງ​ໄປ​ຮອດ​ປະ​ເທດ​ເພື່ອນ​ບ້ານ​ເຮັດ​ໃຫ້​ມີ​ນັກ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ​ເຂົ້າມາ​ທ່ຽວ​ຊົ​ມ, ຕັ້ງ​ແຕ່​ນັ້ນມາ​ປະຊາຊົນ​ບ້ານ​ນ້ຳ​ເກິ່ງ​ເກົ່າ​ກໍ່​ໄດ້​ອະນຸລັກຮັກສາ​ ​ແລະ ສ້າງ​ຕາ​ດ​ແຫ່ງ​ນີ້​ໃຫ້​ເປັນ​ແຫຼ່ງທ່ອງ​ທ່ຽວ​ຂອງ​ບ້ານ​ຈົນເຖິງປັດຈຸບັນ. ເຊິ່ງ​ໃນ​ປັດຈຸ​ບັນ​ທາງ​ແຂວງ​ໄດ້​ມີ​ໂຄງການ​ພັດທະນາ​ບໍ່ນ້ຳຮ້ອນ​ບ້ານນໍ້າເກິ່ງ ແລະ ມີນັກທຸລະກິດຕ່າງປະເທດໃຫ້ຄວາມສົນໃຈຢາກລົງທຶນພັດທະນາເປັນແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວ ​ເຊື່ອມ​ຕໍ່​ກັບ​ຕາດ​ນ້ຳຢອງ ແລະ ບ້ານ ນ້ຳ​ເກິ່ງ​ເກົ່າ ໃຫ້​ກາຍ​ເປັນ​ສະຖານ​ທີ່​ບໍລິການ​ດ້ານ​ການທ່ອງທ່ຽວທີ່​ຕິດ​ພັນ​ກັບວັດທະນະທຳຮີດຄອງ​ປະ​ເພນີ​ຂອງ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ລື້ ເພາະບ້ານນີ້ເປັນບ້ານວັດທະນະທຳ, ມີທັງສິ່ງອຳນວຍຄວາມສະດວກ ແລະ ແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວທີ່ໜ້າສົນໃຈຫຼາຍແຫ່ງ ເຊັ່ນ: ພະທາດສຸວັນນະເກິ່ງຄຳ, ຫີນສີວະລິງ, ຮ້ານເຂົ້າຊອຍແຊບບ້ານນໍ້າເກິ່ງ, ຮ້ານຫັດຖະກຳຜ້າຝ້າຍ ລາວ - ລື້ ປ້າບົວພັດ, ຜະລິດຕະພັນສິນຄ້າໂອດັອບ ຕ່າງໆໃຫ້ແກ່ນັກທ່ອງທ່ຽວໄດ້ທ່ຽວຊົມ ແລະ ທ່ຽວຊື້ທີ່ຫຼາກຫຼາຍ.

ດອນ​ປຸ່ງ.

ດອນປຸ່ງ ຕັ້ງຢູ່ບ້ານໃຫຍ່ຫ້ວຍຊາຍໃຕ້ ເຂດໃຈກາງເທດສະບານເມືອງຫ້ວຍຊາຍ ເຊິ່ງເປັນດອນຢູ່ກາງແມ່ນ້ຳຂອງ ມີການເຂົ້າເຖິງທີ່ສະດວກສະບາຍ ດ້ວຍການ​ຂີ່​ເຮືອ​ຂ້າມ​ໄປ​​ໂດຍ​ໃຊ້​ເວລາບໍ່​ເກີນ 5 ນາ​ທີ່​ເທົ່າ​ນັ້ນ. ເຊິ່ງຕັ້ງແຕ່ສະໄໝປູ່ຍ່າຕາຍາຍຜ່ານມາ ໄດ້ຖືເອົາດອນແຫ່ງນີ້ ເປັນສະຖານທີ່ຈັດກິດຈະກຳບຸນປີໃໝ່ລາວ (ລົງດອນ) ໃນມື້ສັງຂານລ່ວງ ທີ່ປະກອບມີກິດຈະກຳຕົບພະທາດຊາຍ ເພື່ອສັກກາລະບູຊາແມ່ນໍ້າ, ການຂາຍອາຫານການກິນ, ການຫຼິ້ນກິລາພື້ນບ້ານເຊິ່ງເປັນການສືບທອດມາແຕ່ດຶກດຳບັນຈົນເຖິງປັດຈຸບັນ ເມື່ອເຖິງເທດສະການປີໃໝ່ລາວຂອງແຕ່ລະປີ ປະຊາຊົນກໍ່ຈະພາກັນຂີ່ເຮືອຂ້າມໄປດອນ ເພື່ອຕົບທາດ, ມີການປະກວດຕົບທາດຂອງແຕ່ລະບ້ານ, ມີປະຊາຊົນມາຂາຍເຄື່ອງໃຫ້ແກ່ນັກທ່ອງທ່ຽວ ທັງພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດ ທີ່ພາກັນມາຫຼິ້ນບໍລິເວນນີ້ເປັນຈຳນວນຫຼາຍ ແລະ ປະຈຸບັນນີ້ ແຂວງໄດ້ກຳນົດເອົາດອນແຫ່ງນີ້ເປັນສະຖານທີ່ຈັດງານປີໃໝ່ 2 ຝັ່ງຂອງ (ຫ້ວຍຊາຍ - ຊຽງຂອງ ຣາຊະອານາ ຈັກໄທ) ເຊິ່ງໄດ້ຈັດຂຶ້ນ 2 ຄັ້ງແລ້ວ ປະກອບມີຫຼາກຫຼາຍກິດຈະກຳຮ່ວມກັນ ເຊັ່ນ: ການສະແດງສິລະປະວັນນະຄະດີສອງຝັ່ງຂອງ, ການຫຼິ້ນກິລາ​ພື້ນ​ເມືອງ (ດຶງ​ເຊືອກ, ​ປີນ​ເສົາ​ນ້ຳມັນ, ຕີມວຍ​ນ້ຳ) ການ​ປະກອບ​ອາຫານພື້ນບ້ານ​ສອງ​ຝັ່ງ, ກິດຈະກຳ​ແຂ່ງຂັນ​ຕົບ​ພະທາດ​ຊາຍ 18 ໝູ່​ບ້ານ​ໃນເທດສະບານ, ແຕ່ໃນ​ຕໍ່ໜ້າ​ ທາງ​ແຂວງ​ກໍ່​ໄດ້​ມີ​ໂຄງການ​ພັດທະນາ​ດອນ​ປຸ່ງ​ແຫ່ງ​ນີ້​ ໃຫ້ກາຍ​ເປັນ​ສະຖານ​ທີ່​ພັກຜ່ອນ ​ແລະ ບໍລິການ​ດ້ານ​ການທ່ອງທ່ຽວ​ແບບ​ຄົບ​ວົງ​ຈອນ ທີ່ມີທັງ ລີສອດ, ເຮືອນພັກ, ຮ້ານຂາຍເຄື່ອງທີ່ລະນຶກ ແລະ ອື່ນໆ ໂດຍ​ແມ່ນ​ການສະເໜີຂໍ​ສຳ​ປະທານ​ຈາກ​ກຸ່ມບໍລິສັດຮ່ວມມືພັດທະນາຫາຍເຊິ່ງ (ຈີນ) ນັ້ນເອງ.

ປ່າ​ສະຫງວນ​​ແຫ່ງ​ຊາດນ້ຳກ່ານ.

ປ່າສະຫງວນແຫ່ງຊາດນ້ຳກ່ານຕັ້ງຢູ່ ບ້ານຕູບ, ເມືອງຫ້ວຍຊາຍ ແຂວງບໍ່ແກ້ວ ຫ່າງຈາກເທດສະບານແຂວງໄປທາງທິດໃຕ້ປະມານ 84 ກິໂລແມັດ, ມີເນື້ອທີ່ 136,000 ເຮັກຕາ ນັບແຕ່ເດືອນກັນຍາ 2008 ປ່າສະຫງວນແຫ່ງຊາດນ້ຳກ່ານໄດ້ຖືກປະກາດເປັນປ່າສະຫງວນແຫ່ງທີ່ 21 ຢ່າງເປັນທາງການຂອງ ສປປລາວ. ເຂດປ່າສະຫງວນດັ່ງກ່າວ ກໍ່ເປັນປ່າທີ່ໄດ້ຮັບການຢ້ຽມຢາມຫຼາຍທີ່ສຸດ ໃນການສົ່ງເສີມການນຳໃຊ້ສິ່ງອຳນວຍຄວາມສະດວກ ຄູ່ຮ່ວມງານກາກບອນປ່າໄມ້ (FCPF, Forets Carbon Partnership Facility) ແລະ ແຜນງານ REDD+ ການລຸດຜ່ອນການປ່ອຍອາຍແກັດເຮືອນແກ້ວ ຈາກການຕັດໄມ້ທຳລາຍປ່າ ແລະ ການເຮັດໃຫ້ປ່າເຊື່ອມໂຊມ, (Reducing Emissions Deforestation and Forest Degradation)ໃນປີ 2010 ຊີວະນາໆພັນຂອງໂລກ, ບໍລິສັດອະນຸລັກຊີວະນາໆພັນ ເອນີໂມໄດ້ບັນລຸຜົນສຳເລັດດ້ານການປົກປັກຮັກສາປ່າໄມ້, ການທ່ອງທ່ຽວການປູກຕົ້ນໄມ້ ແລະ ການສະໜັບສະໜູນການຫັນກະສິກຳຈາກການເຮັດໄຮ່ມາເປັນການເຮັດນາຄົງທີ່ເພື່ອຮັບປະກັນລະດັບການປົກປັກຮັກສາ ແລະ ສ້າງມູນຄ່າໃຫ້ແກ່ປ່າສະຫງວນໃຫ້ນັບມື້ນັບດີຂຶ້ນ. ການພັດທະນາໂຄງການ Gibbon Experience ໃນປ່າສະຫງວນແຫ່ງຊາດນ້ຳກ່ານ ເຊິ່ງວັດຖຸປະສົງຕົ້ນຕໍແມ່ນເພື່ອປົກປັກຮັກສາຕົ້ນໄມ້ດ້ວຍການພັດທະນາການທ່ອງທ່ຽວແບບທຳມະຊາດ ເພື່ອສາມາດຊ່ວຍປະກອບທຶນສ່ວນໜຶ່ງໃຫ້ແກ່ການປົກປັກຮັກສາຊີວະນາໆພັນໃຫ້ຜົນປະໂຫຍດແກ່ແຂວງບໍ່ແກ້ວ

ໃນປະຈຸບັນດ້ວຍຫຼາຍຮູບແບບໃນການສ້າງວຽກເຮັດງານທຳໃຫ້ແກ່ປະຊາຊົນ​ ໂຄງການໄດ້ສ້າງວຽກງານດ້ານການທ່ອງທ່ຽວ ໃຫ້ປະຊາຊົນເຂດຊົນນະບົດໂດຍຈິດວິນຍານໃນການປົກປັກຮັກສາ ຊັບພະຍາກອນທຳມະຊາດ. ໃນເມື່ອກ່ອນຫ້ວຍຊາຍທີ່ພຽງແຕ່ເປັນດ່ານຊາຍແດນໄດ້ກາຍມາເປັນຈຸດໝາຍປາຍທາງການທ່ອງທ່ຽວ, ການສ້າງວຽກເຮັດງານທຳໃນຂະແໜງການທ່ອງທ່ຽວທຳມະຊາດ ແລະ ເພື່ອປົກປັກຮັກສາປ່າໄມ້ເພື່ອຫຼຸດຜ່ອນການຖາງໄຮ່ ແລະ ຈູດປ່າໂດຍບໍລິສັດເປັນສ່ວນປະກອບໜຶ່ງໃນການປະຕິບັດແຜນພັດທະນາເສດຖະກິດ - ສັງຄົມແຫ່ງຊາດຄັ້ງທີ 6 ຂອງລັດຖະບານລາວ, ເຊິ່ງໄດ້ກ່າວໄວ້ໃນຍຸດທະສາດແຫ່ງຊາດ ເພື່ອພັດທະນາ ແລະ ການລຶບລ້າງຄວາມທຸກຍາກຮອດປີ 2020. ປ່າ​ສະຫງວນແຫ່ງ​ຊາດນ້ຳກ່ານ ໄດ້ຮັບການສຳປະທານຈາກພາກສ່ວນເອກະຊົນໃນການຄຸ້ມຄອງ ແລະ ພັດທະນາແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວດັ່ງກ່າວ ໃຫ້ມີຄວາມດຶງດູດໃຈນັກທ່ອງທ່ຽວຫຼາຍຂຶ້ນ​ ໃນ​ນາມບໍລິສັດ​ອະນຸລັກ​ຊີວະ​ນາໆພັນ (the Gibbon Experience) ຂອງ​ທ່ານ ຊັງ​ຟຣັງຊົວ ​ເຣີມົວ ​ເປັນ​ນັກ​ລົງທຶນ​ຊາວ​ຝຣັ່ງ​ເສດ ​ເປັນ​ຜູ້​ບໍລິຫານ ທັງ​ເປັນ​ເຈົ້າຂອງ​ບໍລິສັດ ທີ່​ເປັນ​ໂຄງການ​ປູກ​ປ່າ ແລະ ອະນຸລັກ​ສັດປ່າ ມາສຳ​ປະທານໂຄງການ​ຄຸ້ມ​ຄອງ​ຊັບພະຍາກອນ​ທຳ​ມະ​ຊາດ​ຂ​ອງຊຸມ​ຊົນ​ທ້ອງ​ຖິ່ນ​ແບບ​ຄົບ​ວົງ​ຈອນ ​ໃນ​ເຂດ​ປ່າ​ສະຫງວນ​ແຫ່ງ​ນີ້. ​ເຊິ່ງນັບແຕ່ປີ 2006 ທີ່ໄດ້ມີການຄົ້ນພົບປ່າ​ສະ​ຫງວນນ້ຳ​ກ່ານ​, ມີ​ການລົງສຳຫຼວດ ແລະ ພັດທະນາ ຈົນມາຮອດ ປີ 2008 ປ່າສະຫງວນດັ່ງກ່າວກໍ່ໄດ້ຖືກປະກາດໃຫ້ເປັນປ່າສະຫງວນແຫ່ງຊາດ ແຫ່ງທີ່ 21 ຂອງ ສປປລາວ ໂດຍມີຈຸດປະສົງ ເພື່ອຄຸ້ມຄອງຄວາມອຸດົມສົມບູນຂອງຊັບພະຍາກອນທຳມະຊາດ ເຮັດໃຫ້ປ່າສະຫງວນແຫ່ງນີ້ ເປັນບ່ອນທີ່ໄດ້ຮັບການຢ້ຽມຢາມຫຼາຍທີ່ສຸດຈາກນັກທ່ອງທ່ຽວ ເພາະໃນນີ້ ມີທັງການຮອງຮັບຄວາມສະດວກໃນການເຂົ້າເຖິງ ແລະ ສິ່ງອຳນວຍຄວາມສະດວກຫຼາຍຢ່າງ ເນື່ອງຈາກປ່າສະຫງວນແຫ່ງຊາດນ້ຳກ່ານ ໄດ້ກາຍເປັນແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວລະດັບຊາດ ທີ່ມີນັກທ່ອງທ່ຽວທັງພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດ ເຂົ້າທ່ຽວຊົມເປັນຈຳນວນຫຼາຍ. ດັ່ງນັ້ນ, ຈຶ່ງໄດ້ຮັບຄວາມສົນໃຈ ແລະ ໄດ້ຮັບການສຳປະທານຈາກພາກສ່ວນເອກະຊົນໃນການຄຸ້ມຄອງ ແລະ ພັດທະນາແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວດັ່ງກ່າວນີ້ ໃຫ້ມີຄວາມດຶງດູດໃຈນັກທ່ອງທ່ຽວຫຼາຍຂຶ້ນ.

ເມືອງ​ເກົ່າ​ສຸວັນນະ​ໂຄມ​ຄຳ.

ເມືອງເກົ່າສຸວັນນະໂຄມຄຳຮ້າງຕັ້ງຢູ່ຈຸດຕາເວັນຕົກສຸດຂອງປະເທດລາວ ຄືຫ່າງຈາກເມືອງຫ້ວຍຊາຍໄປທາງທິດຕາເວັນຕົກປະມານ 40 ກິໂລແມັດ ທາງອາກາດ ຫຼື 60 ກິໂລແມັດ ທາງນ້ຳ ​ໃນ​ຂອບ​ເຂດບ້ານ​ດອນ​ທາດ ​ເມືອງຕົ້ນ​ເຜິ້ງ, ຫ່າງ​ຈາກ​ເທດສະບານ​ເມືອງ​ຕົ້ນ​ເຜິ້ງປະມານ 5 ກິ​​ໂລ​ແມັດ ​ແລະ ​ໄລຍະ​ທາງ​ຈາກ ​ບ້ານ​ດອນ​ທາດ​ ເຂົ້າສູ່​ເມືອງ​ເກົ່າ​ສຸວັນນະ​ໂຄມ​ຄຳ​ແມ່ນ 3 ກິ​ໂລ​ແມັດ, ​ເວົ້າ​ໄດ້​ວ່າ​ເປັນ​ສະຖານ​ທີ່​ທີ່​ມີ​ຄວາມ​ສະດວກ​ສະບາຍ​ໃນ​ການ​ເດີນທາງ​ເຂົ້າ​ເຖິງ. ຕາມ​ຕຳນານ​ຂອງ​ ປະ​ເທ​ດສີ​ລັງກາ ທ່ານ ຝຣັ່ງຊິດ ກ​າ​ເຍ ​ໄດ້​ຂຽນ​ໄວ້​ໃນ​ປຶ້ມ “ການ​ສຳ​ຫຼວດ​ແມ່ນ້ຳຂອງ” ຂ​ອງທ່ານໃນ​ສະຕະວັດ​ທີ 19 ​ໄດ້​ເວົ້າ​ໄວ້​ວ່າ: ເມືອງ​ເກົ່າ​ສຸວັນນະ​ໂຄມ​ຄຳນັ້ນ​ ໄດ້​ປາກົດ​ຕົວ​ຂຶ້ນ​ໃນ​ສະຕະວັດ​ທີ 5 ຂອງຄຣິສຕະສັງກາດ ​ແລະ​ ຕາມ​ຕຳນານ​ນ້ຳຖ້ວ​ມ​ໂລກ ໄດ້​ເວົ້າ​​ເຖິງ​ພະຍາ​ສີ​ສັດຕະ​ນາກ ທີ່​ເກີດ​ເມຶືອງໜ​ອງກະ​ແສ​ແສນຍ່ານ ​ໄດ້​ນຳ​ລີ້​ພົນ 7 ​ໂກດ ທະລຸ​ລົງ​ຕາມ​ລຳ​ນ້ຳຂອງ, ອັນ​ໄດ້​ກາຍ​ເປັນ​ນາກ 15 ຕະກຸນ ຢູ່​ຫຼວງ​ພະ​ບາງ​ໃນ​ໄລຍະ​ຕໍ່​ມາ, ນ​ອກນັ້ນ ຍັງ​ຮູ້​ອີກ​ວ່າ​ຊາວ​ເມືອງ​ໂພທິ​ສານ​ຫຼວງ (ສີ​​ໂຄດ​ຕະບ​ອງ ຫຼື ​ໂຄຕະ​ປຸລະ) ນັ້ນ​ແມ່ນ​ເຊື້ອສາຍ​ຂອມ. ຕຳນານ​ຍັງ​ບອກ​ໃຫ້​ຮູ້​ອີກ​ວ່າ: ເມືອງ​ນີ້​ໄດ້​ມີ​ການ​ເຕີບ​ໃຫຍ່​ຂຶ້ນຢ່າງ​ໄວວາ ພຽງ​ແຕ່ 3 ປີ​ເທົ່າ​ນັ້ນກໍ່ມີ​ບ້ານ​ເຮືອນ​ຂອງ​ໄພ່​ພົນ​ເຖິງ​ໜຶ່ງ​ແສນ​ຫຼັງ, ຕໍ່​ມາ​ເມືອງ​ສຸວັນນະ​​ໂຄມ​ຄຳ​ໄດ້​ມີ​ການ​ປະ​ພຶດທີ່​ບໍ່​ຊື່ສັດ​ຕໍ່​ພໍ່ຄ້າ ເຊິ່ງ​​ເປັນ​ຊາວນາ​ກຫຼວງ​ພະ​ບາງ ອັນ​ເປັນສາ​ເຫ​ດກໍ່​ໃຫ້​ເກີດ​ຄວາມ​ຜິດຂ້ອງຕ້ອງຖຽງ​ກັນ ພວກ​ເຂົາ​ເຈົ້າຈຶ່ງ​ໄດ້​ຍົກ​ລີ້ພົນ​ຂຶ້ນ​ເມືອ​ທຳລາຍ​ເມືອງ​ສຸວັນນະ​​ໂຄມ​ຄຳ​ຈົນ​ຮາບ​ກ້ຽງ ​ເຮັດ​​ໃຫ້​ຊາວ​ເມືອງ​ແຕກ​ຕື່ນ​ໄປ​ທົ່ວທຸກສາລະ​ທິດ ​ເຊັ່ນ: ທິດ​ອຸ​ມຸງ​, ສີ​ຊັດ​ຊະນາ​ໄລ ​ແລະ ຫຼວງ​ພະ​ບາງເຫຼົ່າ​ນີ້​ເປັນຕົ້ນ.ເມືອງສຸວັນນະ​​ໂຄມ​ຄຳ​ແຫ່ງ​ນີ້​ນັບ​ໄດ້​ວ່າ​ໄດ້​ຜ່ານ​ຂະ​ບວນການ​ຖືກ​ທຳ​ລາຍ ​ແລະ ​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ຟື້ນຟູ​ມາ​ຫຼາຍ​ຄັ້ງຫຼາຍ​ຫົນ​ ພາຍ​​ໃຕ້​ຊື່​ຕ່າງ​ໆ​ກວ່າ​ຈະ​ກາຍ​ມາ​ເປັນ​ສະພາບ​ນະຄອນ​ຮ້າງ​ທີ່​ເຫຼື​ອພຽງ​ຮ່ອງ ຮອຍ​ປະ​ໄວ້, ເຊິ່ງສາມາດ​ຈັດ​ເປັນ​ແຫຼ່ງທ່ອງ​ທ່ຽວ​ລະດັບ​ແຂວງ​ ທີ່​ພາກສ່ວນ​ແຂວງ​ຄຸ້ມຄອງ​ເອງ, ຕາມ​ການ​ສຳ​ຫຼວດ​ໃນ​ເບື້ອງ​ຕົ້ນພົບ​ວ່າ​ມີ 44 ບູຮານ​ສະຖານກໍ່ສ້າງ​ດ້ວຍ​ອິດ ​ແລະ ປະ​ທາຍ ອັນ​ເປັນ​ພຸດທະ​ສິມມາ, ພະທາດ, ພະພຸດທະ​ຮູບ, ນ້ຳສ້າງ ​ແລະ ອື່ນໆ ທີ່​ຍັງ​ຄົງ​ຫຼົງ​ເຫຼືອ​ຈາກ​​ໂຈນ​ປຸ້ນ​ສົມບັດ ທັງ​ໄທ ​ແລະ​ ລາວ, ​ແຕ່​ສິ່ງ​ທີ່​ຊົງ​ຄວາມ​ງົດ​ງາມສະຫງ່າ​ຕະການ ​​ໃນ​ສະ​ໄໝກ່ອນ​ນັ້ນ​ ໄດ້​ແກ່​ພະ​ພຸດທະອົງ​ປາງ​ສະມາ​ທິ ​ເປັນ​ພະພຸດທະ​ຮູບ​ອົງ​ໃຫຍ່​ ທີ່​ມີໜ້າ​ຕັກ​ກ້ວາງ 7,10 ​ແມັດ, ສູງ 7,22 ​ແມັດ (ບໍ່​ນັບ​ຍອດ​ເກດ), ບ່າ​ແຕ່​ລະ​ຂ້າງ 1,10 ​ແມັດ, ດ້ານ​ຂ້າງ​ແຕ່​ກະໂພ​ກຫາ​ເຂົ່າ 3,60 ​ແມັດ ​ເຊິ່ງນັບ​ວ່າ​ເປັນ​ພະພຸດທະ​ຮູບ​ອົງ​ໜຶ່ງ ​ທີ່​ໃຫຍ່​ທີ່​ສຸດ​ໃນ​ປະ​ເທດ​ລາວ ​ແລະ ​ໃນ​ຍ່ານ​ອາຊີ​ອາຄະ​ເນ, ນອກນັ້ນ ກໍ່ຍັງມີປູສະນີຍະສະຖານທີ່ຍັງຄົງຫຼົງເຫຼືອຢູ່ຈຳນວນໜຶ່ງ ສັນນິຖານໄດ້ວ່າແມ່ນມາຈາກຍຸກຂອງນະຄອນຊຽງແສນເປັນສ່ວນໃຫຍ່, ເປັນຕົ້ນແມ່ນ ໃນສະໄໝເຈົ້າໄຊຍະເສດຖາທິຣາດ ເຊິ່ງພະອົງໄດ້ໃຫ້ການສະຖາປະນາ, ບູລະນະໃຫ້ເປັນນະຄອນທີ່ສວຍສົດງົດງາມ ຕາມຝັ່ງແມ່ນ້ຳຂອງ ແລະ ຕໍ່ມາ ກໍ່ໄດ້ຖືກພັງທະລາຍລົງ ໂດຍການຮຸກຮານຂອງກອງທັບພະມ້າ ຫຼົງເຫຼືອໄວ້ພຽງແຕ່ຮ່ອງຮອຍປະຫວັດສາດໃຫ້ແກ່ຄົນຮຸ່ນຫຼັງໄດ້ສຶກສາຮໍ່າຮຽນຕໍ່ໄປ ທັງເປັນ​ສະຖານ​ທີ່​ອະນຸ​ລັກ ​ແລະ ຫວງ​ຫ້າມ, ​ເປັນ​ອຸທິ​ຍານ​ບ່ອນ​ສຶກສາ​ຫາ​ຄວາມ​ຮູ້ ບ່ອນທ່ອງ​ທ່ຽວ ​ແລະ ພັກຜ່ອນ​ຍ່ອນອາລົມ​ຂອງ​ນັກ​ຄົ້ນ​ຄວ້າ, ນັກ​ສຶກສາ, ນັກ​ນິຍົມ​ຂອງ​ເກົ່າ ​ແລະ ສະຫງວນ​ວັດທະນາທຳທີ່ຫຼາກຫຼາຍ ກໍ່ຄືທຳມະຊາດທີ່ສ່ວຍງາມປອດໂປ່ງ ​ແລະ ບໍ່ໄກຈາກປູຊະນີຍະສະຖານແຫ່ງນີ້ ກໍ່ມີສິງດຶງດູດໃຈທ່ານຜູ້ມາຢາມທີ່ນີ້ບໍ່ໜ້ອຍ ນັ້ນຄື: ບໍ່ນ້ຳຮ້ອນ, ຮ່ອງຮອຍອາດີດສາມຫຼ່ຽມທອງຄຳ, ຖ້ຳຄູຫາ, ວິຖີຊີວິດຂອງບັນດາຊົນເຜົ່າຕ່າງໆທີ່ຫຼາກຫຼາຍ. ນອກຈາກນັ້ນແລ້ວ ອັນພິເສດນັ້ນແມ່ນ ເມື່ອເຖິງປາງບຸນອອກພັນສາ ທ່ານກໍ່ຈະໄດ້ຊົມການໄຫຼເຮຶອໄຟບູຊາພະຍານາກ ບ່ອນທີ່ເປັນກົກເຄົ້າຂອງປະເພນີນີ້.

ນ້ຳຕົກຕາດນ້ຳກັດ

(ນ້ຳກັດຢໍລະປ່າ).ຕາດນ້ຳກັດຕັ້ງຢູ່ປ່າ​ສະຫງວນ​ຂອງ​ແຂວງ (ພູ​ຫີ​ຜີ), ແຂວງອຸດົມໄຊ. ຫ່າງຈາກເທດສະບານເມືອງໄຊ ປະມານ 24 ກິໂລແມັດ. ສະພາບເສັ້ນທາງເຂົ້າເຖິງສອງ​ລະດູ.  ປູຢາງຈາກເທດສະບານເມືອງໄຊເຖິງບ້ານບໍ່ 5 ກິໂລແມັດ, ແຕ່ບ້ານບໍ່ຫາບ້ານແຟນ ແລະ ເຂົ້າເຖິງຕາດນ້ຳກັດແມ່ນເປັນເສັ້ນທາງທີ່ປູດ້ວຍຫີນແຮ່ 18 ກິໂລແມັດ ​ແລະ ຍ່າງ​ປະມານ 900 ແມັດ ຈຸດເດັ່ນຫຼືສິ່ງດຶງດູດນັກທ່ອງທ່ຽວມາ​ທ່ຽວຢູ່ໃນເຂດປ່າສະຫງວນຂອງ (ພູຫີຜີ) ທີ່ມີປ່າດົງດິບດົກໜາ, ຕົ້ນໄມ້ໃຫຍ່, ມີຊີວະນາໆພັນຊະນິດຕ່າງໆທີ່ອາໄສຢູ່ໃນປ່າສະຫງວນດັ່ງກ່າວ ແລະ ເໝາະສົມທີ່ຈະໄປສຶກສາວິໄຈສິ່ງທີ່ມີຊີວິດດ້ານພຶກສາຊາດ, ຕາກອາກາດ, ກິນເຂົ້າປ່າ, ພັກຜ່ອນຢ່ອນອາລົມຕາມໂງ່ນຫີນ ແລະ ສາຍນ້ຳ. ນ້ຳຕົກຕາດນ້ຳກັດເປັນຕາດຊັ້ນດຽວ ມີຄວາມສູງປະມານ 15-20 ແມັດ ແລະ ກວ້າງປະມານ 20-50 ແມັດ, ​ໜ້າ​ຕາດມີ​ອ່າງ​ອາບນ້ຳ​ທຳ​ມະ​ຊາດ ​ເຢັນ​ສະບາຍ. ປັດຈຸບັນ​ພວມ​ຢູ່​ໃນ​ໄລຍະ​ການພັດທະນາ ​ແລະ ​ກໍ່ສ້າງຂອງ​ບໍລິສັດ​ແຟ​ເຊັດ​ພັດທະນາການທ່ອງທ່ຽວ ເປັນ​ຜູ້ສຳ​ປະທານ​ພັດທະນາທ່ອງ​ທ່ຽວ​​ແບບຄົບ​ວົງ​ຈອນ ​ປັດຈຸບັນສຳ​ເລັດ 95% ບໍລິສັດໄດ້ເປີດບໍລິການທົດລອງແລ້ວ ແລະ ປະກອບມີຫຼາຍກິດຈະກຳ ລາຍລະອຽດບັນດາທ່ານສາມາດເຂົ້າເຖິງ ແລະ ສອບຖາມໄດ້ www.namkatyolapa.com.ຕາດນໍ້າກັດໄດ້ຄົ້ນພົບໃນປີ ຄສ 1999 ແລະ ເປີດບໍລິການປີ ຄສ 2006, ຈາກການເລົ່າປາກຕໍ່ປາກຕໍ່ໆກັນມາຂອງຊາວບ້ານທີ່ເອີ້ນກັນວ່າ “ຫ້ວຍນ້ຳກັດ” ໄດ້ມາຈາກຄຳວ່າ “ສະກັດກັ້ນສັດຕູ”ເຊິ່ງສະໄໝການຕໍ່ສູ້ເສິກເຈືອງ ໄດ້ມີທະຫານໄປສະກັດຕີສັດຕູຢູ່ເຂດບ້ານແຫ່ງໜຶ່ງ ມີປະມານ 2-3 ຄອບຄົວອາໄສຢູ່ແຄມຫ້ວຍສາຍໜຶ່ງ(ບໍ່ຮູ້ຊື່ຫ້ວຍ) ພາຍຫຼັງໄດ້ຮັບໄຊຊະນະໃນການສະກັດກັ້ນຕີຕ້ານສັດຕູແລ້ວ ປະຊາຊົນຈຶ່ງພາກັນມາຕັ້ງຖິ່ນຖານຢູ່ເຂດດັ່ງກ່າວເຊິ່ງເປັນເຂດທີ່ອຸດົມສົມບູນ​ເໝາະສົມໃນການຜະລິດເຂົ້າປາອາຫານຈິ່ງໃສ່ຊື່ວ່າ: ບ້ານກັດ ແລະໃສ່ຊື່ຫ້ວຍດັ່ງກ່າວວ່າ: ຫ້ວຍນ້ຳກັດ ຈົນເຖິງປັດຈຸບັນ. ອີກຄວາມໝາຍໜຶ່ງເອີ້ນວ່າຫ້ວຍກັດຄຳວ່າ“ກັດ” ແມ່ນພາສາກຶມມຸແປວ່າ “ເຢັນກັດ” ເຊິ່ງເປັນຊົນເຜົ່າໜຶ່ງທີ່ອາໄສຢູ່ເຂດດັ່ງກ່າວມາກ່ອນແລ້ວຫຼາຍພັນປີ, ເຂົາເຈົ້າໄດ້ໃສ່ຊື່ຫ້ວຍດັ່ງກ່າວວ່າ: ຫຣົງອົມກັດ ເຊິ່ງມີຄວາມໝາຍວ່າ: ຫ້ວຍນ້ຳກັດ ເມື່ອເວລາລົງອາບນ້ຳຫ້ວຍ ຮູ້ສຶກ​ເຢັນທີ່ສຸດ ຈິ່ງເອີ້ນວ່ານໍ້າກັດມາຈົນເຖິງປັດຈຸບັນ. ໃຫ້ຂໍ້ມູນໂດຍ: ລຸງແພງອາຍຸ 58 ປີຊາວບ້ານກັດເມືອງໄຊແຂວງອຸດົມໄຊ

ຖ້ຳ​ຈອມ​ອອງ.

ຖ້ຳຈອມອອງຕັ້ງຢູ່ບ້ານຈອມອອງເມືອງໄຊຫ່າງຈາກເທດສະບານເມືອງໄຊ 45 ກິໂລແມັດ (ເປັນເສັ້ນທາງດິນແດງ) ເຊິ່ງສາມາດເຂົ້າເຖິງໄດ້ດ້ວຍ 2 ທາງຄື: ຍ່າງລັດແຕ່ບ້ານຜ່ານທົ່ງນາໄປຫາຖໍ້າ 2 ກິໂລແມັດ ແລະ ທາງລົດເຂົ້າຮອດ (ທາງດິນແດງ) ຖ້ຳຈອມອອງຕັ້ງຢູ່ຫ່າງຈາກບ້ານຈອມອອງປະມານ 3 ກິໂລແມັດ, ເປັນເສັ້ນທາງລົດສາມາດແລນເຂົ້າ​ເຖິງບໍລິເວນຖ້ຳ ເປັນ​ຖ້ຳໃຫຍ່, ຍາວ ແລະ ສວຍງາມທີ່ສຸດຂອງແຂວງອຸດົມໄຊເຊິ່ງປະກອບດ້ວຍລະບົບ​ນິ​ເວດທຳ​ມະ​ຊາດ​ທີ່ອັດສະຈັນ, ມີຫຼາຍຊ່ອງ​ທາງເຂົ້າ-ອອກພາຍ​​ໃນຖ້ຳ ປະມານ 16 ກວ່າກິໂລແມັດ, ຄວາມກວ້າງ ປະມານ 15 - 50 ແມັດ ແລະຄວາມສູງປະມານ 25-100 ແມັດ. ຢູ່ໃນຖ້ຳບາງບ່ອນມີສາຍ​ນ້ຳ​ໄຫຼ​ຜ່ານ, ມີນົມຜາ, ຫີນຍ້ອຍ ທີ່ມີລວດລາຍສວຍງາມ,ຫີນແກ້ວເປັນສີຂາວເຫຼື້ອມຄືກັບເພັດພອຍເປັນກ້ອນໃຫຍ່ປະດັບປະດາຫ້ອຍຢູ່ຕາມຝາຫີນຄືກັບດອກໄຟປະດັບຢ່າງສວຍງາມ. ຢູ່​ໃນ​ຖ້ຳ​ຍັງ​ເປັນ​ລັກສະນະ​ເດີມ​ທີ່​ຍັງ​ບໍ່​ໄດ້​ຮັບ​ການ​ດັດ​ແປງ​ແຕ່​ຢ່າງ​ໃດ. ຖ້ຳ​ນີ້​ໄດ້​ຜ່ານ​ການ​ສຳ​ຫຼວດຂອງ​ນັກວິ​ທະ​ສາດ​ ຈາກ​ສະຫະພັນ​ຢູ​​ໂຣບ​ໃນ​ປີ 2009 ​ແລະປີ 2010 ​​ໄດ້​ສຳຫຼວດ 4 ປີ ເປັນ​ຖ້ຳ​​ໃໝ່ລະດັບ​ຊາດ ASEAN ແລະ ລະດັບໂລກ ປະຈຸບັນລັດຖະບານແຫ່ງ ສປປ ລາວ ໄດ້ຮັບທຶນຈາກທະນາຄານພັດທະນາອາຊີ ADB ໃຫ້ທືນຊ່ວຍເຫຼືອ ເພື່ອພັດທະນາເສັ້ນທາງ ແລະ ສິ່ງອຳນວຍຄວາມສະດວກຕ່າງໆ

ຖ້ຳ​ນີ້ໄດ້ຄົ້ນພົບໃນປີ ຄສ 2005 ແລະ​ ເປີດບໍລິການປີ ຄສ 2007. ຖໍ້າຈອມ​ອອງ ​ແມ່ນ​ເອີ້ນ​ຕາມ​ຊື່​ຂອງບ້ານ, ປະຊາຊົນ​ທ້ອງ​ຖິ່ນ​ເຄີຍ​ເອີ້ນ​ຊື່ຖ້ຳ​ນີ້​ໃນ​ເມື່ອ​ກ່ອນ​ວ່າ​ຖ້ຳ​ເຈຍ ຫຼື ຖ້ຳ​ຂີ້​ເຈຍ ຍ້ອນ​ວ່າ​ສະ​ໄໝ​ກ່ອນ​ ມີ​ໂຕ​ເຈຍມາອາ​ໄສ​ຢູ່ເປັນຈຳນວນ​ຫຼວງ​ຫຼາຍ, ປະຊາຊົນ​ເຂດຈອມ​ອອງ ໄດ້​ພາກັນ​ຂຸດ​ເອົາ​ຂີ້​ໂຕ​ເຈຍ​ຢູ່​ໃນ​ຖ້ຳ​ມາ​ເຮັດ​ໝື້​ປືນ​ແກັບ. ປະຊາຊົນໃກ້ຄຽງຖ້ຳ​ ຈຶ່ງ​ໄດ້​ພາກັນ​ເອີ້ນ​ຊື່​ຂອງ​ຖ້ຳ​ນີ້​ວ່າຖ້ຳ​ເຈຍ ຫຼື ຖ້ຳ​ຂີ້​ເຈຍ. ​ແຕ່ທາງ​ພະ​ແນ​ກຖະແຫຼງຂ່າວ, ວັດທະນະທຳ ແລະ ທ່ອງ​ທ່ຽວ​ ໄດ້​ໂຄສະນາ​ໃຫ້​ເອີ້ນ​ຊື່ວ່າຖ້ຳ​ຈອມ​ອອງ ຕາມ​ຊື່​ຂອງ​ບ້ານເພື່ອໃຫ້ເຂົ້າໃຈງ່າຍ.

ບ້ານຈອມອອງອີກ​ປະຫວັດໜຶ່ງ​ທີ່​ເອີ້ນ​ວ່າ​ຈອມ​ອອງ ຍ້ອນ​ວ່າ: ຄຳວ່າ “ຈອມ” ເປັນພາສາກຶມມຸ ແປວ່າຕິດ ຕາມໄປ, ນຳກົ້ນໄປ, ຄຳວ່າ “ອອງ”” ແປວ່າໂຕຕໍ່ດິນ, ໃນສະໄໝກ່ອນປະຊາຊົນເມືອງນາໝໍ້ໄດ້ໄປຄ້ອງຕໍ່ຫຼື ໃຊ້ພູມປັນຍາຈາກບັນພະບູລຸດ ເອົາຍວງຝ້າຍນ້ອຍໆອ່ອນໆມັດ ໃສ່ຕີນໂຕຕໍ່ແລ້ວກໍ່ປ່ອຍຕໍ່ໃຫ້ບິນກັບໄປ ປະຊາຊົນໄດ້ຕິດຕາມຕໍ່ນັ້ນ ບິນໄປບໍ່ຈັກແຫ່ງຫົນໃດໃນທີ່ສຸດຕໍ່ໂຕດັ່ງກ່າວໄດ້ບິນເຖິງ ພື້ນທີ່ດັ່ງກ່າວຊາວບ້ານເຫັກວ່າ ເປັນເຂດທີ່ອຸດົມສົມບູນ ເໝາະສົມໃນການຜະລິດກະສິກຳ, ປູກຝັງ, ລ້ຽງສັດ ຈຶ່ງພາກັນຍ້າຍຖິ່ນຖານມາຢູ່ບ້ານນີ້ ຈິ່ງເອີ້ນວ່າບ້ານຈອມອອງຈົນເຖິງປັດຈຸບັນ.

ອ່າງນ້ຳຫີນ

ອ່າງນ້ຳຫີນ ຕັ້ງຢູ່ບ້ານຫ້ວຍອຸ່ນ ເມືອງໄຊ, ແຂວງອຸດົມໄຊ, ຫ່າງຈາກເທດສະບານເມືອງ​ໄຊ ປະມານ 8 ກິໂລແມັດ, ອ່າງ​ນີ້ປະກອບ​ມີຫຼາຍຫ້ວຍ ​ທີ່ໄຫຼໂຮມ​ເຂົ້າກັນ. ສະພາບ​ເສັ້ນທາງ​ເຂົ້າ​ເຖິງສະດວກ​ສະບາຍ ​ແຂວງພວມ​ພັດທະນາປັບປຸງ​ເປັນ​ສະຖານທີ່ທ່ອງທ່ຽວ.ອ່າງ​ນ້ຳ​ຫີນ ​​ສາມາດ​ພັດທະນາ​ທ່ອງທ່ຽວ​ທຳ​ມະ​ຊາດຕຶກປາ, ອາບ​ນ້ຳ​, ຂີ່ເຮືອເລາະຊົມທຳມະຊາດ , ຮ້ານ​ອາຫານ ແລະ ເປັນບ່ອນຕາກ​ອາກາດ​ສຳລັບ​ນັກ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ​ທີ່​ມັກຄວາມ​ສະຫງົບ ​ແລະ ອາກາດ​ສົດ​ຊື່ນ.

 ປີຄສ 2007. ແຂວງໄດ້​​ໃຊ້ງົບປະມານ​ຈຳນວນ​ມະຫາສານ​ເພື່ອຕັນ​ນ້ຳ​ຫີນສ້າງເຂື່ອນຊົນລະປະທານຂະໜາດ​ໃຫຍ່ ເພື່ອສົ່ງເສີມການຜະລິດທາງ​ດ້ານກະສິກຳເປັນເຂດທີ່ອຸດົມສົມບູນ ອ່າງເກັບນ້ຳທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດຂອງແຂວງ ເປັນສະຖານທີ່ບໍລິການ, ສະຖານ​ທີ່ທ່ອງທ່ຽວ ຊ່ວງ​ເຮືອ ເນື້ອທີ່ອ່າງທັງໝົດ ມີປະມານ 121,7 ກິໂລຕາແມັດໄດ້ກວມເອົາ 7 ໝູ່ບ້ານ.

ຕາດຫຼັກ 11

ຕາດຫຼັກ 11 ຕັ້ງຢູ່ບ້ານ​ນາ​ງິ້ວ ເມືອງໄຊ ແຂວງອຸດົມໄຊ. ຫ່າງຈາກເທດສະບານເມືອງໄປທາງທິດໃຕ້ທາງເລກທີ 13 ເໜືອ 11 ກິໂລແມັດ, ເປັນຕາດຂະໜາດນ້ອຍ.ປັດຈຸບັນຊາວບ້ານຄອບຄົວໜຶ່ງເປັນຜູ້ຄຸ້ມຄອງບໍລິການ ບໍ່ມີປະຫວັດຄວາມ​ເປັນ​ມາ​ເອີ້ນຕາມກິໂລແມັດທີ່ 11 ຍ້ອນຕັ້ງຢູ່ກິໂລແມັດທີ 11. ລັກສະນະຂອງຕາດເປັນຕາ​ດຂະນ້ອຍ ມີຄວາມສູງປະມານ 30 ແມັດ ແລະ ກວ້າງປະມານ 10-15 ແມັດໃນບໍລິເວນຕາດມີຕົ້ນໄມ້ປົກຫຸ້ມເຢັນສະບາຍ ເໝາະສົມໃນການແວ່ຊົມ ແລະ ພັກຜ່ອນຢ່ອນອາລົມສຳລັບນັກທ່ອງທ່ຽວທີ່ເດີນທາງຜ່ານໄປມາ ແລະ ​ເໝາະສຳລັບ​ຊາວ​ອຸດົມ​ໄຊ ນິຍົມ​ພັກຜ່ອນ​ແບບ​ຄອບຄົວ ​ໃນ​ວັນ​ສຳຄັນ ​ແລະ ວັນ​ປະ​ເພ​ນີຕ່າງ​ໆຂອງ​ຊາດ.

ວັດຮອຍຕີນພະບາດ ບ້ານລ້ອງຍາ.

ຕາມການເລົ່າຂານສືບຕໍ່ກັນມາວ່າ: ຢູ່ທາງຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ມີປ່າໄມ້ ແລະ ຕົ້ນໄມ້ໃຫຍ່ດົກໜາ ເປັນທີ່ຢູ່ອາໄສຂອງສັດນາໆຊະນິດ. ດັ່ງນັ້ນ ໃນແຕ່ລະປີ ໄດ້ມີຊ້າງຝູງໜຶ່ງ ລ່ອງຫ້ວຍແຮ ມາກາບໄຫວ້ຮອຍຕີນພະບາດໃນມື້ວັນສີນໃຫຍ່ 14-15 ຄ່ຳ ເດືອນຈຽງເພັງ ໂດຍແມ່ນ ທ້າວແສນປັນຍາ ເປັນຜູ້ພົບເຫັນ ຊ້າງຝູງນັ້ນ ໄດ້ກາບໄຫວ້ດ້ວຍການນັ່ງຄຸລົງ ແລ້ວເອົາງວງຍົກຂື້ນຟ້າ ລັກສະນະເຮັດຄືຄົນເຮົາກາບໄຫ້ວ ແລ້ວກໍ່ພາກັນລ່ອງຫ້ວຍແຮ ຂ້າມນ້ຳກໍ່ລຽບຕີນພູທາງທິດຕາເວັນອອກສຽງເໜືອ ທຸກວັນນີ້ຊາວບ້ານລ້ອງຍາ ຈິ່ງເອີ້ນກັນວ່ານາຊ້າງລຽບ ຊ້າງຝູງນັ້ນມີພຶດຕິກຳບໍ່ດີ ເຊັ່ນ:ທຳລາຍຜົນລະປູກ ໄຮ່-ນາ-ຮົ້ວສວນຂອງປະຊາຊົນມີຜົນເສຍຫາຍ ປະຊາຊົນມີຄວາມຄຽດແຄ້ນ ຈິ່ງພາກັນເອົາປືນແກັບ, ປືນເພີງ ໄລ່ຍິງໂຫ່ຮ້ອງໃສ່ຊ້າງຝູງນັ້ນແຕກຕື່ນແລ່ນໜີ ມີຊ້າງໂຕໜຶ່ງຖືກຍິງບາດເຈັບ ມາຕາຍຢູ່ທາງທິດໃຕ້ຂອງບ້ານປຸງຫຽງ ປະຈຸບັນນີ້ເພີ່ນຈິ່ງເອີ້ນວ່ານາຝັງຊ້າງ.

ການຄົ້ນພົບເຫັນຮອຍຕີນພະບາດ:

ປີ 1915-1926 ໂດຍອີງໃສ່ຮີດຄອງທີ່ເຄີຍນັບຖືກັນມາ ທາງພຸດທະສາດສະໜາໄດ້ມີການເຂົ້າປະຕິບັດທຳຢູ່ວັດບ້ານລ້ອງຍາ, ດັ່ງນັ້ນ ເຖົ້າແກ່ທັງຫລາຍ ຈິ່ງແຕ່ງຕັ້ງກັນເມືອນິມົນພະພິຂຸສົງຢູ່ເມືອງຊ່າງຍອງ ປະເທດຈີນ ມາເຂົ້າກຳທີ່ວັດບ້ານລ້ອງຍາ ເມື່ອພະພິຂຸສົງມາຮອດແລ້ວ ເຖົ້າແກ່ພໍ່ແມ່ນ້ອຍໜຸ່ມຍິງສາວ ກໍ່ພາກັນຕົກແຕ່ງຫ້າງຫາເຄື່ອງທານ, ຕູບກຳ 3 ຕູບ, ພະຕູບ 3 ຕົນ ໄປປະຈຳຢູ່ໃນສັນເຂົ້າຄາບດຽວ. ຫໍດະຫໍເດືອ ໃນເມື່ອຫ້າງຫາກະກຽມແລ້ວ ໃນມື້ເດືອນເພັງ ກໍ່ມີການແຈກທານຈົນຮອດ 9 ວັນ 9 ຄືນ ຈິ່ງມີການເລືອກການເຂົ້າກຳ. ໃນເມື່ອກ່ອນ ກໍ່ແມ່ນການປະຕິບັດທຳມະຄຳສັ່ງສອນທາງພຸດທະສາດສະໜາ ໃນເມື່ອເລືອກກຳສະຫລອງກຳແລ້ວ ສາທຸຊ່າງຍອງ ກໍໄດ້ເອົາທຳມະພະບາດລຽບໂລກ ມາເທດສະໜາສະຫລອງກຳ ຕາມຄຳພີຂອງພະບາດລຽບໂລກໄດ້ກ່າວວ່າ: ຢູ່ໃນໂລກມີຮອຍພະບາດຈຳນວນ 3 ຕື້ 4 ແສນ 150 ໝື່ນຮອຍຢູ່ໃນທົ່ວ ໂລກ ຕາມຄຳພີພະບາດລຽບໂລກໄດ້ກ່າວໄວ້ວ່າ: ຢູ່ຫ້ວຍແຮປ້ອງນ້ຳກໍ ກໍ່ມີ 1 ຮອຍ, ຮອຍຕີນເສນາ 2 ຮອຍ. ໃນເມື່ອສາທຸເທດສະໜາສຸດແລ້ວ ສາທຸກໍ່ໄດ້ຄົ້ນຄວ້ານຳເຖົ້າແກ່ທີ່ມາຟັງທຳວ່າ ຢູ່ຫ້ວຍແຮກໍ່ມີ 1 ຮອຍ. ດັ່ງນັ້ນ ສາທຸ ຈິ່ງໄດ້ຄົ້ນຄວ້າຕົກແຕ່ງກັນ ຊອກຫາຮອຍຕີນພະບາດ. ສ່ວນສາທຸ ກໍ່ໄດ້ຂື້ນໄປຊອກຢູ່ທາງເມືອງນາໝໍ້ ເຂດບ້ານອ່າຍ, ບ້ານຂວາງ ໄປຊອກນ້ຳກໍປ່ອງ, ນ້ຳພາກ ກໍ່ບໍ່ເຫັນຊອກຫາທຸກສາລະທິດກໍ່ບໍ່ເຫັນ. ຈິ່ງກັບຄືນມາວັດບ້ານລ້ອງຍາ ສາທຸຈິ່ງຄົ້ນຄວ້ານຳເຖົ້າແກ່ ແລ້ວພາກັນຊອກແຕ່ປາກຫ້ວຍແຮປ່ອງນ້ຳກໍ; ເມື່ອໄປຮອດບ່ອນປ່າດົງໜາປ່າໄມ້ໃຫ່ຍ ບ່ອນທີ່ຝູງຊ້າງມາກາບໄຫ້ວໃນເມື່ອກ່ອນ ຜ່ານໄປຫລາຍປີທີ່ ທ້າວແສນປັນຍາ ເມື່ອພົບເຫັນຊ້າງມາກາບໄຫວ້ ກໍ່ເຫັນກ້ອນຫີນກ້ອນໜຶ່ງ ຍາວປະມານ 1,5 ແມັດ ກ້ວາງປະມານ 80 ຊັງຕີແມັດ, ສູງປະມານ 50 ຊັງຕີແມັດ. ມີສີດຳເຫລື້ອມຫລິ່ງໄປທາງທິດຕາເວັນຕົກ ມີແຕ່ສົ້ນຕີນ ບໍ່ມີນີ້ວ ຢູ່ໃນວົງສົ້ນຕີນມີ 4 ຮອຍ ຕາມຄຳພີດີກາກ່າວໄວ້ວ່າ:

ຮອຍສົ້ນທີ່2: ໂກນາກຳມະໂນ ຮອຍສົ້ນທີ່3: ກັດສະໂປ ຮອຍສົ້ນທີ່4: ໂຄຕະໂມ ຊ້ອນກັນຢູ່ໃນວົງຂອງສົ້ນຕີນ ສ່ວນຮອຍທີ 5 ຊື່ວ່າ: ອະຣິຍະເມດໄຕ ເປັນຮອຍສຸດທ້າຍ ຍັງບໍ່ທັນມາເທື່ອ. ຮອຍພະບາດແມ່ນຫລິ່ງ (ງ່ຽງ) ໄປທາງທິດຕາເວັນຕົກປະມານ 90 ອົງສາ ເປັນກ້ອນຫີນສີດໍາເຫຼື້ອມ ເປັນໜ້າອັດສະຈັນ ແລະ ພິດສະດານ ບໍ່ມີສັດໂຕໃດມາຮຸກສີ, ໃບໄມ້ໃບໜຶ່ງ ກໍ່ບໍຕົກມາໃສ່ຮອຍຕີນ ທັງທີ່ວ່າຢູ່ບໍລິເວັນນັ້ນ ມີຕົ້ນໄມ້ເບິ່ງແລ້ວເປັນຕາເບິ່ງຕາຊົມ. ໃນເມື່ອເຫັນກ້ອນຫີນແປກປະຫລາດແນວນັ້ນ ສາທຸຈິ່ງເວົ້ານຳເຖົ້າແກ່ທຸກຄົນທີ່ໄດ້ມາຮູ້ມາເຫັນວ່າ ນີ້ແລ້ວແມ່ນຮອຍພະບາດທີ່ອອກຢູ່ໃນທຳພະບາດລຽບໂລກວ່າ ຫ້ວຍແຮປ່ອງນ້ຳ ກໍມີ 1 ຮອຍ, ເປັນແຕ່ນຳບຸນກຸສົນຂອງພວກເຮົາທີ່ໄດ້ມາຄົ້ນຫາຫລາຍວັນ ຈິ່ງໄດ້ມາພົບພໍ້ ສາທຸຈິ່ງໄດ້ບອກກ່າວໃຫ້ເຖົ້າແກ່ທັງຫລາຍວ່າ: ໃຫ້ພາກັນປົກປັກຮັກສາ ຖ້າບຸກຄົນໃດມີສັດທາ ຢາກມາສ້າງສາ ໃຫ້ນົບຂົບຢຳເມດຕາພາວັນນາຈຳສີນ, ຕັ້ງຫໍໂຮງສ້າງກວມຮອຍພະບາດນີ້ກໍ່ໄດ້ ແຕ່ຫ້າມບໍ່ໃຫ້ງັດແງະ, ບໍ່ໃຫ້ພິກປີ້ນ ແມ່ນແຕ່ເສັ້ນຜົມຜ່າແປດ ມັນຈະເກີດອຸປະຕິເຫດໂກລະຫົນ ແພ້ບ້ານແພ້ເມືອງ, ຄົນຈະລົ້ມຕາຍ ໂດຍສະເພາະແມ່ນຊາວບ້ານລ້ອງຍາ. ໃນເມື່ອຄົ້ນພົບຮອຍຕີນພະບາດເຫັນແລ້ວ ສາທຸຍັງນຳພາເຖົ້າແກ່ ຊອກຫາຮອຍຕີນເສນາທັງ 2 ຮອຍທີ່ໄດ້ກ່າວໃນທຳພະບາດລຽບໂລກ ໃນທີ່ສຸດສາທຸ ແລະ ເຖົ້າແກ່ ກໍໄດ້ຄົ້ນພົບຮອຍຕີນເສນາທັງ 2; ຮອຍທີ 1 ຢູ່ທິດຕາເວັນຕົກສຽງໃຕ້ຂອງບ້ານລ້ອງຍາ ຮອຍທີ 2 ຢູ່ທີ່ທິດຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ ຫ່າງຈາກຮອຍພະບາດ 200 ແມັດ ໃນເມື່ອຄົ້ນພົບຮອຍພະບາດ ແລະ ຕີນເສນາທັງ 2 ແລ້ວ ສາທຸ ກໍ່ໃຫ້ຄຳໂອວາດຕັກເຕືອນເຖົ້າແກ່ ແລະຊາວບ້ານ ແລ້ວກໍ່ກັບຄືນເມືອຊ່າງຍອງ ເພື່ອຈະເມືອເອົານ້ຳຮັກ, ນ້ຳຫາງ ແລ້ວຈະກັບຄືນມານຳພາເຖົ້າແກ່ ແລະ ຊາວບ້ານ ສ້າງສາພະບາດໃຫ້ເປັນທີ່ເຄົາລົບກາບໄຫ້ວແກ່ຊາວພຸດທັງຫລາຍ. ໃນທີ່ສຸດ ສາທຸກໍ່ບໍ່ໄດ້ກັບຄືນມາ ຍ້ອນສະພາບການບ້ານເມືອງ ການໄປມາຫາສູ່ກັນບໍ່ໄດ້ແລ້ວ. ໃນເມື່ອເຖົ້າແກ່ ແລະ ຊາວບ້ານລໍຄອຍຖ້າສາທຸບໍ່ມາ ຈິ່ງພາກັນຕັ້ງຕູບນ້ອຍກວມເອົາຮອຍພະບາດ, ເອົານ້ຳເຕົ້າດີນວາງໄວ້, ຮອດມື້ປີໃໝ່ເຂົ້າພັນສາ-ອອກພັນສາ ຈິ່ງພາກັນເມືອແຈກເມືອທານ ຕາມຮີດຄອງປະເພີນີທີ່ເຊື່ອຖືກັນມາ.

ການກໍ່ສ້າງຮອຍພະບາດຖືກຫລົ້ມເຫລວ ມາເຖິງປີ 1930 ສຽງຊາລືໄປທຸກສາລະທິດ ວ່າຢູ່ຫ້ວຍແຮປ່ອງນ້ຳກໍມີຮອຍຕີນພະບາດຢູ່ບ້ານລ້ອງຍາ ເມືອງໄຊ ແຂວງອຸດົມໄຊ ໃນປະຈຸບັນ ປ່າວຂ່າວລືໄປຮອດນ້ຳບາກ, ນ້ຳອູ ເວລານັ້ນມີສາທຸລາວ ຈຳນວນ 22 ອົງ ຂື້ນມາແຕ່ຫາດສາດອນລ້ອມ ມາກິນທານທີ່ວັດພະເຈົ້າສິງຄຳ ເມືອງຫລາ ເມື່ອກິນທານແລ້ວ ເພີ່ນຈິ່ງພາກັນຂື້ນຕາມນ້ຳກໍມາຮອດວັດລ້ອງຍາ ເມື່ອສາທຸມາເຖິງແລ້ວ ກໍ່ໄດ້ເອີ້ນເຖົ້າແກ່ທັງຫລາຍມາຖາມວ່າ ຢູ່ຫ້ວຍແຮປ່ອງນ້ຳກໍ ຢູ່ບ້ານລ້ອງຍາ ມີຮອຍຕີນພະບາດບໍ່? ເຖົ້າແກ່ທັງຫລາຍກໍ່ໄດ້ກາບອາລັດທະນາຕອບສາທຸວ່າ ໂດຍແມ່ນແລ້ວ ເມື່ອສາທຸໄດ້ຍີນ ຈິ່ງໃຫ້ເຖົ້າແກ່ພາໄປເບິ່ງຕົວຈິງ ແມ່ນຮອຍພະບາດແທ້ ດັ່ງນັ້ນສາທຸກໍ່ມີຈິດໃຈຢາກສ້າງ ຈິ່ງໄດ້ປຶກສາຫາລືນຳເຖົ້າແກ່ທັງຫລາຍ ກໍເຫັນດີເປັນເອກະພາບຕົກລົງພ້ອມກັນລົງມືສ້າງ: ສາທຸ ແລະ ຊາວບ້ານທັງຫລາຍ ໄດ້ຂຸດທາງແຕ່ບ້ານອ້ອມພູເຈີງ ລວງກວ້າງ 2 ແມັດ ລວງຍາວປະມານ 200 ແມັດ ໄປຮອດຕີນພະບາດ ຍ່າງສະດວກໃນການໄປມາ, ຂຸດເດີ່ນສະຖານທີ່ຮາບພຽງ ໂດຍນຳເອົາກ້ອນຫີນມາກໍ່ອ້ອມຮອຍຕີນພະບາດຢ່າງສະອາດງາມຕາໃນທຸກໆດ້ານ ແຕ່ຮອຍພະບາດມັນຫລິ່ງໄປທາງທິດຕາ ເວັນຕົກ ເພື່ອຢາກໃຫ້ມັນພຽງກັນ ຈິ່ງພາກັນຂຸດອ້ອມ ແລ້ວເອົາໄມ້ມາງັດແງະມັນ ມີຜົນສະທ້ອນຕໍ່ຮອຍຕີນພະບາດ ທັນໃດນັ້ນ ກໍ່ເກີດເຫດກົນລະຫົນທີ່ບໍ່ຄາດຄິດຂື້ນມາທັນທີ ສາທຸທັງຫລາຍກໍ່ເລືອດດັງອອກ ມີບາງຕົນກໍ່ເລືອດສົບອອກ ເປັນຕາຢ້ານກົວທີ່ສຸດ ເມື່ອເກີດເຫດແນວນັ້ນ ສາທຸທັງຫລາຍກໍ່ພາກັນແຕກໜີໄປໃຜໄປມັນ ໂດຍບໍ່ມາຢຽບຮອດວັດອີກເລີຍ,ສ່ວນຊາວບ້ານ ກໍ່ມີເຫດລົ້ມຕາຍແຕ່ລະມື້ແຕ່ລະວັນບໍ່ຂາດ, ເອົາໄປຝັງທາງໜ້າ ຜູ້ຢູ່ບ້ານຕາຍອີກຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງລຽນຕິດ. ຈົນຂ່າວຄາວໄປຮອດບ້ານໃຕ້ບ້ານເໜືອ ສະພາບຜ່ານໄປໄດ້ 15 ວັນ ຜູ້ຄົນກໍ່ຍັງລົ້ມຫາຍຕາຍຈາກ ເມື່ອເປັນແນວນັ້ນ ຊາວບ້ານ ກໍ່ພາກັນແຕກຕື່ນຢ້ານກົວ ຈຳນວນໜຶ່ງກໍ່ພາກັນໜີໄປຢູ່ເມືອງຜາອຸດົມ, ຈຳນວນໜຶ່ງກໍ່ພາກັນໜີໄປຢູ່ເມືອງຫ້ວຍຊາຍ, ຈຳນວນໜຶ່ງກໍ່ໜີໄປຢູ່ນຳພີ່ນ້ອງບ້ານໃຕ້-ເໜືອ, ເກີດເປັນບ້ານເສົ້າເມືອງໝອງ ແຕ່ລະມື້ ຊາວບ້ານນ້ຳຫູມານ້ຳຕາອອກ, ມີຄວາມຢ້ານກົວ ແຕ່ລະມື້ບໍ່ມີຄວາມສະຫງົບ ເມື່ອສະພາບເປັນຄືແນວນັ້ນ ບັນດາເຖົ້າແກ່ທັງຫລາຍ ນຳພາໂດຍເຖົ້າແສນປັນຍາ, ເຖົ້າແສນລັງສີ ແລະ ເຖົ້າແສນທະນາ ຫ້າງຂັນດອກໄມ້ທຽນ 12 ຄູ່ ເມືອຄາລະວະສົມມາຮອຍຕີນພະບາດ ທີ່ສາທຸ ແລະ ເຖົ້າແກ່ຊາວບ້ານທັງຫລາຍໄດ້ກະທຳຜິດຂຸດອ້ອມ, ງັດແງະ ແລະ ພິກປີ້ນ ເຮັດໃຫ້ມີການເຄື່ອນເໜັງຕີງ ທີ່ສົ່ງຜົນກະທົບຕໍ່ຮອຍຕີນພະບາດ. ຫຼັງຈາກນັ້ນ ສະພາບການຕາຍ ແລະ ສິ່ງທີ່ສະທ້ານຍ້ານກົວຂອງຊາວບ້ານ ຈິ່ງສະຫງົບລົງ, ເຖົ້າແກ່ທັງຫລາຍ ຈິ່ງມາສະດຸ້ງຕື່ນ ຄິດອອກຄຳສັ່ງສອນຂອງສາທຸຊ່າງຍອງ ໄດ້ບອກກ່າວໄວ້ວ່າ: ຫ້າມບໍ່ໃຫ້ພິກ, ປີ້ນເຄື່ອນຍ້າຍ, ງັດແງະ ແມ່ນແຕ່ເສັ້ນຜົມຜ່າແປດ ມັນຈະເກີດເຫດຮ້າຍມີເພດໄພ ສະທ້ານຍ້ານກົວ, ຜູ້ຄົນລົ້ມຕາຍ.ຖືກສັດຕູເຜົາຜານວັດວາອາຮາມ. ຮອຍພະບາດຖືກທຳລາຍ ເກີດເປັນບ້ານຮ້າງເມືອງໝອງຢ່າງໜ້າສົມເພດເວດທະນາ ຈາກສົງຄາມຍຶດເຍື້ອຍາວນານກວ່າ 60 ປີ.

ການກໍ່ສ້າງ ແລະ ປະຕິສັງຂອນຮອຍຕີນພະບາດຄືນໃໝ່ ມາເຖິງປີ 1960-1965 ເຖົ້າແກ່ເມືອປຸກຕູບນ້ອຍກວມຮອຍຕີນພະບາດໄວ້ເພື່ອເປັນການອານຸລັກໄວ້,ເອົານ້ຳເຕົ້າຂັນໝາກເມືອໄຫວ້ ພໍເຖິງເດືອນ 6 ປີໃໝ່, ເຂົ້າພັນສາ ແລະ ອອກພັນສາ ກໍ່ພາກັນເມືອແຈກເມືອທານ ຕາມຮີດຄອງທາງພຸດທະສາດສະໜາທີ່ເຄີຍປະຕິບັດກັນມາ ຈະເຮັດລື່ນນັ້ນກໍ່ຍ້ານເກີດເຫດເພດໄພສະທ້ານຍ້ານກົວຜູ້ຄົນລົ້ມຕາຍຄືໃນເມື່ອກ່ອນທີ່ຜ່ານມາ.

          ມາເຖິງປີ 1975 ປະເທດຊາດໄດ້ຮັບການປົດປ່ອຍທົ່ວປະເທດ ມີການປ່ຽນໄປສູ່ລະບອບການປົກຄອງໃໝ່ ແລະ ມີການພັດທະນາໃນທຸກດ້ານ. ດັ່ງນັ້ນທາງພຸດທະສາດສະໜາກໍ່ໄດ້ຮັບການປັບປຸງ ແລະ ສ້າງສາພັດທະນາໄປພ້ອມໆກັນເຊັ່ນ: ວັດວາອາຮາມ, ຮອຍພະບາດ, ເຈດີ, ກຸດຕິວິຫານທີ່ຖືກທຳລາຍໃນສະໄໝສົງຄາມອາເມຣິກາ ກໍ່ໄດ້ສ້າງສາພັດທະນາຄືນໃໝ່.

          ມາເຖິງປີ 1985 ເຖົ້າແກ່ໄດ້ຊອກຫາທຸກວິທີທາງ ເພື່ອປະຕິສັງຂອນພະບາດຄືນໃໝ່ ເພື່ອໃຫ້ເປັນທີ່ເຄົາລົບບູຊາຂອງຊາວພຸດທັງຫລາຍ. ດັ່ງນັ້ນ ທາງເຖົ້າແກ່ຈິ່ງໄດ້ເຊີນທ່ານ ອາຈານ ໄມ່ ດວງຄຳ ຜູ້ຮູ້ຮີດຄອງທາງພຸດທະສາດສະໜາ ເປັນຜູ້ມານຳພາສ້າງສາປະຕິສັງຂອນ ແຕ່ຫ້າມຂຸດ, ງັດແງະ, ພິກປີ້ນ ທ່ານໄດ້ນຳພາສ້າງໃນທຸກ

ເປັນອັນວ່າການກໍ່ສ້າງພະບາດໃນຄັ້ງນັ້ນ ກໍ່ໄດ້ຢຸດເຊົາລົງ ຫາຜູ້ມາສືບຕໍ່ກໍ່ສ້າງກໍ່ບໍ່ມີ ສະພາບການບ້ານເມືອງເກີດເສີກທາງເໜືອເສືອທາງໃຕ້ ການໄປມາຫາສູ່ກັນກໍ່ມີໂຈນຮ້າຍ, ຂະໂມຍເກີດຂື້ນ. ເກີດເສີກສົງຄາມຕໍ່ສູ້ກັນມາຫລາຍປີ ປະເທດຊາດໄດ້ຖືກສັດຕູເຜົາຜານວັດວາອາຮາມ. ຮອຍພະບາດຖືກທຳລາຍ ເກີດເປັນບ້ານຮ້າງເມືອງໝອງຢ່າງໜ້າສົມເພດເວດທະນາ ຈາກສົງຄາມຍຶດເຍື້ອຍາວນານກວ່າ 60 ປີ.

ການກໍ່ສ້າງ ແລະ ປະຕິສັງຂອນຮອຍຕີນພະບາດຄືນໃໝ່ ມາເຖິງປີ 1960-1965 ເຖົ້າແກ່ເມືອປຸກຕູບນ້ອຍກວມຮອຍຕີນພະບາດໄວ້ເພື່ອເປັນການອານຸລັກໄວ້,ເອົານ້ຳເຕົ້າຂັນໝາກເມືອໄຫວ້ ພໍເຖິງເດືອນ 6 ປີໃໝ່, ເຂົ້າພັນສາ ແລະ ອອກພັນສາ ກໍ່ພາກັນເມືອແຈກເມືອທານ ຕາມຮີດຄອງທາງພຸດທະສາດສະໜາທີ່ເຄີຍປະຕິບັດກັນມາ ຈະເຮັດລື່ນນັ້ນກໍ່ຍ້ານເກີດເຫດເພດໄພສະທ້ານຍ້ານກົວຜູ້ຄົນລົ້ມຕາຍຄືໃນເມື່ອກ່ອນທີ່ຜ່ານມາ.

          ມາເຖິງປີ 1975 ປະເທດຊາດໄດ້ຮັບການປົດປ່ອຍທົ່ວປະເທດ ມີການປ່ຽນໄປສູ່ລະບອບການປົກຄອງໃໝ່ ແລະ ມີການພັດທະນາໃນທຸກດ້ານ. ດັ່ງນັ້ນທາງພຸດທະສາດສະໜາກໍ່ໄດ້ຮັບການປັບປຸງ ແລະ ສ້າງສາພັດທະນາໄປພ້ອມໆກັນເຊັ່ນ: ວັດວາອາຮາມ, ຮອຍພະບາດ, ເຈດີ, ກຸດຕິວິຫານທີ່ຖືກທຳລາຍໃນສະໄໝສົງຄາມອາເມຣິກາ ກໍ່ໄດ້ສ້າງສາພັດທະນາຄືນໃໝ່.

          ມາເຖິງປີ 1985 ເຖົ້າແກ່ໄດ້ຊອກຫາທຸກວິທີທາງ ເພື່ອປະຕິສັງຂອນພະບາດຄືນໃໝ່ ເພື່ອໃຫ້ເປັນທີ່ເຄົາລົບບູຊາຂອງຊາວພຸດທັງຫລາຍ. ດັ່ງນັ້ນ ທາງເຖົ້າແກ່ຈິ່ງໄດ້ເຊີນທ່ານ ອາຈານ ໄມ່ ດວງຄຳ ຜູ້ຮູ້ຮີດຄອງທາງພຸດທະສາດສະໜາ ເປັນຜູ້ມານຳພາສ້າງສາປະຕິສັງຂອນ ແຕ່ຫ້າມຂຸດ, ງັດແງະ, ພິກປີ້ນ ທ່ານໄດ້ນຳພາສ້າງໃນທຸກດ້ານເຊັ່ນ: ປັບປຸງເດີ່ນເຂດພະບາດ ໃຫ້ມີຄວາມສວຍງາມ ຄືດັ່ງຄົນຫລຸນກ່ອນທີ່ໄດ້ສ້າງປະໄວ້ໃຫ້ພວກເຮົາສືບຕໍ່, ປັບປຸງຄືນໃໝ່ໃຫ້ມີຄວາມສວຍສົດງົດງາມ ເປັນຕາເບິ່ງຕາຊົມ ການປະຕິສັງຂອນໃນເທື່ອນີ້ ແມ່ນມີຄວາມແຕກຕ່າງຈາກເມື່ອກ່ອນ ໄດ້ນຳເອົາຮອຍຕີນເສນາກ້ຳຂວາ-ກ້ຳຊາຍມາໄວ້ຄຽງຂ້າງຮອຍຕີນພະບາດ. ພ້ອມນັ້ນ ກໍ່ໄດ້ເອົາຮອຍຕີນສັດນາໆຊະນິດມາຈັດສັນອ້ອມຮອຍຕີນພະບາດເຊັ່ນ: ຮອຍຕີນຊ້າງ-ມ້າ-ນົກ-ງົວປ່າ-ຄວາຍປ່າ-ເສືອ-ສິງ-ລິງ-ເປັດ-ໄກ່ ແລະ ໝາປ່າ, ຈັດສັນຢ່າງເປັນລະບຽບງາມຕາແກ່ຜູ້ມາເບິ່ງມາຊົມມີຄວາມຊົມຊື່ນຍີນດີ ແລະ ເປັນສະຖານທີ່ເຄົາລົບບູຊາທີ່ສັກສິດຂອງຊາວພຸດທະສາສະນິກກະຊົນທັງຫລາຍ. ທ່ານກໍ່ໄດ້ນຳພາສ້າງສາໃນທຸກດ້ານຢູ່ເຂດຮອຍພະບາດ. ແຕ່ຫ້າມບໍ່ໃຫ້ໃສ່ປະຕູອັດແຈບ, ປະຕູຕາໜ່າງເຫລັກ, ບໍ່ໃຫ້ເຮັດຮົ້ວມາອ້ອມລ້ອມບັງກັ້ງ ຍ້ອນວ່າຮອດມື້ວັນສີນ 7-8 ຄ່ຳ, 14-15 ຄ່ຳເດືອນເພັງ-ເດືອນແຮມ ມີສັດນາໆຊະນິດ ມາກາບໄຫວ້ສັກກາລະບູຊາຮອຍຕີນພະບາດ. ໃນການສ້າງສາປະຕິສັງຂອນໃນຄັ້ງນີ້ ບໍ່ມີເຫດການຫຍັງເກີດຂື້ນ, ມີແຕ່ຄວາມວຸດທິຈຳເລີນ ເຮັດໃຫ້ຜູ້ຄົນຫລັງໄຫລກັນມາສ້າງສາມາເບິ່ງມາຊົມສັກ ກາລະບູຊາ, ຊື່ສຽງຮຽງນາມຂອງຮອຍພະບາດ ໄດ້ແຜ່ຂະຫຍາຍໄປທຸກບ້ານນ້ອຍເມືອງໃຫຍ່ ຜູ້ມີສັດທາໃຈບຸນຮູ້ຂ່າວຄາວ ກໍ່ພາກັນມາແຜ່ເມດຕາພາວະນາບໍ່ຂາດ ຈົນເຖິງທຸກວັນນີ້.

 

ສວນ​ອຸ​ທິ​ຍານ​ຫີນ​ຕັ້ງ.

 ທີ່​ຕັ້ງ: ຕັ້ງ​ຢູ່​ບ້ານ​ນາ​ຕອກ, ເມືອງ​ຫົວ​ເມືອງ ຫ່າງ​ຈາກ​ເທດ​ສະ​ບານ​ແຂວງ 64 ກິ​ໂລ​ແມັດ.

    ປະ​ຫັວດ​ແຫຼ່ງ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ: ນັບ​ເປັນ​ເວລາ​ຊ້າ​ນານ​ກວ່າ 1500 ປີ ຜ່ານມາ​ແລ້ວ, ຢູ່​ບົນສັນພູ​ສູງ​ທີ່​ປົກ​ຄຸ້ມ​ໄປ​ດ້ວຍ​ປ່າ​ໄມ້​ອັນ​ອຸດົມສົມບູນ​ຂອງ​ແຂວງ​ຫົວພັນ​ນີ້ຍັງ​ມີ​ມະນຸດ​ກຸ່ມ​ໜື່ງ ຊື່​ງບໍ່ຊາບ​ກົກ​ເຄົ້າຕົ້ນ​ກຳ​ເນີ​ດ​ແນ່​ຊັດ​ວ່າ ​ດັ້ງ​ເດີມ​ເປັນ​ຊົນ​ເຜົ່າ​ໃດ​ປະ​ຮ່ອງຮອຍ​ຫີນ​ຕັ້ງຈຳນວນຫຼາຍຮ້ອຍ​ອັນ​ຢັງ​ຢາຍ​ຕາມ​ເສັ້ນທາງ​ທີ່​ຍາວ​ຢຽດ​ໄຕ່​ຕາມສັນພູ ​ແລະ​ແກ່ວ​ພູ ​ແລະ ​ໂດຍ​ສະ​ເພາະ​ແມ່ນ​ໄດ້​ຈັດ​ເປັນ 3 ກຸ່ມ​ໃຫ່ຍທີ່​ສຳຄັນ,ນອກຈາກ​ນີ້ຍັງ​ມີ​ກຸ່ມ​ນ້ອຍໆ​ອີກ​ຈຳນວນ​ໜື່ງທີ່​ຕັ້ງຢູ່​ປ່ຽວ ​ແລະ ຢັງ​ຢາຍ​ເກາະ​ກ່າຍຈາກ​ຈຸດ​ໜື່ງຫາ​ອີກ​ຈຸດ​ອື່ນ, ຫີນ​ຕັ້ງ​ແມ່ນ​ສ້າງ​ດ້ວຍ​ຫີນ​ມິ​ກາ​ຊິດ​ຕັດ​ແຕ່ງ​ເປັນ​ແຜ່ນ​ບາງ ​ແລະ ຍາວ​ນຳ​ມາ​ຝັງ​ລຽງລາຍ​ກັນ​ເປັນ​ກຸ່ມ, ​ໂດຍ​ສ່ວນ​ໃຫ່ຍ​ແລ້ວ​ຫີນ​ຕັ້ງທີ່​ມີ​ຂະໜາດ​ສູງ​ກວ່າ​ໝູ່​ມັກ​ຈະ​ຝັງລຽງລາຍ​ກັນ​ເປັນ​ກຸ່ມ,​ ຫີນ​ຕັ້ງທີ່​ມີ​ຂະໜາດ​ສູງ​ກວ່າ​ໝູ່​ມັກຈະ​ຝັງ​ຢູ່​ໃຈກາງ​ຂອງ​ກຸ່ມ, ສ່ວນ​ທິດ​ທາງ​ໃນ​ການຈັດ​ວາງ​ແມ່ນ​ບໍ່​ໄດ້​ມີຫຼັກການ​ກຳນົດ​ຕາຍຕົວ, ຢູ່​ໃຕ້​ດິນ​ລົງ​ໄປ​ເພີ່ນ​ເຄີຍ​ໄດ້​ຄົ້ນ​ພົບຫຼຸມອຸມົງ​ຂະໜາດ​ໃຫ່ຍ ​ແລະ ​ເລິກ​ຕາມ​ປົກກະຕິ​ແລ້ວຫຼຸມ​ເຫຼົ່ານີ້​ແມ່ນ​ຖຶກປົກ​ປິດ​ດ້ວຍ​ແຜ່ນ​ຫີນ​ກົມ​ຂະໜາດ​ໃຫ່ຍຊື່​ງບາງ​ແຜ່ນ​ມີ​ເສັ້ນຜ່າ​ສູນ​ກາງ​ເກີນ​ກວ່າ​ສອງ​ແມັດ​ຂື້ນ​ໄປ, ມີ​ປ່ອງ​ແປວ​ຂຸດ​ເປັນ​ຮູບ​ທໍ່​ໃນ​ລວງດີ່ງ ​ແລະ ມີ​ປ່ຽງຫີນ​ນ້ອຍທີ່​ຝັງ​ຕິດ​ກັບ​ຜະໜັງຫຼຸມ​ເພື່ອ​ໃຊ້​ເປັນ​ລູກຂັ້ນ​ໄດ​ປີ່​ນລົງ​ໄປ​ສູ່​ຫ້ອງ​ໃຕ້​ດິນ, ຢູ່​ພາຍ​ໃນຫຼຸມ​ເປັນ​ຜົ້ງ​ກວ້າງ​ສາມາດ​ຝັງ​ສົບ​ໄດ້ຫຼາຍສົບ ​ແລະ ມີ​ປ່ຽງຫີນ​ຂັ້ນ​ແບ່ງ​ອອກ​ເປັນ​ຫ້ອງ​ນ້ອຍໆ​ອີກ, ສ່ວນຫຼາຍບໍ່ພົບ​ຮ່ອງຮອຍ​ຂອງ​ກະດູກ​ມະນຸດ​ນອກຈາກ​ເສດ​ດິນ​ໜຽວທີ່​ເຈື່ອນ​ລົງ​ໄປ.

          ​ໃນ​ປີ 1931 ມີ​ນັກ​ຄົ້ນຄວ້າ​ຊາວ​ຝຼັ່ງ​ເສດ​ຊື່ວ່າ ນາງ ມາ​ເດີ​ແລນ ​ໂກ​ລາ​ນີ ຊື່ງສັງກັດ​ສະ​ຖາ​ບັນ​ຝຼັ່ງ​ເສດ​ແຫ່ງ​ພາກ​ຕາວັນ​ອອກ​ໄກ​ໄດ້​ເດີນທາງ​ມາ​ທຳ​ການ​ສຳຫຼວດ ​ແລະ ຂຸດ​ຄົ້ນ​ທາງ​ບູຮານ​ນະ​ຄະດີ​ຢູ່​ບໍລິ​ເວນ​ຫີນ​ຕັ້ງ​ແຫ່ງ​ນີ້, ມີ​ການ​ຄົ້ນ​ພົບ​ວັດຖຸຫຼັກຖານ​ທາງ​ບູຮານ​ນະ​ຄະດີ​ຈຳນວນ​ໜື່ງ, ​ໃນ​ນັ້ນມີ​ໂຖ​ໃສ່​ກະດູກ​ເຮັດ​ດ້ວຍ​ດິນ​ເຜົາ​ແບບຕອກ​ເຂົາ​ໄປ​ເປັນ​ທາງ​ດິນ​ແດງ​ຈີ່ງ​ມີ​ຄວາມ​ຫຸ້ຍງ​ຍາກ​ໃນ​ການ​ເຂົ້າ​ເຖີງ​ໂດຍ​ສະ​ເພາະ​ແມ່ນ​ລະ​ດູ​ຝົນ, ຍັງ​ເປັນ​ແຫຼ່ງ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ​ທີ່​ຍັງ​ບໍ່​ທັນ​ມີ​ການ​ພັດ​ທະ​ນາ​ພື້ນ​ຖານ​ໂຄງ​ລ່າງ​ສີ່ງ​ຮອງ​ຮັບ ແລະ ສີ່ງ​ອຳ​ນວຍ​ຄາມ​ສະ​ດວກ​ຕ່າງໆ

    ແຜນ​ພັດ​ທະ​ນາ​ໃນ​ຕໍ່​ໜ້າ: ສວນ​ອຸ​ທິ​ຍານ​ຫີນ​ຕັ້ງ​ໄດ້​ມີ​ແຜນ​ຈັດ​ສັນ ແລະ ອອກ​ແບບ​ແນວ​ຄວາມ​ຄິດ​ການ​ພັດ​ທະ​ນາ​ໂດຍ​ທີ​ມງານ​ສຳ​ຫຼວດ ແລະ ຈັດ​ສັນ​ແຫຼ່ງ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ​ຂອງ​ກົມ​ພັດ​ທະ​ນາ​ຮ່ວມ​ກັບ​ພະ​ແນກ ຖວ​ທ ແຂວງ ເພື່ອ​ພັດ​ທະ​ນາ​ໃຫ້​ເປັນ​ແຫຼ່ງ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ​ມໍ​ລະ​ດົກ​ໂລກ​ໃນ​ອະ​ນາ​ຄົດ.

ບໍ່​ນ້ຳ​ອຸ່ນ​ນາ​ເມືອງ.

 ທີ່​ຕັ້ງ: ຕັ້ງ​ຢູ່​ບ້ານ​ນາ​ເມືອງ,  ເມືອງ​ຊຳ​ເໜືອ ຫ່າງ​ຈາກ​ເທດ​ສະ​ບານ​ແຂວງ 21 ກິ​ໂລ​ແມັດ.

 ປະ​ຫັວດ​ແຫຼ່ງ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ: ເປັນບໍ່ນໍ້າອຸ່ນທີ່ຄົ້ນພົບ​ຫຼາຍ​ເຊັ່ນ​ຄົນ​ມາ​ແລ້ວ ຈາກ​ທຳ​ມະ​ຊາດ​ຢູ່​ຕີນ​ພູ​ໃກ້​ບ້ານ​ນາ​ເມືອງ ​ຊື່​ບໍ່​ນ້ຳ​ອຸ່ນ​ນ​າເມືອງ ​ກໍ່​ເອີ້ນ​ຕາມ​ຊື່​ບ້ານ​ນາ​ເມືອງ​ຕັ້ງ​ແຕ່​ບ້ານນັ້ນ​ໄດ້​ມາ​ຕັ້ງ​ບ້ານ​ຢູ່​ເຂດນີ້.

  ການ​ເຂົ້າ​ເຖີງ ແລະ ສີ່ງ​ອຳ​ນວຍ​ຄວາມ​ສະ​ດວກ: ການ​ເຂົ້າ​ເຖີງ​ສະ​ດວກ​ລົດ​ສາ​ມາດ​ເຂົ້າ​ໄປ​ໄດ້​ທັງ​ 2 ລະ​ດູ. ມີ​ອ່າງ​ອາບ, ແຊ່​ໃນ​ຮົ່ມ ແລະ ກາງ​ແຈ້ງ, ມີ​ຫ້ອງ​ນ້ຳ ແລະ ສາ​ລາ​ພັກ 1 ຫຼັງ.

    ແຜນ​ພັດ​ທະ​ນາ​ໃນ​ຕໍ່​ໜ້າ: ບໍ່​ນ້ຳ​ອຸ່ນ​ນາ​ເມືອງ​ໄດ້​ມີ​ແຜນ​ຈັດ​ສັນ ແລະ ອອກ​ແບບ​ແນວ​ຄວາມ​ຄິດ​ໃນ​ການ​ພັດ​ທະ​ນາ ເພື່ອ​ອະ​ນຸ​ລັກທຳ​ມະ​ຊາດ, ສີ່ງ​ແວດ​ລ້ອມ ແລະ ເພື່ອ​ຕອບ​ສະ​ໜອງ​ຕາມ​ຄວາມ​ຕ້ອງ​ການ​ຂອງ​ນັກ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ​ກໍ່​ຄື​ສັງ​ຄົມ​ຍັງ​ມີ​ຄວາມ​ຈຳ​ເປັນ​ຕອງ​ໄດ້​ປັບ​ປຸງ ແລະ ພັດ​ທະ​ນາ​ສີ່ງ​ຮອງ​ຮັບ ແລະ ສີ່ງ​ອຳ​ນວຍ​ຄວາມ​ສະ​ດວກ​ຕ່າງໆ ເຊັ່ນ: ທາງ​ເຂົ້າ​ເຖີງ, ບ່ອນ​ຈອດ​ລົດ, ອ່າງ​ອາບ​ແຊ່​ໃນ​ຮົ່ມ ແລະ ກາງ​ແຈ້ງ ແລະ ກິດ​ຈະ​ກຳ​ຕ່າງໆ.

ພູ​ຫຼວງ.

   ທີ່​ຕັ້ງ: ຕັ້ງຢູ່​ບ້ານ​ພູ​ຫຼວງ, ເມືອງ​ຊຳ​ເໜືອ​ຫ່າງ​ຈາກ​ເທດ​ສະ​ບານ​ເມືອງປະ​ມານ 6 ກິ​ໂລ​ແມັດ.

   ປະ​ຫັວດ​ແຫຼ່ງ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ: ເປັນ​ພູ​ທີ່​ມີ​ຄວາມ​ສູງ​, ມີ​ປ່າ​ໄມ້​ຂຽວ​ສົດ​ງົດ​ງາມ, ເປັນ​ເຂດ​ທີ່​ມີ​ຄວາມ​ຊຸ່ມ​ຊື່ນ ແລະ ໜາວ​ເຢັນ​ເກືອບ​ຕະ​ຫຼອດ​ປີ, ເປັນ​ຈຸດ​ສູງ​ທີ​ສາ​ມາດ​ຫຼຽວ​ເຫັນ​ວີວ​ທີ່​ສວຍ​ງາມ​ຂອງ​ເທດ​ສະ​ບານ​ຕົວ​ເມືອງ​ຊຳ​ເໜືອ .

 ການ​ເຂົ້າ​ເຖີງ ແລະ ສີ່ງ​ອຳ​ນວຍ​ຄວາມ​ສະ​ດວກ: ໄລ​ຍະ​ທາງ 6 ກິ​ໂລ​ແມັດ​ເປັນ​ທາງ​ດິນ​ແດງ​ການ​ເຂົ້າ​ໄປ​ມີ​ຄວາມ​ຫຸ້ຍງ​ຍາກ​ໂດຍ​ສະ​ເພາະ​ຊ່ວງ​ລະ​ດູ​ຝົນ, ສີ່ງ​ອຳ​ນວຍ​ຄວາມ​ສະ​ດວກ​ຕ່າງໆ ​ຖື​ວ່າ​ບໍ່​ທັນ​ມີ​ຫັຍ​ງ​ເພາະ​ເປັນ​ແຫຼ່ງ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ​ທີ່​ຍັງ​ບໍ່​ໄດ້​ມີ​ການ​ພັດ​ທະ​ນາ.

    ແຜນ​ພັດ​ທະ​ນາ​ໃນ​ຕໍ່​ໜ້າ: ພູ​ຫຼວງ​ໄດ້​ມີ​ແຜ​ນ​​ຈັດ​ສັນ ແລະ ອອກ​ແບບ​ແນວ​ຄວາມ​ຄິດ​ໃນ​ການ​ພັດ​ທະ​ນາ​ໂດຍ​ທີມ​ງານ​ນັກ​ຝືກ​ອົບ​ຮົມ​ການ​ວາງ​ແຜນ ແລະ ຈັດ​ສັນ​ແຫຼ່ງ​ທ່ອງ​ທ່ຽວຈາກ​ກະ​ຊວງ ແລະ 8 ແຂວງ​ພາກ​ເໜືອ

ບ້ານ​ຫັດ​ຖະ​ກຳ​ຕ່ຳ​ຫູກ(ບ້ານ​ສະ​ເຫຼີ້ຍ).

ທີ່​ຕັ້ງ: ບ້ານ​ສະ​ເຫຼີ້ຍ​ຕັ້ງ​ຢູ່​ສອງ​ພາກ​ທາງ​ເລກ 6 ຫ່າງ​ຈາກ​ເທດ​ສະ​ບານ​ແຂວງ 39 ກິ​ໂລ​ແມັດ​.

ປະ​ຫັວດ​ແຫຼ່ງ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ:  ເປັນບ້ານເຜົ່າລາວຟ້ອງນັບຖືສາດສະໜາພຸດເປັນບ້ານທີ່ມີມູນເຊື້ອໃນການຕໍ່າຫູກໂດຍສະເພາະແມ່ນການຕໍ່າສີ້ນໝີ່,ມັດໝີ່ ແລະ ຍ້ອມສີທຳມະຊາດ.

ການ​ເຂົ້າ​ເຖີງ ແລະ ສີ່ງ​ອຳ​ນວຍ​ຄວາມ​ສະ​ດວກ: ບ້ານ​ສະ​ເຫຼີ້ຍ ​ຕັ້ງ​ຢູ່​ແຄມ​ທາງ​ລົດ​ການ​ເຂົ້າເຖີງ​ສະ​ດວກ, ມີ​ຫ້ອງ​ນ້ຳ ແລະ ແຂກ​ສາ​ມາດ​ພັກ​ເຊົາ​ນຳ​ເຮືອນ​ປະ​ຊາ​ຊົນ.

ແຜນ​ພັດ​ທະ​ນາ​ໃນ​ຕໍ່​ໜ້າ: ເປັນ​ບ້ານ​ເປົ້າ​ໝາຍ​ສ້າງ​ເປັນ​ບ້ານ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທຳ​ຕິດ​ພັນ​ການ​ທ່ອງ​ທ່ຽວຕາມ​ທິດ​ສ້າງ​ຂອງ​ແຂວງ ແລະ ກະ​ຊວງ

ຖ້ຳ​ປະ​ຫັວດ​ສາດ​ເຂດ​ຫາງ​ລ້ອງ.

ທີ່​ຕັ້ງ: ຕັ້ງ​ຢູ່​​ເຂດ​ບ້ານ​ຫາງ​ລ້ອງ​ຫ່າງ​ຈາກ​ເທດ​ສະ​ບານ​ແຂວງ 12 ກິ​ໂລ​ແມັດ.

ປະ​ຫັວດ​ແຫຼ່ງ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ: ຖ້ຳ​ປະ​ຫັວດ​ສາດ​ເຂດ​ຫາງ​ລ້ອງ​ລວມ​ມີຫຼາຍ​ຖ້ຳ​ເຊີ່ງ​ເປັນ​ທີ່​ຕັ້ງ​ສຳ​ນັກ​ງານ​ແຂວງ​ໃນ​ເມື່ອ​ກ່ອນສະ​ໄໝ​ສົງ​ຄາມ​ກ່ອນ 1975.

ການ​ເຂົ້າ​ເຖີງ ແລະ ສີ່ງ​ອຳ​ນວຍ​ຄວາມ​ສະ​ດວກ: ການ​ເຂົ້າ​ເຖີງ​ສະ​ດວກ, ເປັນ​ແຫຼ່ງ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ​ທີ່​ມີ​ຄວາມ​ສຳ​ຄັນ​ທາງ​ດ້ານ​ປະ​ຫັວດ​ສາດ​ ແຕ່​ຍັງ​ບໍ່​ທັນ​ໄດ້​ມີ​ການ​ພັດ​ທະ​ນາ​ດ້ານ​ພື້ນ​ຖານ​ໂຄງ​ລ່າງ​ສີ່ງ​ຮອງ​ຮັບ ແລະ ສີ່​ງອຳ​ນວຍ​ຄວາມ​ສະ​ດວກ​ຕ່າງຯ.

ແຜນ​ພັດ​ທະ​ນາ​ໃນ​ຕໍ່​ໜ້າ: ພັດ​ທະ​ນາ​ໃຫ້​ເປັນ​ແຫຼ່ງ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ​ປະ​ຫັວ​ດ​ສາດ, ຕິດ​ພັນ​ກັບ​ແຫຼ່ງ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ​ເຊີງ​ກະ​ສິ​ກຳ.

ພູ​ຈອມ​ກຸບ.

ທີ່​ຕັ້ງ:  ຫ່າງ​ຈາກ​ເທດ​ສະ​ບານ​ຕົວ​ເມືອງ​ຊຳ​ເໜືອ​ປະ​ມານ 23 ກິ​ໂລ​ແມັດ.

ປະ​ຫັວດ​ແຫຼ່ງ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ: ເປັນ​ແຫຼ່ງ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ​ທຳ​ມະ​ຊາດ​ພູ​ສູງ, ອາ​ກາດ​ປອດ​ໂປ່ງ​ເຢັນ​ສະ​ບາຍ. ເປັນ​ເຂດ​ຍຸດ​ທະ​ສາດ​ການ​ທະ​ຫານ.

ການ​ເຂົ້າ​ເຖີງ ແລະ ສີ່ງ​ອຳ​ນວຍ​ຄວາມ​ສະ​ດວກ: ຈາກ​ເສັ້ນ​ທາງ​ຊຳ​ເໜືອ-ເມືອງວຽງ​ໄຊ​ເຂົ້າ​ໄປ​ປະ​ມານ 8 ກິ​ໂລ​ແມັດ​ ເປັນ​ທາງ​ດິນ​ແດງ​ການ​ເຂົ້າ​ເຖີງ​ຈີ່ງ​ມີ​ຄວາມ​ຫຸ້ຍງ​ຍາກ​ໃນ​ຊ່ວງ​ລະ​ດູ​ຝົນ, ເປັນ​ແຫຼ່ງ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ​ທີ່​ບໍ່​ທັນ​ໄດ້​ພັດ​ທະ​ນາ, ຍັງ​ບໍ່​ມີ​ສີ່ງ​ອຳ​ນວຍ​ຄວາ​ມສະ​ດວກ​ຕ່າງໆ.

ແຜນ​ພັດ​ທະ​ນາ​ໃນ​ຕໍ່​ໜ້າ: ສ້າງ​ໃຫ້​ເປັນ​ແຫຼ່ງ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ​ທຳ​ມະ​ຊາດທີ່​ຕິດ​ພັນ​ກັບ​ການ​ທ່ອງ​ທ່ຽວ​ເຊີງ​ກະ​ສິ​ກຳ, ສ້າງ​ເປັນ​ຈຸດຊົມ​ວີວ.

ປະຫວັດຫຍໍ້ເມືອງຫຼວງພະບາງ.

ເມືອງຫຼວງພະບາງ ເປັນເມືອງໜຶ່ງທີ່ເກົ່າແກ່ຂອງ ສປປ ລາວ, ເປັນເມືອງທີ່ເຕັມໄປດ້ວຍມົນສະເໜ່, ຄວາມເປັນເອກະລັກທາງດ້ານວັດທະນະທຳ, ມີຄວາມຫຼາກຫຼາຍທາງດ້ານຊັບພະຍາກອນການທ່ອງທ່ຽວ ແລະ ມີປະຫວັດສາດຄວາມເປັນມາ ຕິດພັນກັບຂະບວນວິວັດຂອງຊາດ ຫຼາຍຍຸກຫຼາຍສະໄໝ.

          ຕຳນານໜຶ່ງກ່ຽວກັບຕົ້ນກຳເນີດຂອງເມືອງຫຼວງພະບາງນັ້ນແມ່ນ ໄດ້ອີງຕາມປະຫວັດສາດຂອງສະໄໝຂຸນບູລົມ, ຜູ້ທີ່ເປັນລູກຊາຍຂອງພະຍາແຖນ. ເຊິ່ງເພິ່ນໄດ້ພາຊາວໄຕອົບພະຍົບຈາກອານາຈັກໜອງແສ ແລະ ນ່ານເຈົ້າ ພາຍຫຼັງຖືກຮຸກຮານ, ແລ້ວລົງມາຢູ່ຮ່ວມກັບຊາວອາຊີໃຕ້ (Austro-Asiatic) ທີ່ອາໄສຢູ່ເຂດນີ້. ຂຸນບູລົມມີລູກຊາຍ 7 ຄົນ, ເຊິ່ງໄດ້ສ້າງເມືອງຂຶ້ນ 7 ເມືອງ ແລະ ໄດ້ສົ່ງລູກຊາຍຂອງແຕ່ລະຄົນໄປປົກຄອງ ແລະ ລູກຊາຍກົກຊື່ ຂຸນລໍ, ໄດ້ຖືກສົ່ງມາສ້າງເມືອງຫຼວງພະບາງແຫ່ງນີ້.[1]

          ຂໍ້ມູນທີ່ແນ່ນອນ ແລະ ຖືກຕ້ອງກ່ຽວກັບປະຫວັດສາດລາວນັ້ນແມ່ນ ເລີ່ມມາແຕ່ສະຕະວັດທີ XIV, ໃນເວລາທີ່ເຈົ້າຟ້າງຸ່ມໄດ້ປົກຄອງ ແລະ ທ້ອນໂຮມເຂດແດນຕ່າງໆເຂົ້າກັນ ເຊິ່ງປະຈຸບັນແມ່ນເມືອງຊຽງຂວາງ, ພູພຽງໂຄລາດ(ທິດຕາເວັນອອກຂອງປະເທດໄທ) ແລະ ເມືອງຫຼວງພະບາງ ເຂົ້າເປັນອານາຈັກລ້ານຊ້າງ ຫຼື ເອີ້ນອີກຊື່ໜຶ່ງວ່າ “ແຜ່ນດິນທີ່ມີຊ້າງລ້ານໂຕ”.

          ພະເຈົ້າຟ້າງຸ່ມໄດ້ນຳເອົາສາສະໜາພຸດນິກາຍດີລາວະດາ ແລະ ໄດ້ຮັບເອົາພະພຸດທະຮູບຄຳ (ພະບາງ), ເຊິ່ງເປັນຂອງຂວັນຈາກອານາຈັກຂະເໝນ (ກໍາປູເຈຍ) ຢູ່ທາງໃຕ້ຂອງປະເທດລາວ. ຄໍາວ່າ ຫຼວງພະບາງ ແມ່ນໄດ້ມາຈາກຊື່ຂອງພະພຸດທະຮູບຄຳອົງສັກສິດອົງນີ້ ແລະ ໄດ້ກາຍເປັນຊື່ນະຄອນຫຼວງຂອງອານາຈັກລ້ານຊ້າງ ໃນເວລາຕໍ່ມາ. ຫຼວງພະບາງ ເປັນເມືອງເກົ່າແກ່ຂອງຊາດລາວ ມີຜູ້ຄົນເຂົ້າມາຕັ້ງຖິ່ນຖານບ້ານຊ່ອງ ຢູ່ດິນແດນແຫ່ງນີ້ເປັນເວລາດົນນານກວ່າ XII ສັດຕະວັດແລ້ວ, ທັງຍັງເຄີຍເປັນລາດຊະທານີຂອງອານາຈັກລາວລ້ານຊ້າງນັບແຕ່ສ້າງຕັ້ງປະເທດມາ II ສັດຕະວັດ (ກາງສັດຕະວັດທີ XIV ຫາ ກາງສັດຕະວັດທີ XVI); ຫຼວງພະບາງເປັນແຫຼ່ງອາລິຍະທຳທີ່ໂດດເດັ່ນຂອງເຊື້ອຊາດລາວ ຊຶ່ງໄດ້ຮັບການປົກປັກຮັກສາສືບທອດ ແລະ ພັດທະນາມາຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງ ໂດຍສະເພາະແມ່ນມໍລະດົກທາງດ້ານທຳມະຊາດ ແລະ ວັດທະນະທຳທີ່ມີຄວາມຫຼາກຫຼາຍ.

          ຫຼວງພະບາງຈຶ່ງໄດ້ຖືກຮັບຮອງເປັນເມືອງມໍລະດົກໂລກ ຈາກອົງການອຸຍແນສໂກ ໃນວັນທີ 9 ທັນວາ ປີ 1995, ໃນວາລະປະຊຸມຂອງຄະນະກໍາມະການມໍລະດົກໂລກທີ່ນະຄອນຫຼວງແບກແລງ, ປະເທດເຢຍລະມັນ ໂດຍສອດຄ່ອງກັບ 3 ເງື່ອນໄຂ ທີ່ອົງການອຸຍແນສໂກກຳນົດໄວ້ ດັ່ງນີ້:

1. ຫຼວງພະບາງໄດ້ສະທ້ອນໃຫ້ເຫັນເຖິງ ການປະສົມປະສານແບບພິເສດຂອງສະຖາປັດຕະຍະກຳລາວດັ້ງເດີມ ແລະ ອາຄານແບບອານານິຄົມຂອງເອີຣົບ ໃນສັດຕະວັດທີ XIX ແລະ XX. 2.ຫຼວງພະບາງ ເປັນຕົວຢ່າງໂດດເດັ່ນຂອງສະຖາປັດຕະຍະກໍາທີ່ສ້າງຂຶ້ນມາຫຼາຍສັດຕະວັດ ຊຶ່ງຮວບຮວມເອົາ ສະຖາປັດຕະຍະກຳຂອງອາຄານສາສະໜາ, ອາຄານແບບພື້ນເມືອງ ແລະ ອາຄານຍຸກອານານິຄົມ. 3. ທິວທັດທີ່ເປັນເອກະລັກ ຂອງຕົວເມືອງຫຼວງພະບາງ ໄດ້ຖືກຮັກສາໄວ້ເປັນຢ່າງດີ ທີ່ສະແດງໃຫ້ເຫັນ ເຖິງຍຸກທີ່ສຳຄັນຂອງການເຊື່ອມໂຍງຂອງ 2 ວັດທະນະທຳ ປະເພນີທີ່ແຕກຕ່າງກັນ. ປະຈຸບັນ ຫຼວງພະບາງໄດ້ກາຍເປັນອຸທິຍານທ່ອງທ່ຽວຂອງຊາວໂລກທີ່ມີຊື່ສຽງຕະຫຼອດມາ. ມີແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວທີ່ໜ້າປະທັບໃຈເຊັ່ນ: ພະທາດພູສີ, ວັດຊຽງທອງ, ວັດວິຊຸນ, ວັດອາຮາມ ແລະ ອື່ນໆ; ຫໍພິພິທະພັນ, ນໍ້າຕົກຕາດກວາງຊີ, ບ້ານຫັດຖະກຳ, ຕະຫຼາດກາງຄືນ, ບຸນປະເພນີປີໃໝ່ລາວ, ບຸນຫໍ່ເຂົ້າປະດັບດິນຊ່ວງເຮືອເດືອນເກົ້າ, ບຸນອອກພັນສາໄຫຼເຮືອໄຟ, ບຸນປະເພນີປີໃໝ່ຂອງເຜົ່າຕ່າງໆ. ແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວ ແລະ ງານບຸນປະເພນີເຫຼົ່ານັ້ນໄດ້ເປັນສິ່ງດຶງດູດເອົານັກທ່ອງທ່ຽວທົ່ວຈາກທຸກມູມໂລກເຂົ້າມາຢ້ຽມຢາມເມືອງຫຼວງພະບາງນັບປີເພີ່ມຂຶ້ນ.

ວັດຊຽງທອງ

ວັດຊຽງທອງ ເປັນວັດທີ່ມີຄວາມສວຍສົດງົດງາມທາງດ້ານສະຖາປັດຕິຍະກຳແບບມີເອກະລັກຂອງຫຼວງພະບາງ ທີ່ໄດ້ຮັບການຍົກຍ້ອງຈາກນັກບູຮານຄະດີ ເປັນດັ່ງອັນຍະມະນີແຫ່ງສະຖາປັດຕະຍະກຳ ຂອງລາວ ອັນເກົ່າແກ່ ແລະ ມີຮູບແບບຊົງລາວດັ້ງເດີມແທ້ໆ.ມີເນື້ອທີ່ ທັງໝົດ 291,12 ຕາແມັດ, ຕັ້ງຢູ່ລະຫວ່າງກາງ ຂອງແມ່ນໍ້າຂອງ ແລະ ແມ່ນໍ້າຄານ ທີ່ໄຫຼ່ປ່ອງໃສ່ກັນ, ສາຍເຫດທີ່ເອີ້ນວ່າວັດຊຽງທອງ ກໍຍ້ອນວ່າ: ເມື່ອກ່ອນວັດແຫ່ງນີ້ ມີກົກທອງຂະໜາດໃຫຍ່ ໂດຍວັດແທກຈາກລວງອ້ອມເທົ່າກັບ 27 ອູ້ມ ແລະ ລວງສູງ ເທົ່າກັບ 117 ແມັດ[1]. ຄຳວ່າ “ທອງ” ແມ່ນມາຈາກຊື່ຂອງຕົ້ນທອງ ທີ່ເປັນຕົ້ນໄມ້ໃຫຍ່ໃນວັດແຫ່ງນີ້.

ຫຼັງຈາກທີ່ເຈົ້າໄຊຍະເສດຖາທິລາດສໍາເລັດການສ້າງ ວັດຊຽງທອງ ໃນປີ ຄສ 1560 ແລ້ວ, ພະອົງກໍໄດ້ລົງໄປຍັງນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ແລະ ໄດ້ສ້າງພະທາດຫຼວງວຽງຈັນຂຶ້ນ. ຮູບຊົງລັກສະນະອາຄານຂອງ ວັດຊຽງທອງ ນັ້ນ ມີລັກສະນະຄ້າຍຄືກັບໄກ່ມູບລູກ ທີ່ມີຫຼັງຄາອາຮາມລັກສະນະລຽນຊ້ອນກັນ 3 ຊັ້ນ, ທາງເຂົ້າອາຮາມມີດອກບົວທັງໝົດ 4 ດອກ ເຊິ່ງແຕ່ລະດອກມີຊື່ແຕກຕ່າງກັນເຊັ່ນ:ດອກບົວມະໂຫລີ, ດອກບົວສີສັດຕະນາກ,ດອກບົວສາດຕະສິນ ແລະ ດອກບົວກົນລະວົນ.[1]

ຫຼັງຈາກສ້າງວັດນີ້ບໍ່ດົນ ພະອົງກໍຊົງຍ້າຍ ເມືອງຫຼວງຂອງປະເທດ ໄປຍັງນະຄອນວຽງຈັນ ແລະ ວັດແຫ່ງນີ້ ໄດ້ຖືກຮັບການອຸປະຖໍາສືບຕໍ່ເບິ່ງແຍງ ຈາກເຈົ້າມະຫາຊີວິດ ສີສະຫວ່າງວົງ ແລະ ເຈົ້າມະຫາຊີວິດ ສີສະຫວ່າງ ວັດທະນາ ເຊິ່ງເປັນ ເຈົ້າມະຫາຊີວິດ ສອງພະອົງສຸດທ້າຍ ຂອງລາວ.

          ຕາມອາຮາມ ແລະ ບໍລິເວນອ້ອມຮອບວັດ ກໍ່ຍັງມີຮູບພາບທີ່ສະແດງເຖິງວິຖີການດໍາລົງຊີວິດ ຂອງປະຊາຊົນ ທີ່ຕິດດ້ວຍແກ້ວຫຼາກຫຼາຍສີສັນຕິດຕໍ່ກັນເປັນຮູບຕ່າງໆ. ນອກນັ້ນ, ຢູ່ດ້ານນອກ ກໍຍັງມີໂຮງມ້ຽນພະໂກດ ເປັນອາຄານຫຼັງໃຫຍ່ຊົງບູຮານ,  ຫໍລາດຊະຣົດ ເປັນບ່ອນເກັບມ້ຽນພະໂກດ ຂອງເຄືອລະຍາດເຈົ້້າສີສະຫວ່າງ ວັດທະນາ ເຊິ່ງໄດ້ຮັບການຄວັດແກະສະຫຼັກ ແລະ ລົງນໍ້າກ້ຽງພອກດ້ວຍຄໍາປິວ ເປັນລວດລາຍລາວ ທັງໝົດ.

          ພື້ນນິທານ ຈັນທະພານິດ ຕຳນານພື້ນເມືອງລາວເລົ່າວ່າ ພະເຈົ້າ ໄຊຍະເສດຖາທິລາດ ສ້າງວັດຊຽງທອງຂຶ້ນ ແລະ ເປັນວັດແຫ່ງດຽວທີ່ມີຄວາມໂຊກດີ ທີ່ລອດພົ້ນຈາກການເຜົາຜານ ໃນສະໄໝສົງຄາມ ໃນປີ 1887 ແລະໄດ້ຖືກຮັບບູລະນະສ້ອມແປງ ທັງໝົດ 4 ຄັ້ງ: ຄັ້ງທີ 1 ໃນປີ 1928, ຄັ້ງທີ 2 ລະຫວ່າງ ປີ 1952 ຫາປີ 1960 ໃນສະໄໝເຈົ້າ ສີສະຫວ່າງວົງ, ຄັ້ງທີ 3 ປີ 1984 ແລະ ຄັ້ງທີ 4 ປີ 2013. ວິຫານຂອງວັດແຫ່ງນີ້ ມີຮູບລັກສະນະ ສາມຫ້ອງລອຍ ແລະ ເຊຍດ່ຽວ, ສະແດງລັກສະນະພິເສດດ້ວຍຮູບເສັ້ນລວດລາຍ ທີ່ກົມກືນກັນ. ຫຼັງຄາ ມີຄວາມສະລັບຊ້ອນກັນ ແອ່ນອອກແບບສະຫງ່າຜ່າເຜີຍ. ການສ້ອມແປງໃຫຍ່ຄັ້ງຫຼັງສຸດ ໂດຍພື້ນຖານແລ້ວແມ່ນ ແນໃສ່ການປະດັບເອ້ ແລະ ການກໍ່ສ້າງຫໍໄຫວ້ໃຫຍ່ ຂອງຫໍລາຊະໂກດ ຊຶ່ງເລີ່ມສ້າງຂຶ້ນໃນປີ 1962 ເປັນຕົ້ນມາ

ຣາດຊະຣົດ ໄດ້ຖືກສ້າງຂຶ້ນ ໃນປີ 1962 ຫຼັງຈາກເຈົ້າຊີວິດ ສີສະຫວ່າງ ວັດທະນາ ເສຍຊີວິດ ໄດ້ 3 ປີ ໄດ້ໃຊ້ເພຶ່ອເປັນບ່ອນເກັບຮັກສາ ອັດຖິ ຂອງເຈົ້າຊີວິດໃນສະໄໝກ່ອນ ເຊິ່ງຣາດຊະຣົດນັ້ນ ຈະປະກອບມີ  3 ພະໂກດ. ພະໂກດໃຫຍ່ທີ່ຢູ່ທາງກາງນັ້ນ ແມ່ນພະໂກດທີ່ເກັບຮັກສາອັດຖິ ຂອງເຈົ້້າຊີວິດ ສີສະຫວ່າງ ວັດທະນາ ເຊິ່ງແມ່ນເຈົ້າຊີວິດ ອົງສຸດທ້າຍ. ສ່ວນພະໂກດ ທີ່ຢູ່ທາງດ້ານໜ້ານັ້ນ ແມ່ນພະໂກດທີ່ເກັບ ອັດຖິ ຂອງພະມານດາ  ແລະ ພະໂກດທີ່ຢູ່ດ້ານຫຼັງນັ້ນ ແມ່ນພະໂກດທີ່ເກັບມ້ຽນ ອັດຖິ ຂອງຜູ້ເປັນອ້າຍ ຂອງເຈົ້າຊີວິດ ສີສະຫວ່າງ ວັດທະນາ ພະໂກດທັງໝົດນັ້ນ ມີການຄວັດແກະສະຫຼັກລວດລາຍອັນງົດງາມ, ດ້ານໜ້າມີການຄວັດແກະສະຫຼັກ ແລະ ຕົກແຕ່ງຢ່າງງົດງາມດ້ວຍຫົວນາກ ທີ່ເຮັດຈາກໄມ້ ສັກທອງ ຈໍານວນ 7 ຫົວ ໂດຍການລົງນໍ້າກ້ຽງພອກຄໍາທັງໝົດ.

          ເມື່ອທ່ານເດີນທາງມາເຖິງວັດແຫ່ງນີ້ ສິ່ງທຳອິດທີ່ທ່ານຈະໄດ້ພົບເຫັນ ກໍຄືການໄປຊົມອາຮາມ  ທີ່ເອີ້ນວ່າ “ສິມ” ເຊິ່ງຈະມີຂະໜາດບໍ່ໃຫຍ່ ແຕ່ກໍສະແດງເຖິງສະຖາປັດຕະຍະກໍາ ທາງດ້ານສາສະໜາ ແບບເອກະລັກຂອງຫຼວງພະບາງແທ້ໆ ດ້ວຍຫຼັງຄາອາຮາມ ທີ່ແອ່ນໂຄ້ງຊ້ອນກັນຢູ່ 3 ຊັ້ນ, ຫຼຸດລື່ນກັນລົງມາເປັນຖານ ສ່ວນກາງຂອງຫຼັງຄາ ປະດັບເອ້ດ້ວຍຍອດ “ຊໍ່ຟ້າ” ທີ່ສວຍງາມເຊິ່ງປະກອບມີທັງໝົດ 17 ຊໍ່. ອັນມີຄວາມໝາຍວ່າເປັນ ອາຮາມ ທີ່ເຈົ້າມະຫາຊີວິດ ຊົງສ້າງຂຶ້ນ, ສ່ວນທີ່ຄົນສາມັນສ້າງ ຈະມີຊໍ່ຟ້າພຽງແຕ່ 1 - 7 ຊໍ່ເທົ່ານັ້ນ, ຕາມການເລົ່າຂານ ເຊື່ອກັນວ່າ ບໍລິເວນປ່ອງສີ່ຫຼ່ຽມນ້ອຍໆ ເຄິ່ງກາງຂອງ ຊໍ່ຟ້າ ເຄີຍໃຊ້ເປັນທີ່ເກັບຂອງມີຄ່າ ເຊັ່ນພຣະພຸດທະຮູບ, ຖັດມາ ສ່ວນທີ່ຢູ່ທາງໜ້ານັ້ນເອີ້ນວ່າ “ໂງ່” ຮູບຮ່າງຄືກັນກັບ ຫົວນາກ ເປັນສ່ວນປະດັບຕາມຄະຕິທຳທາງພຸດທະສາສະໜາ. ເມື່ອຍ່າງເຂົ້າມາ ທາງດ້ານປະຕູອາຮາມ ເຮົາຈະເຫັນ ປັດຕະຍະກໍາ ອັນໂດດເດັ່ນສະດຸດຕາ ກັບລວດລາຍລາວທີ່ຄວັດແກະສະຫຼັກ ອັນປານີດ ແລະ ສວຍງາມ, ປ່ອງຢ້ຽມ ແລະ ຝາພາຍໃນ ແມ່ນການປະດັບເອ້ດ້ວຍການລົງສີນໍ້າກ້ຽງພອກຄໍາປິວ ທີ່ສະແດງເຖິງເລື່ອງລາວປະຫວັດ ຂອງພຸດທະປະຫວັດ ທ້າວສີທົນ, ພະເຈົ້າ 10 ຊາດ ແລະ ພາບນິທານເພື່ອນບ້ານ ແລະ ເມື່ອເບິ່ງເລິກເຂົ້າໄປ ກໍ່ຈະເຫັນພະປະທານ “ອົງຫຼວງ” ນອກຈາກ ອາຮາມວັດຊຽງທອງ ຈະມີພະອຸໂປສົດ ທີ່ໂດດເດັ່ນດ້ວຍສະຖາປັດຕະຍະກຳແບບລ້ານຊ້າງແລ້ວ, ການຕົກແຕ່ງລວດລາຍຕາມຝາພາຍໃນ ກໍສວຍງາມຄືກັນ ບໍລິເວນຝາດ້ານຫຼັງ ຂອງພະອຸໂປສົດ ກໍມີການຕົກແຕ່ງດ້ວຍການເອົາແກ້ວສີມາຕັດຕໍ່ກັນເປັນຮູບຕົ້ນໂພຂະໜາດໃຫຍ່ ດ້ານຂ້າງກໍຕິດເປັນຮູບສັດໃນວັນນະຄະດີ ຍາມບ່າຍທີ່ແສງແດດສ່ອງສະທ້ອນລົງມາຈະເຮັດໃຫ້ເບິ່ງແລ້ວມີຄວາມງົດງາມ ຖັດມາບໍລິເວນດ້ານຂ້າງ ແລະ ດ້ານຫຼັງຂອງພະອຸໂບສົດ ເປັນທີ່ຕັ້ງຂອງວິຫານນ້ອຍໆ 2 ຫຼັງ, ຈຸດເດັ່ນຂອງວິຫານດ້ານໜ້າຄື ທີ່ຝາດ້ານນອກ ແຕ່ລະຫຼັງ ຕົກແຕ່ງດ້ວຍແກ້ວສີ ຕັດເປັນຊິ້ນສ່ວນນ້ອຍໆ ແລ້ວນຳມາຕໍ່ກັນເປັນຮູບຮ່າງຕ່າງໆ ເລົ່າເປັນນິທານພື້ນບ້ານ ເບິ່ງສວຍງາມອາຣາມຕາ ຕາມແບບສະບັບຫຼວງພະບາງ, ວິຫານຫຼັງນ້ອຍດ້ານຂ້າງພະອຸໂປສົດ ທີ່ມີຊື່ວ່າ “ວິຫານແດງ” ພາຍໃນເປັນທີ່ປະດິດຖານພະພຸດທະຮູບປາງໄສຍາດທີ່ງົດງາມ ດ້ວຍພະຫັດ ທີ່ຮອງຮັບພະສຽນໄວ້ຢ່າງງົດງາມ ແລະ ອອນຊອນ. ພະພຸດທະຮູບນີ້ ເຄີຍນໍາໄປຈັດສະແດງ ທີ່ມະຫານະຄອນ ປາຣີ, ປະເທດຝຣັ່ງ ໃນປີ ຄ.ສ 1931 ແລະ ໄປປະດິດສະຖານຢູ່ທີ່ນະຄອນວຽງຈັນ ຫຼາຍສິບປີ ກ່ອນທີ່ຈະນຳກັບຄືນມາຍັງຫຼວງພະບາງ ໃນປີ ຄ.ສ 1964. ສ່ວນວິຫານດ້ານຫຼັງພະອຸໂປສົດຄື “ຫໍພະມ່ານ” ພາຍໃນປະດິດສະຖານ “ພະມ່ານ” ຊຶ່ງມີລັກສະນະຄ້າຍກັບ "ພະບາງ" ຈົນຫຼາຍຄົນເຂົ້າໃຈຜິດຄິດວ່າເປັນພະອົງດຽວກັນ, ຈະມີການອັງເຊີນ “ພະມ່ານ” ລົງມາ ເພື່ອໃຫ້ປະຊາຊົນໄດ້ຫົດສົງນ້ຳ ແລະ ກາບໄຫວ້. ສໍາລັບ ເລື່ອງພາຍໃນຝາດ້ານຫຼັງວິຫານນີ້ ເປັນພາບປະດັບແກ້ວສີ ເລົ່າເລື່ອງວິຖີຊີວິດຂອງຜູ້ຄົນ ສ້າງຂຶ້ນໃນປີ ຄ.ສ 1950 ເພື່ອສະເຫຼີມສະຫຼອງ ທີ່ໂລກກ້າວສູ່ຍຸກເຄິ່ງພຸດທະການ, ດ້ານຫຼັງຫໍພະມ່ານ ເປັນທີ່ຕັ້ງຂອງພະທາດ ເຈົ້າຊີວິດ ສີສະຫວ່າງວົງ, ຊຶ່ງເປັນທີ່ເກັບ ອັດຖິ ຂອງເຈົ້າມະຫາຊີວິດ ສີສະຫວ່າງວົງ ແລະ ດ້ານທິດຕະເວັນອອກສຽງໃຕ້ ຕິດກັບຮົ້ວ ເປັນໂຮງເກັບເຮືອ ໃກ້ກັບແຄມແມ່ນ້ຳຂອງ ສ່ວນດ້ານໜ້າພະອຸໂປສົດ ເປັນທີ່ຕັ້ງຂອງຫໍກອງ ມີລວດລາຍລົງນໍ້າກ້ຽງພອກຄໍາປິວ ສວຍງາມເທິງເສົາ. ນອກຈາກນັ້ນ; ໃນບໍລິເວນວັດຊຽງທອງ ເມື່ອທ່ານຍ່າງເຂົ້າໄປທາງດ້ານຖະໜົນໂພທິສາລາດ ດ້ານຂວາມືຈະຕ້ອງສະດຸດຕາກັບອາຄານຊົງບູຮານມີລວດລາຍແກະສະຫຼັກທາສີຄຳ. ຂະໜາດໃຫຍ່ຊຶ່ງເອີ້ນວ່າ “ໂຮງມ້ຽນໂກດ” ຫຼືເປັນໂລງກັບພະໂກດ, ພະຣາດຊະຣົດ, ລາຊະຍາດຂອງເຈົ້າຊີວິດ ສີສະຫວ່າງ ວັດທະນາ ຊຶ່ງສິ້ນພະຊົນເມື່ອປີ ຄ.ສ.1959 ແລະ ໄດ້ສ້າງໂຮງມ້ຽນໂກດແຫ່ງນີ້ຂຶ້ນ ໃນປີ ຄ.ສ 1962 ພາຍໃນມີລັກສະນະເປັນໂຖງກວ້າງ ຝາດ້ານໜ້າຕັ້ງ, ພື້ນສາມາດຖອດອອກ ເພື່ອໃຫ້ສາມາດເຄື່ອນຣາດຊະຣົດອອກມາໄດ້. ບໍລິເວນກາງໂຮງມ້ຽນໂກດ ເປັນທີ່ຕັ້ງຂອງຣາດຊະຣົດ ໄມ້ແກະສະຫຼັກຕິດຄໍາປິວອ້ອມຮອບຄັນ. ມີພະໂກດ 3 ອົງ, ສູນກາງເປັນໂກດອົງໃຫຍ່ ເປັນບ່ອນເກັບມ້ຽນ ອັດຖິ ຂອງເຈົ້າສີສະຫວ່າງ ວັດທະນາ. ໂກດອົງນ້ອຍດ້ານໜ້າ ເປັນຂອງພະລາຊະມານດາ, ສ່ວນໂກດອົງນ້ອຍດ້ານຫຼັງ ເປັນຂອງຜູ້ເປັນອ້າຍ. ໂຮງມ້ຽນໂກດນີ້ອອກແບບໂດຍ ເຈົ້າມະນີວົງ ແລະ ແກະສະຫຼັກໂດຍຊ່າງຫຼວງພະບາງ ທີ່ຊື່ “ເພຍຕັນ” ເມື່ອຄັ້ງທີ່ ຮັບລາຊະການຢູ່ໃນພະມະຫາລາຊະວັງ ນັບເປັນຊ່າງຝີມືຊັ້ນເອກປະຈຳພະອົງ ຂອງເຈົ້າມະຫາຊີວິດ ສີສະຫວ່າງ ວັດທະນາ, ເຊິ່ງເພິ່ນມີຄວາມຊຳນານທາງດ້ານການແຕ້ມ ແລະ ການແກະສະຫຼັກ ຈຸດເດັ່ນອີກຢ່າງໜຶ່ງຂອງໂຮງມ້ຽນໂກດ ຄືບໍລິເວນຝາດ້ານນອກທີ່ “ເພຍຕັນ” ແກະສະຫຼັກໄວ້ຢ່າງງົດງາມ ລົງດ້ວຍສີທອງສຸກ ໂດຍການເລົ່າເລື່ອງພະລັກພະລາມ ຕອນສໍາຄັນ. ເຊິ່ງດ້ານເທິງສຸດເປັນຕອນ “ພິເພກ” ກໍາລັງບອກຄວາມລັບ “ເລື່ອງ” ບ່ອນເຊື່ອງຫົວໃຈ ຂອງທົດສະກັນ ກັບ ພະລັກພະລາມ ແລະ ນາງສີດາ. ຖັດລົງມາເປັນຕອນທີ່ທົດສະກັນຖືກທະນູຂອງພະລາມສຽບເຂົ້າທີ່ຫົວໃຈເປັນຕົ້ນ, ເດີມພາບແກະສະຫຼັກເຫຼົ່ານີ້ ເປັນລັກສະນະການລົງພາບປິດທອງທີ່ສວຍງາມ, ຕໍ່ມາ ມີການບູລະນະໃໝ່ ໂດຍທາສີທອງທັບລົງໄປດັ່ງທີ່ເຫັນໃນປະຈຸບັນ. ນອກຈາກນີ້, ພາຍໃນວັດຊຽງທອງ ຍັງມີເຂດສັງຄາວາດ ປະກອບດ້ວຍກຸດຕິ, ສະຖູບເຈດີ ດັ່ງວັດທົ່ວໆໄປ ແລະ ຍັງມີພະສົງຈຳພັນສາຢູ່.

   ຂະໜາດ, ການຕົກແຕ່ງ, ການປະດັບປະດາ ແລະ ລວດລາຍຕ່າງໆ.

- ຫໍພະສ່ຽງທາຍ ມີລັກສະນະຫຼັງຄາ 3 ຊັ້ນ, ມີຫົວນາກ 4 ໂຫງ່, ມີແຂນນາງ 18 ອັນ, ມີປະຕູໜຶ່ງ ບານ ປິ່ນໄປທາງທິດເໜືອ ແລະ ປ່ອງຢ້ຽມສອງຂ້າງ ຫັນໄປທາງທິດຕາເວັນອອກ ແລະ ທິດຕາເວັນຕົກ. - ຫໍພະມ່ານ ມີຫຼັງຄາ 2 ຊັ້ນ, ມີຫົວນາກ 2 ໂຫງ່, ມີແຂນນາງ 16 ອັນ. - ຫໍໄຕໃຫຍ່ ມີຫົວນາກ 4 ໂຫງ່, ປັດຈຸບັນ ຫັກ 1 ໂຫງ່, ທາງດ້ານໜ້າຂອງຫໍໄຕໃຫຍ່. - ລາຍເສົາ ນອກອາຣາມ ວັດຊຽງທອງ ດ້ານໜ້າ ປະດັບດ້ວຍລວດລາຍ ດອກຈຽງຕົ້ນເສົາພອກຄໍາ. - ລາຍເສົາ ໃນອາຣາມ ແມ່ນພອກຄໍາດ້ວຍ ລາຍສ້ອຍສາ ຕີນຝາ. - ລາຍຄ້າວ ນອກອາຣາມ ແມ່ນພອກຄໍາດ້ວຍລາຍ ດອກຄັນ, ດອກຄື້, ດອກຈັນ - ໄມ້ແປ ແຕ້ມດ້ວຍລາຍດອກ ຊົງກາບິນ, ດອກຕາເວັນນ້ອຍ. - ໜ້າອາຣາມວັດ ມີຫົວເສົານ້ອຍ 14 ເສົາ ແລະ ໄມ້ຮົ້ວ ທີ່ແຕ້ມດ້ວຍລາຍຊ້ອນ 78 ລໍາ. - ດອກຊຸ້ມປະຕູ ດອກເອື້ອງ ທາງເຂົ້າອາຣາມ ມີຍອດສູງ 7 ຊັ້ນ, ມີແປຫຼັງຄາ 2 ຊຸດ, ຊຸດລຸ່ມມີ 4 ຄ້າວ, ຊຸດເທິງ ມີ 5 ຄ້າວ ແລະ ແປບົນ 1 ແປ. - ລາຍເສົາ ດ້ານໜ້າ ແລະ ຝາຜະໜັງ ດ້ານນອກ ລາດຊະໂກດ ແມ່ນແຕ້ມໂດຍລາຍ ເທບພະນົມ ປະສົມກັບ ດອນຈຽງ. - ລາຍເພດານ ລາດຊະໂກດ ແຕ້ມດ້ວຍລາຍດອກ ກົງຈັກ - ອາຮາມວັດ ກວ້າງ 6,80 ແມັດ, ຍາວ 22,40 ແມັດ, ສູງ 15,30 ແມັດ.           ຄວາມໝາຍຂອງ ຍອດຊໍ່ຟ້າ 17 ຊັ້ນ ຂອງວັດຊຽງທອງ.

          ຍອດຊໍ່ຟ້າທີ່ຫຼັງຄາຂອງອາຮາມ (ສິມ) ນັ້ນ, ແມ່ນມີຄວາມເຊື່ອ ແລະ ເປັນສັນຍາລັກຂອງສະຫວັນຊັ້ນຟ້າ ເຊິ່ງມີຄວາມເຊື່ອໃນພຸທະປະຫວັດ ກໍ່ຄື ພຣະທັມມະຈັກ ກັບ ປະວັດຕະນະສູຕ ເຊິ່ງເປັນປະຖົມມະບົດຂອງທັມມະເທສະໜາ ກັນທຳອິດຂອງພຣະສັມມາສັມພຸທະເຈົ້າ ທີ່ພຣະອົງໄດ້ຊົງໂປຣດເທສະໜາແກ່ ປັນຈະວັກຄີທັງຫ້າອົງ ເຊິ່ງມີເນື້ອໃນກ່າວເຖິງ ຕອນທີ່ ພຣະພຸທະເຈົ້າ ກຳລັງປະຕິບັດຕົນເພື່ອປະຕິເສດ ທາງສຸດໂຕ່ງ ສອງຢ່າງ ແລະ ໂດຍປະຕິບັດ ຕາມທາງສາຍກາງ ອັນເປັນແບບທາງທີ່ປະຕິບັດທີ່ຖືກຕ້ອງ ໃຫ້ແກ່ມວນມະນຸດ ແລະ ມີເນື້ອຫາສະແດງເຖິງຂັ້ນຕອນ ແລະ ການປະຕິບັດໃຫ້ບັນລຸເຖິງ ອະຣິຍະສັຈສີ່ ເພື່ອດໍາເນີນຂັ້ນຕອນການປະພຶດປະຕິບັດ ແລະ ເຂົ້າໃຈຂອງຄວາມເປັນທຸກ ສະມຸດທັຍນິໂຣດມັຄ ເພື່ອໄປສູ່ ພຣະນິພານ ເຊິ່ງເປັນເປົ້າຫມາຍ ແລະ ຈຸດໝາຍສູງສຸດ ຂອງພຸທະສາສະໜາ ເມື່ອພຣະຜູ້ມີພຣະພາກເຈົ້າ ຕັດທັມມະຈັກ ກັບ ປະວັດຕະນະສູຕ ຢູ່ນັ້ນ. ດວງພຣະເນດສ່ອງເຫັນທັມ ສາມາດສ່ອງເຫັນ 15 ຊັ້ນ ນາຮົກ, 16 ຊັ້ນສະຫວັນ.           ສະນັ້ນ, ບູຮານລາວ ຈຶ່ງນິຍົມຖືເອົາ ຂໍ້ນີ້ເປັນຂໍ້ສູງ (16 ຊັ້ນຟ້າ ແລະ 15 ຊັ້ນດິນ) ແລະໄດ້ປະຕິບັດ ການເຮັດຍອດຊໍ່ຟ້າ ຫຼັງຄາຂອງວັດຕາມຂໍ້ຄະຕິ ດັ່ງກ່າວ, ເພື່ອບັນລຸເປົ້າຫມາຍຂອງ ພຸທະສາສະໜາ ເພື່ອໃຫ້ຕົນໄດ້ບັນລຸໄປເຖິງສະຫວັນ ຊັ້ນອະກະນິຕຖາ ທີ່ເປັນຊັ້ນສູງສຸດຂອງສວງສະຫວັນ.

ປະຫວັດພະບາງ.

    ພະບາງ ແມ່ນພະພຸດທະຮູບອົງສັກສິດ, ​ເປັນ​ປູສ​ະນີຍະ​ວັດຖຸ​​ອັນ​ເກົ່າ​ແກ່ ​ແລະ ​ເປັນຂອງຄໍ້າ​ຂອງ​ຄູນ ​ເປັນ​ພະ​ພຸດທະ​ຮູບສໍາຄັນຫຍິ່ງ, ເປັນມະຫາສົມບັດອັນລໍ້າຄ່າ ຄູ່ບ້ານຄູ່ເມືອງລາວ ແລະ ເປັນມິ່ງຂວັນອັນປະເສີດຂອງປະຊາຊົນລາວທັງຊາດ ມາເປັນເວລາອັນດົນນານ​ໂດຍ​ການ​ບອກ​ເລົ່າ​ ຂອງ​ ຜູ້ອໍານວຍ​ການ​ຫໍພິພິຕະພັນ​ແຫ່ງ​ຊາດ​ຫຼວງ​ພະ​ບາງ ​ເພີ່ນ​ໄດ້​ເວົ້າ​ວ່າ ພະ​ບາງ ເປັນ​ພະພຸດທະ​ຮູບ​ທີ່​ເຮັດ​ດວ້ຍ ຄຳ, ເງິນ ແລະ ທອງ ມາປະສົມຫຼອມເຂົ້າກັນ, ເມື່ອຫຼໍ່ ພະພຸດທະຮູບສຳເລັດບໍລິບູນແລ້ວ ຈຶ່ງໄດ້ທຳການພຸດທາພິເສກ, ພະມະຫາຈຸຣະນາຄະເຖຣະເຈົ້າ ໄດ້ຕັ້ງຈິດອາທິຖານອັງເຊີນເອົາພະສາຣິກະທາດທັງ 5 (ກະດູກຂອງພະພຸດທະເຈົ້າ) ເຂົ້າສິງ ຢູ່ໃນຮ່າງກາຍ ຂອງພະພຸດທະຮູບອົງນີ້, ໃນ 5 ແຫ່ງຄື: ທາດພະ ອົງສະເດັດເຈົ້າ ຢູ່ໃນໜ້າຜາກ, ຄາງ, ເອິກ ແລະ ໃນມືກ້ຳຂວາ ແລະ ກ້ຳຊ້າຍ, ລວງສູງ 83 ຊັງຕີແມັດ, ມີນ້ຳໜັກ 53.400 ກິໂລກຣາມ.

ນັບຕັ້ງແຕ່ພະບາງ ໄດ້ຖືກສ້າງຂື້ນມາ​ເພີ່ນໄດ້ປະດິດສະຖານ ຢູ່ປະເທດສີລັງກາເປັນເວລາ ດົນນານ ເຖິງ 963 ປີ. ມາຮອດປີ ພຸດທະສັກກະລາດ 1400 ພະເຈົ້າສິຣິຈັນທະລາດ ແຫ່ງປະເທດກຳປູເຈຍ ໄດ້ໄປຂໍພະບາງ ນໍາພະເຈົ້າສຸບິນນາລາດ ຜູ້ປົກຄອງແຜ່ນດິນແຫ່ງເມືອງລັງກາ (ປະເທດສີລັງກາ) ພະອົງກໍຍິນດີມອບ ໃຫ້ແກ່ເຈົ້າຊີວິດກຳປູເຈຍ. ພະບາງໄດ້ສະຖິດ ຢູ່ໃນພະວິຫານກາງນະຄອນຫຼວງອິນທະປັດຖານະຄອນ ປະ​ເທດ​ກໍາປູ​ເຈຍ ເປັນເວລາ 502 ປີ.

    ມາ​ຮອດ​ປີ ຄ.ສ 1359 ໃນສະໄໝຣາຊະການພຣະເຈົ້າ ປະຣະມັດຖະເຂມະຣາ, ເຈົ້າຊີວິດແຜ່ນດິນປະ​ເທດ​ກໍາປູ​ເຈຍ ​ເຊິ່ງ​ເປັນ ພໍ່ເຖົ້າຂອງພະຍາຟ້າງຸ່ມ ໄດ້ຍິນດີຕົກລົງມອບພະບາງ, ພະຄຳພີ ​ແລະ ພະໄຕປີດົກ ມອບ​ໃຫ້ເຈົ້າຟ້າງຸ່ມ ຜູ້​ເປັນລູກເຂີຍ, ມີພະມະຫາປາສະມັນ ພ້ອມ ດ້ວຍພະພິກຂຸສົງ 20 ອົງ ແລະ ນັກປາດ 4 ທ່ານ ໄດ້ອັງເຊີນ ‘ພະບາງ’ ແລະ ພະຄຳພີ ​ແລະ ພະໄຕປີດົກ ຂື້ນມາປະເທດລາວ ແລະ ໄດ້ປະດິດສະຖານໄວ້ຢູ່ ເມືອງວຽງຄຳ.

     ໃນ ຄ.ສ 1502 ສະໄໝສົມເດັດພະເຈົ້າວິຊຸນນະລາດ ໄດ້ອັງເຊີນ ‘ພະບາງ’ມາຈາກເມືອງວຽງຄຳ ຂື້ນມານະຄອນຊຽງທອງ ຄື ​ເມືອງ​ຫຼວງ​ພະ​ບາງ​ໃນ​ປະຈຸ​ບັນ ​ແລະ ​ໄດ້ນຳໄປປະດິດ ສະຖານໄວ້ ທີ່ວັດມະໂນລົມ. ໃນປີ ຄ.ສ 1504 ຈຶ່ງ​ໄດ້ອັງເຊີນເອົາ‘ພະບາງ’ອອກຈາກວັດມະໂນລົມ ມາສະຖິດໄວ້ຢູ່ໃນ ວັດວິຊຸນມະຫາວິຫານ. ໃນປີ ຄ.ສ 1705 ສະໄໝຂອງເຈົ້າໄຊວົງເວ້ (ສົມເດັດພຣະເຈົ້າໄຊຍະເສດຖາທິລາດ ທີ 2) ອັງເຊີນເອົາ‘ພະບາງ’ລົງໄປນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ປະດິດສະຖານໄວ້ທີ່ ວັດປ່າສັກຫຼວງ (ວັດອິນແປງ ປັດຈຸບັນ).

ໃນສະໄໝພະເຈົ້າສິຣິບຸນຍະສານ ເຈົ້າຊີວິດແຫ່ງອານາຈັກລ້ານຊ້າງວຽງຈັນ ສົມເດັດພະເຈົ້າກຸງ ທົນບູລີ ໄດ້ສັ່ງໃຫ້ກອງທັບຫຼວງສະຫຍາມ ຊຶ່ງນຳທັບໂດຍເຈົ້າພະຍາມະຫາກະສັດສຶກ ມາຕີເຂົ້າຍຶດເອົາ ອານາຈັກລ້ານຊ້າງວຽງຈັນໄດ້ແລ້ວ ກໍ່ປຸ້ນສະດົມເກັບກວາດເອົາຊັບສົມບັດ ວັດຖຸມີຄ່າທັງໝົດແລ້ວ ກໍ່ເຂົ້າປຸ້ນເອົາ ພະບາງ ແລະ ພະແກ້ວມໍລະກົດ ໄປຍັງກຸງທົນບູລີ.

ເມື່ອຕົ້ນປີ ຄ.ສ 1783 ໃນສະໄໝພະພຸດທະຍອດຟ້າຈຸລາໂລກ (ຣາຊະການ ທີ 1) ເປັນ ພະເຈົ້າແຜ່ນດິນສະຫຍາມ. ສົມເດັດພະເຈົ້ານັນທະເສນ ກໍ່ໄດ້ທູນຂໍເອົາ‘ພະບາງ’ກັບຄືນສູ່ແຜ່ນດິນ ລາວລ້ານຊ້າງວຽງຈັນ. ໃນສະໄໝເຈົ້າອະນຸວົງ ເປັນເຈົ້າຊີວິດ ຜູ້ປົກຄອງອານາຈັກລ້ານຊ້າງວຽງຈັນ ໃນປີຈຸຣະສັກກະຣາດ ຄ.ສ 1828 ໃນສະໄໝພະບາດສົມເດັດພະນັ່ງເກົ້າ (ຣາຊະການທີ 3) ໄດ້ຕີປຸ້ນເມືອງວຽງຈັນ ແລະ ນຳເອົາ‘ພະບາງ’ໄປປະດິດສະຖານໄວ້ຢູ່ທີ່ວັດຈັກກະວັດກຸງເທບ. ພະບາງ ໄດ້ປະດິດສະຖານ ຢູ່ປະເທດໄທ ເປັນເວລານານເກືອບ 40 ປີ. ຄືມາຮອດປີ ຄ.ສ 1886 ໃນສະໄໝຣາຊະການແຜ່ນດິນຂອງສົມເດັດພະເຈົ້າຈັນທະລາດ ໄດ້ກາບທູນຂໍເອົາ ‘ພະບາງ’ ນຳເຈົ້າຊີວິດ ປະເທດ​ໄທ ກັບຄືນສູ່ນະຄອນຫຼວງພະບາງລ້ານຊ້າງ ເປັນຄັ້ງທີ 2 ໄດ້ປະດິດສະຖານຢູ່ວັດວິຊຸນ ມະຫາວິຫານໄດ້ 2 ປີ, ສົມເດັດພະເຈົ້າສັກກະລິນ ຈຶ່ງໃຫ້ອັງເຊີນ‘ພະບາງ’ຍ້າຍອອກຈາກວັດວິຊຸນ ມາປະດິດສະຖານ ຢູ່ວັດໃໝ່ສຸວັນນະພູມາຣາມ.

     ວັນທີ 25 ມີນາ ປີ ຄ.ສ 1904 ໃນສະໄໝ ເຈົ້າຊີວິດສີສະຫວ່າງວົງ ໄດ້ອັນເຊີນພະບາງ ອອກຈາກວັດໃໝ່ສຸວັນນະພູມາຣາມ ມາປະດິດສະຖານໄວ້ຢູ່ໃນພະຣາຊະວັງຫຼວງ (ຫໍພິພິຕະພັນປະຈຸບັນ). ​ໃນ​ປີ ພ.ສ 2511 ພຣະບາດສົມເດັດພຣະເຈົ້າສີສະຫວ່າງວັດທະນາ ໄດ້ສ້າງຫໍພຣະບາງ ຂື້ນໃນພຣະຣາຊະວັງຫຼວງ ທີ່ຫຼວງພະບາງ ແຕ່ບໍ່ທັນສຳເລັດ. ​ໃນ​ປີ ຄ.ສ 1975 ປະເທດລາວ ໄດ້ຮັບການປົດປ່ອຍທົ່ວປະເທດ ແລະ ໄດ້ສະຖາປະນາເປັນປະເທດ ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ ຂື້ນໃນວັນທີ 2 ທັນວາ (12) 1975. ພັກ ແລະ ລັດຖະບານ ໄດ້ຕົກລົງສືບຕໍ່ກໍ່ສ້າງ ຫໍພະບາງຈົນສຳເລັດໃນປີ ຄ.ສ 2013.

       ວັນເສົາ ວັນທີ 14 ເດືອນ ທັນວາ (12) ຄ.ສ 2013 ໃນສະໄໝ ຂອງ ພະນະທ່ານ ຈູມມາລີ ໄຊຍະສອນ ເປັນເລຂາທິການສູນກາງພັກ, ປະທານປະເທດແຫ່ງ ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວ ແລະ ທ່ານ ປອ. ຄຳແພງ ໄຊສົມແພງ, ເປັນເລຂາ ພັກແຂວງ, ເຈົ້າແຂວງ ຫຼວງພະບາງ ພ້ອມດ້ວຍປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າ ແຂວງຫຼວງພະບາງ ກໍ່ຄື ປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າທົ່ວປະເທດ ໄດ້ຈັດຕັ້ງພິທີອາລາທະນາອັງເຊີນ‘ພະບາງ’ຂື້ນປະດິດສະຖານ ຢູ່ຫໍພະບາງ ແລະ ໄດ້ມີການຄົບງັນເປັນ ເວລາ 3 ມື້ 3 ຄືນ. ທຸກໆປີ ພໍຮອດມື້ທີ 3 ຂອງບຸນປີໃໝ່ ຄືມື້ສັງຂານຂື້ນ ​ທາງ​ອໍານາດ​ການ​ປົກ​ແຂວງ ​ແລະ ພໍ່​ແມ່​ເຖົ້າ​ແກ່​ປະຊາຊົນ​ຊາວ​ຫຼວງ​ພະ​ບາງ ​ໄດ້​ອັນ​ເຊີນພະບາງ ​ແລະ ແຫ່ແຫນໄປປະດິດສະຖານໄວ້ ໃນຫໍສົງທີ່ວັດໃໝ່ສຸວັນນະ​ພູມ​ມາຣາມ ​ເພື່ອ​ໃຫ້ປະຊາຊົນທົ່ວທັງເມືອງ​ໄດ້​ໄປຫົດສົງພະພຸດທະຮູບອົງນີ້.

ຖໍ້າຕິ່ງ.

   ຖ້ຳຕິ່ງແມ່ນຖ້ຳທຳມະຊາດ ທີ່ມີຄວາມສວຍງາມ ທີ່ເກີດຈາກພູຫີນຜາ ຊຶ່ງຕັ້ງຢູ່ຕາມແຄມຝັ່ງຂອງແມ່ນ້ຳຂອງ ທາງຝັ່ງຕາເວັນຕົກ, ກົງກັນຂ້າມກັບບ້ານປາກອູ ບ່ອນທີ່ນ້ຳອູໄຫຼເຊື່ອມໃສ່ແມ່ນ້ຳຂອງ, ຖ້ຳຕິ່ງ ຕັ້ງຫ່າງຈາກຕົວເມືອງຫຼວງພະບາງ ໄປທາງທິດເໜືອປະມານ 30 ກິໂລແມັດ ເປັນສະຖານທີ່ທ່ອງທ່ຽວແຫ່ງໜຶ່ງທີ່ມີຊື່ສຽງ ຂອງແຂວງຫຼວງພະບາງ ແລະ ໃນ ສປປ ລາວ.

    ຖ້ຳຕິ່ງແບ່ງອອກເປັນ 2 ຖ້ຳຄື: ຖ້ຳເທິງ ແລະ ຖ້ຳລຸ່ມ ເຊິ່ງມີເສັ້ນທາງຍ່າງເຊື່ອມຕໍ່ຫາກັນ ແຕ່ລະຖ້ຳກວ້າງຂວາງ ແລະ ມີພະພຸດທະຮູບໄມ້ສັກສິດ ຫຼາຍກວ່າ 4,000 ອົງ. ຕາມການເຊື່ອຖືຂອງປະຊາຊົນລາວແລ້ວ ຖ້ຳຕິ່ງເຄີຍເປັນບ່ອນອາໄສ ຂອງຄົນບູຮານ ຕໍ່ມາໄດ້ມີການປະຕິສັງຂອນ, ປະດິດສະຖານຂອງພະພຸດທະຮູບໄມ້ ສະໄໝກ່ອນໃນແຕ່ລະປີ ປະຊາຊົນໃນພູມລຳເນົາແຫ່ງນີ້ ໄດ້ພາກັນສ້າງພະພຸດທະຮູບມາປະດິດສະຖານ ໄວ້ຖ້ຳຕິ່ງແຫ່ງນີ້ ເພື່ອກາບໄຫວ້ຕາມຮີດຄອງປະເພນີ ແລະ ການເຊື່ອຖືຂອງທ້ອງຖິ່ນ. ມາເຖິງສັດຕະວັດທີ XVIII – XX ເມື່ອຮອດປີໃໝ່ລາວຂອງທຸກໆປີ ເຈົ້າຊີວິດ ພ້ອມດ້ວຍບໍລິວານໄຜ່ຟ້າລາຊະດອນ ໄດ້ພາກັນໄປຫົດສົງພະທີ່ຖ້ຳຕິ່ງ ແລະ ທ່ຽວຊົມທຳມະຊາດ, ປະເພນີຫົດສົງພະດັ່ງກ່າວ ແມ່ນຍັງສືບທອດກັນມາເຖິງທຸກວັນນີ້.

          ຄຳວ່າ ຖ້ຳຕິ່ງ ນັ້ນ, ມີຊື່ມາແຕ່ເມື່ອໃດນັ້ນພວກເຮົາບໍ່ສາມາດຮູ້ໄດ້ ແຕ່ໜັງສືລາວພື້ນຂຸນບູລົມໄດ້ກ່າວເຖິງຖ້ຳຕິ່ງ ແມ່ນມີຊື່ມາແຕ່ສະໄໝຂຸນລໍ ປະຖົມກະສັດຂອງລາວ ຕຳນານບູຮານກ່າວວ່າຂຸນລໍໄດ້ຍົກພົນ ມາຕາມນ້ຳອູ ແລະ ນ້ຳຂອງ ມາຕັ້ງທັບຢູ່ ສົບອູ (ບໍລິເວນບ້ານປາກອູ) ແລະ ຜາຕິ່ງ. ໃນສະໄໝຕໍ່ມາ ເມື່ອກາງສັດຕະວັດທີ XIV ແຫ່ງຄິດຕະສັງກາດ ເຈົ້າຟ້າງຸ່ມມະຫາລາດ ໄດ້ທ້ອນໂຮມ ແລະ ກໍ່ຕັ້ງອານາຈັກລ້ານຊ້າງ ເອກະພາບ ໄດ້ຍົກທັບມາແຕ່ປະເທດຂະເໝນ ກໍ່ໄດ້ຕັ້ງຫຼັກຢູ່ບ້ານປາກອູ ແລະ ຜາຕິ່ງເຊັ່ນດຽວກັນ. ດັ່ງນັ້ນ, ຄຳວ່າ ຖ້ຳຕິ່ງມີຊື່ມາແຕ່ດົນນານແລ້ວ ແລະ ອີກບັນຫາໜຶ່ງຖ້ຳຕິ່ງມີຍອຍຕິ່ງຍ້ອຍລົງມາຕາມ ຜາພູ ແລະ ໃນຮູຖ້ຳເປັນຈຳນວນຫຼວງຫຼາຍ ເຊິ່ງເອີ້ນຢ່າງໜຶ່ງວ່າ ນົມຜາ. ຈາກເຫດຜົນດັ່ງກ່າວປະຊາຊົນທ້ອງຖິ່ນຈິ່ງເອີ້ນວ່າ ຖ້ຳຕິ່ງ.

          ຕາມທັດສະນະທາງບູຮານວິທະຍາ ຍ້ອນຂະບວນການທໍລະນີວິທະຍາ ນັບເປັນລ້ານປີມາແລ້ວຖ້ຳເທິງ ແລະ ຖ້ຳລຸ່ມ ເຊິ່ງທັງສອງໄດ້ຈົມຢູ່ພື້ນນ້ຳທະເລ ຊຶ່ງນ້ຳໄດ້ກັດເຊາະເຮັດໃຫ້ພູໜ່ວຍນີ້ເກີດເປັນຖ້ຳ ແລະ ໃນຍຸກຕໍ່ມາ ນ້ຳທະເລໄດ້ເຄື່ອນຍ້າຍເຮັດໃຫ້ຂົງເຂດນີ້ ກາຍເປັນພູຜາປ່າດົງ ແລະ ຮ່ອງຮອຍຖ້ຳຕິ່ງໃຫ້ພວກເຮົາເຫັນປະຈຸບັນ.

    ນັບເປັນເວລາຫຼາຍພັນປີ ຕໍ່ມາໄດ້ມີມະນຸດຍ້າຍເຂົ້າມາອາໄສຢູ່ຖ້ຳຕິ່ງແຫ່ງນີ້, ອາດເປັນບ່ອນພັກອາໄສຂອງມະນຸດປະຖົມບູຮານ ເມື່ອຂະບວນວິວັດທະນາການດ້ານກະສິກຳມີການຂະຫຍາຍຕົວ ມະນຸດປະສົບຜົນສຳເລັດໃນການດຳລົງຊີວິດ, ສັງຄົມໄດ້ມີການຂະຫຍາຍຕົວສູງຂຶ້ນ ມະນຸດຈິ່ງໄດ້ເຄື່ອນຍ້າຍອອກຈາກຖ້ຳມາຕັ້ງບ້ານເຮືອນຢູ່ຕາມເຂດທົ່ງພຽງ ແລະ ເຂດທີ່ອຸດົມສົມບູນ ເຊິ່ງເຂົາມີການຈັດຕັ້ງເປັນກຸ່ມ. ດັ່ງນັ້ນ ຖ້ຳທີ່ເຂົາເຈົ້າເຄີຍອາໄສຢູ່ເມື່ອກ່ອນຈິ່ງກາຍເປັນບ່ອນນັບຖື, ເປັນບ່ອນສັກກະລະບູຊາ ແລະ ທັງເປັນບ່ອນບວງສວງເຖິງດວງວິນຍານຂອງບັນພະບູລຸດເຂົາເຈົ້າ ແລະ ເທບພະເຈົ້າຕ່າງໆ ຕາມຄວາມເຊື່ອຖືຂອງມະນຸດສະໄໝປະຖົມບູຮານ.

          ຖ້ຳຕິ່ງໃນສະໄໝປະຫວັດສາດຂອງລາວ ກ່ອນຍຸກພຸດທະສາສະໜາ ຄິດວ່າເບື້ອງຕົ້ນເປັນບ່ອນສັກກະລະບູຊາບວງສວງເຖິງດວງວິນຍານ ຂອງຜີຟ້າ, ຜີແຖນເທວະດາຖ້ຳຕິ່ງ ແລະ ອື່ນໆ ເຊິ່ງໄດ້ກ່າວຢູ່ໃນຄຳໂອວາດຂອງມະຫາກະສັດ ເຈົ້າຟ້າງຸ່ມ ສະຕະວັດທີ XIV ຜ່ານ ປະຫວັດສາດມາດົນນານສົມຄວນ. ມາຮອດຕົ້ນສະຕະວັດທີ XVI ແຫ່ງຄິດຕະສັງກາດ 1527 ມີກະສັດອົງໜຶ່ງຊື່ວ່າ ພະເຈົ້າໂພທິສະລາດ ມີຄວາມເຫຼື້ອມໃສໃນພະພຸດທະສາດສະໜາ ໄດ້ມີຄຳສັ່ງໃຫ້ປະຊາຊົນຂອງພະອົງ ຍົກເລີກການເຊື່ອຖືຜີ, ຫໍຜີຟ້າຜີແຖນ ແລະ ບ່ອນສັກກະລະບູຊາຕ່າງໆ ນັ້ນຫັນມາເຊື່ອຖືພຸດທະສາສະໜາ. ດັ່ງນັ້ນ, ຖ້ຳຕິ່ງກໍ ແມ່ນບ່ອນໜຶ່ງທີ່ ພະເຈົ້າໂພສາທິລາດ ຫັນເອົາມາເປັນບ່ອນສັກກາລະບູຊາທາງພຸດທະສາສະໜາ ແລະ ໄດ້ອຸປະຖຳຖ້ຳແຕ່ເວລານັ້ນມາ. ທຸກໆປີໃນໂອກາດປີໃໝ່ລາວ ກະສັດລາວກໍໄດ້ໄປຍັງຖ້ຳ ພ້ອມດ້ວຍປະຊາຊົນຊາວຫຼວງພະບາງ ທີ່ນັບຖືພຸດທະສາສະໜາ, ລາຊະວົງໄດ້ແຕ່ງຕັ້ງຊ່າງຫັດຖະກຳຄວັດພະພຸດທະຮູບເພື່ອຖວາຍໄວ້ຖ້ຳ ໃຫ້ປະຊາຊົນໄດ້ສັກກາລະບູຊາ. ເຊິ່ງວ່າພະພຸດທະຮູບສ່ວນຫຼາຍແມ່ນເຮັດດ້ວຍ ໄມ້ເຄືອບນ້ຳຢາສີແດງ ຫຼື ດຳ ແລະ ພອກດ້ວຍຄຳ

       ຫຼັກຖານທີ່ແທ້ຈິງ, ໄດ້ປະກົດໃຫ້ເຮົາເຫັນມີພະພຸດທະຮູບຫຼາຍກວ່າ 3,000 ກວ່າອົງທີ່ສ້າງຂຶ້ນໃນສັດຕະວັດທີ XVIII ແລະ XIX ແຫ່ງຄິດຕະສັງກາດ, ສ່ວນພະພຸດທະຮູບທີ່ສ້າງຂຶ້ນໃນສັດຕະວັດທີ XVII ແລະ XX ນັ້ນມີຈຳນວນໜ້ອຍ ພະພຸດທະຮູບສ່ວນຫຼາຍແມ່ນເຮັດດ້ວຍໄມ້, ຂີ້ຄັ່ງ, ສ່ວນທອງ ແລະ ຫີນ ແມ່ນມີຈຳນວນໜ້ອຍ. ໃນນັ້ນ ພະພຸດທະຮູບທີ່ມີສິລະປະສວຍງາມ ແລະ ປານີດນັ້ນແມ່ນ ພະພຸດທະຮູບທີ່ສ້າງຂຶ້ນ ໃນຕົ້ນສະຕະວັດທີ XVIII ແລະ XIX. ນອກຈາກນີ້, ຍັງພົບພະພຸດທະຮູບທີ່ເຮັດດ້ວຍ ຄຳບຸ, ເງິນບຸ, ແຕ່ໜ້າເສຍດາຍໄດ້ມີ ຄົນບໍ່ດີໄດ້ແກະລອກເອົາໝົດແລ້ວປະໄວ້ແຕ່ດິນເຜົາ ແລະ ແກນກາງຂອງພະພຸດທະຮູບ.[1]

          ດັ່ງນັ້ນ, ໃນປະຈຸບັນ ຖ້ຳຕິ່ງບໍ່ພຽງແຕ່ມີຄວາມໝາຍທາງດ້ານປະຫວັດສາດ ເປັນເວລາອັນຍາວນານເທົ່ານັ້ນ ແຕ່ຍັງເປັນບ່ອນສະສົມມໍລະດົກທາງດ້ານວັດທະນະທຳ ຂອງຊາດລາວ ແລະ ຍັງເປັນບ່ອນສຶກສາຄົ້ນຄວ້າຂອງຄົນລຸ້ນຫຼັງ.

ຖ້ຳລຸ່ມ: ປາກຖ້ຳລຸ່ມເດ່ອອກຈົນເຫັນໄດ້ຈາກແມ່ນ້ຳຂອງ, ມີເສັ້ນທາງຈາກຖ້ຳລຸ່ມໄປສູ່ຖ້ຳເທິງ ຊຶ່ງມີຄວາມສູງປະມານ 60 ແມັດ ຈາກແມ່ນ້ຳຂອງ.           ຢູ່ຖ້ຳລຸ່ມນີ້ມີພະພຸດທະຮູບຄວັດຢູ່ປະມານ 2,500 ອົງ ຈຸດໂຮມຜູ້ໄປຢ້ຽມຖ້ຳ ແມ່ນແທ່ນທີ່ຢູ່ໃກ້ໆທາງເຂົ້າອັນ ເປັນບ່ອນວາງດອກໄມ້, ທູບທຽນ ເພື່ອສັກກາລະບູຊາ ມີຮູບຄວັດພະລືສີອົງໜຶ່ງພາຍຖົງຢາ ຫຼື ສະໝຸນໄພ ນັ່ງຢູ່ຖ້ຳເທິງ ຖ້ານທາງເຂົ້າ ແລະ ມີຮູບເຈດີໃຫຍ່ຢູ່ເທິງຖ້ານສູງສຸດ.

ຖ້ຳເທິງ: ຖ້ຳຕິ່ງເທິງຫາທ່າທຽບບັກ ມີຂັ້ນໄດທັງໝົດ 278 ຂັ້ນ, ເຊິ່ງມີລວງກວ້າງ 17 ແມັດ ແລະ ເລິກ 50 ແມັດ, ຢູ່ຖໍ້າເທິງນີ້ ກໍມີແທ່ນປະດິດສະຖານພະພຸດທະຮູບຢູ່ເຊັ່ນດຽວກັນ. ພາຍໃນຖໍ້າຍັງມີຮູບພາບຂອງຖ້ຳໃນສະໄໝກ່ອນ ທີ່ຖືກແຕ້ມໂດຍ ຝຣັ່ງຊີ ກາກນິເອ, ຖືກແຕ້ມຂຶ້ນໃນລະຫວ່າງປີ 1865-1867. ພາຍນອກຖໍ້າ ຍັງມີທາດນ້ອຍອົງໜຶ່ງ ເຊິ່ງຕາມການເລົ່າຂານວ່າ ທາດດັ່ງກ່າວ, ເປັນທາດດູກຂອງປູ່ເຍີຍ່າເຍີ. ເຊິ່ງໃນທຸກໆປີ ໃນເມື່ອກ່ອນເຈົ້າຊີວິດໄດ້ຂີ່ເຮືອຂຶ້ນມາຫົດສົງນໍ້າພະຢູ່ຖໍ້າ ໃນຊ່ວງຂຶ້ນປີໃໝ່. ສ່ວນສີໜ້າ ແລະ ປະຕູຖໍ້ານັ້ນແມ່ນມີການຄວັດດອກດວງໃສ່ຢ່າງສວຍງາມ ຕາມສິລະປະແບບລາວໆ

ປະຫວັດຜາແອ່ນ

    ຕາມນິທານເລົ່າສືບກັນມາ “ພູຜາແອ່ນ” ກໍແມ່ນແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວແຫ່ງໜຶ່ງທີ່ຂຶ້ນຊື່ຂອງເມືອງປາກອູ ເຊິ່ງຕັ້ງຢູ່ທາງທິດຕາເວັນອອກ ກົງກັນຂ້າມກັບບ້ານປາກອູ ໃນເມື່ອກ່ອນແມ່ນມີຊື່ວ່າ: ຜາແບ່ນ (ແບ່ນປ້ອມ ຫຼື ເບຍເປົ້າ) ໃນລະຫວ່າງການເດີນທາງກ່ອນທີ່ຈະໄປຮອດຜາແອ່ນ ເຮົາຈະໄດ້ພົບກັບແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວທາງດ້ານປະຫວັດສາດ ທີ່ຕິດພັນກັບທຳມະຊາດຫຼາຍຢ່າງ ເປັນຕົ້ນແມ່ນ ຕາດຫູໝູ.

          ບາງຕຳນານໄດ້ກ່າວວ່າ ປະຫວັດຂຸນລູນາງອົ້ວໄດ້ແຕ່ງງານຢູ່ຖ້ຳສະແນນ ຫຼັງຈາກທັງສອງໄດ້ແຕ່ງງານກັນແລ້ວ ນາງອົ້ວຜູ້ເປັນເມຍກໍໄດ້ເສຍຊີວິດ. ຊາວບ້ານ ຍາດຕິພີນ້ອງກໍ່ໄດ້ໄປເອົາໂລງ ຢູ່ຖ້ຳເຫຼັກ ມາໃສ່ສົບນາງອົ້ວ ເພື່ອທີ່ຈະເອົາສົບນາງອົ້ວໄປໄວ້ຢູ່ຫຼັງຜາແອ່ນ ໃນໄລຍະຂອງການເດີນທາງ ທີ່ໄດ້ຫາມສົບນາງອົ້ວໄປນັ້ນ ກໍ່ໄດ້ໄປພັກເຊົາຢູ່ ຫ້ວຍປົງ ເມື່ອພັກເຊົາຫາຍເມື່ອຍແລ້ວ ກໍ່ໄດ້ອອກເດີນທາງຕໍ່ຂ້າມໄປ ບ້ານຄົກຂ້າມ ຫຼັງຈາກ ຂ້າມຄົກຂ້າມໄປແລ້ວ ກໍໄປພັກຢູ່ຄົກນາງເຊົາ ຂຸນລູຜູ້ເປັນຜົວດ້ວຍຄວາມຮັກ ແລະ ຄິດຮອດເມຍກໍໄດ້ໄປນັ່ງໄຫ້ຢູ່ ເທິງຜານ້ຳຕາ ຫຼັງຈາກນັ້ນ, ກໍ່ໄດ້ມາລ້າງໜ້າລ້າງຕາຢູ່ຫວ້ຍຂີ້ມູກ ແລ້ວຈຶ່ງໄດ້ນຳເອົາໂລງນາງອົ້ວໄປໄວ້ຫຼັງຜາແອ່ນ. ຫຼາຍມື້ຫຼາຍວັນຕໍ່ມາ ສົບນາງອົ້ວເລີ່ມເໜົ່າ ແລະ ຈະມີຜີເປົ້າໄປກິນນ້ຳເໜົ່າຈາກສົບນາງອົ້ວ ນັ້ນກໍ່ເປັນທີ່ມາຂອງຊື່ບ້ານ, ຫ້ວຍ ແລະ ຜາດັ່ງກ່າວ, ຈົນເທົ່າທຸກວັນນີ້.

          ຖັດຈາກນັ້ນ, ກໍຈະມີຖ້ຳຕິ່ງ ເຊິ່ງເປັນແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວແຫ່ງໜຶ່ງ ທີ່ຂຶ້ນຊື່ຂອງເມືອງປາກອູ. ຖ້ຳຕິ່ງ ເຮົາຈະສັງເກດເຫັນວ່າ ຄືກັບລັກສະນະໂຕລິງກົ້ມກິນນ້ຳ ຕໍ່ມາເຮົາກໍຈະພົບເຫັນແກ້ງອອຍ ເວົ້າເລື່ອງແກ້ງອອຍແລ້ວ ຈະກ່າວເຖິງສິ່ງມະຫັດສະຈັນ, ຄວາມຮ້າຍກາດຂອງສັດປະຫຼາດ ຫຼື ໃນເມື່ອກ່ອນຖ້ຳໂຕທີ່ຢູ່ໃກ້ແກງອອຍຈະປິ່ນໜ້າ ໄປທາເບື້ອງເທິງທາງທິດເໜືອ ເຮັດໃຫ້ການເດີນເຮືອບໍ່ສາມາດຜ່ານໄປໄດ້. ມີການເລົ່າຂານກັນວ່າ ໃນເມື່ອກ່ອນມີເຮືອລຳໜຶ່ງ ມາແຕ່ທາງທິດເໜືອ ໄດ້ເກີດອຸປະຕິເຫດຂວໍ້າ (ຫຼົ້ມ, ຈົມ) ຢູ່ແກ້ງອອຍ ໄຫຼ່ໄປຖືກຕາຂອງ ເງິນ ກໍ່ເຮັດໃຫ້ເກີດສິ່ງມະຫັດສະຈັນຂຶ້ນ ເຮັດໃຫ້ຖ້ຳດັ່ງກ່າວ ໄດ້ຫັນທິດ ປິ່ນໜ້າໄປທາງເບື້ອງລຸ່ມ ຫຼັງຈາກນັ້ນ, ການເດີນເຮືອກໍ່ສະດວກສະບາຍ ແລະ ສາມາດຫຼີກຜ່ານໄປໄດ້.

          ຖັດຈາກແກ້ງອອຍມາ ກໍຈະມີ ຜາປ່ອງ ຄວາມເປັນມາຂອງຜາປ່ອງຈະເວົ້າ ກ່ຽວກັບ ເລື່ອງອ້າຍເຈັດຫວດ, ອ້າຍເຈັດໄຫ. ໄດ້ໄປທຳມາຫາກິນເຮັດນາ ຢູ່ບ້ານຄົກ ແລະ ມີຄວາຍເຂົ້າມາກິນເຂົ້າກ້າ ອ້າຍເຈັດຫວດ, ອ້າຍເຈັດໄຫ ໃຈຮ້າຍ ຈຶ່ງໄດ້ເອົາຫຼາວຊັດມາແຕ່ເມືອງຫຼວງ (ເມືອງຫຼວງພະບາງ) ຕັ້ງໃຈວ່າຈະຊັດມາໃສ່ຄວາຍໂຕດັ່ງກ່າວ ແຕ່ກັບໄປຖືກ ຜາ, ເຮົາຈະສັງເກດເຫັນ ຜາ ດັ່ງກ່າວ ເປັນຮູ ປະຊາຊົນໃນເຂດນັ້ນຈຶ່ງຮ້ອງວ່າ ຖ້ຳຜາປ່ອງ, ຖ້ຳຜາປ່ອງ ເປັນຖ້ຳທີ່ສູງ ເຊິ່ງສາມາດຂີ່ຊ້າງລອດໄດ້ຢ່າງສະດວກສະບາຍ.

          ຖັດມາກໍ່ຈະແມ່ນຜາຮຸ້ງ ຄວາມເປັນມາ ຂອງຜາຮຸ້ງໃນເມື່ອກ່ອນຮຸ້ງຈະກິນມະນຸດຜູ້ຍິງເປັນອາຫານ ເມື່ອກິນໄດ້ຫຼາຍມື້ຕໍ່ຫຼາຍວັນ ຜູ້ຍິງໃນແຖບນັ້ນກໍ່ເລີ່ມໝົດໄປ ສຸດທ້າຍຍັງເຫຼືອແຕ່ ນາງ ຄຳກອງ ທີ່ໄປລີ້ຢູ່ໃນກອງບໍ່ຍອມອອກມາ ມື້ໜຶ່ງສັງສິນໄຊໄດ້ຜ່ານມາທາງໝູ່ບ້ານນັ້ນພໍດີກໍ່ ເລີຍຄິດແປກໃຈເປັນຫຍັງໝູ່ບ້ານແຫ່ງນີ້ບໍ່ມີຜູ້ຍິງເລີຍ ຊາວບ້ານກໍ່ໄດ້ເລົ່າເຖິງເຫດການທີ່ເກີດໃຫ້ສິນໄຊຟັງວ່າ ໃນແຕ່ລະວັນຈະມີຮຸ້ງໂຕໜຶ່ງອອກມາຈັບຜູ້ຍິງ ໄປເປັນອາຫານ ຈົນຜູ້ຍິງໃນໝູ່ບ້ານນີ້ໝົດ ຍັງເຫຼືອແຕ່ຄົນດຽວໄປລີ້ຢູ່ໃນກອງ ພໍເມື່ອໄດ້ຮູ້ຂ່າວແນວນັ້ນ ສິນໄຊກໍ່ໄດ້ໄປຊ່ວຍ ນາງຄຳກອງ ອອກມາພໍຮຸ່ງເຊົ້າມາ ຮຸ້ງໂຕດັ່ງກ່າວກໍ່ອອກມາຫວັງຈະຈັບ ນາງຄຳກອງ ໄປເປັນຫາອາຫານ ສິນໄຊກໍ່ໄດ້ໃຊ້ທະນູຍິງຖືກປີກເບື້ອງຂວາ ໃນທີ່ສຸດຮຸ້ງໂຕນັ້ນກໍ່ໄດ້ຕາຍໄປ.

          ໃນແຕ່ລະປີ ຮອດມື້ແຮມ 8 ຄ່ຳ, ເດືອນ 5 ປະຊາຊົນ ບ້ານ ລາດຫານ ແລະ ບ້ານ ຄົກຂ້າມ ຈະຈັດຫາເຂົ້າຂອງເສັ້ນໄຫວ້ ໄປໄຫວ້ພະກະເຈ້ ແລະ ໄປປັກທຸງຢູ່ແກ້ງອອຍ ເພື່ອເປັນການສັກກະລະບູຊາເຈົ້າຖິ່ນເຈົ້າຖານ.

          ຖັດຈາກຜາຮຸ້ງມາ ກໍຈະແມ່ນ ຜາແອ່ນ ເຊິ່ງໄດ້ປະກົດຮ່ອງຮອຍໃຫ້ເຫັນ ຄ້າຍຄືກັບລັກສະນະພາບວາດ ຮູບປາບຶກ ເອົາຫົວປັກລົງນໍ້າ ແລະ ເອົາຫາງຊີ້ຂຶ້ນຟ້າ ແລະ ຈະມີແຜ່ນກະດານອັນໜຶ່ງ ເຊິ່ງມີວົງມົນສີແດງສອງອັນຮຽງກັນ ຄ້າຍຄືກັບແວ່ນຕາ ຢູ່ຜາແຫ່ງນີ້ ປະຊາຊົນໃນເຂດ ດັ່ງກ່າວ, ສັນນິຖານວ່າ: ໜ້າຈະເປັນພາບທີ່ວາດດ້ວຍລາຍມືຂອງມະນຸດໃນສະໄໝປະຖົມບູຮານ ແຕ່ກໍ່ບໍ່ມີໃຜສາມາດບອກໄດ້ວ່າ ພາບວາດ ດັ່ງກ່າວ, ເກີດຂຶ້ນດ້ວຍທຳມະຊາດ ຫຼື ດ້ວຍຝີມືຂອງມະນຸດສະໄໝປະຖົມບູຮານ ເພາະເປັນສິ່ງທີ່ໜ້າອັດສະຈັນທີ່ເກີດຂຶ້ນ. ຜາແອ່ນ ເປັນຜາທີ່ສູງຊັນ, ເຊິ່ງຄົນທຳມະດາບໍ່ມີໃຜສາມາດຂຶ້ນໄປໄດ້. ໃນສະໄໝບູຮານຜາແອ່ນ ເປັນບ່ອນແບ່ນປ້ອມ (ເບຍເປົ້າ) ພະນັນກັນຂຶ້ນນັ່ງເມືອງ ລະຫວ່າງສອງອ້າຍນ້ອງ ໃນເມື່ອກ່ອນຊົນເຜົ່າລາວລຸ່ມ ແລະ ຊົນເຜົ່າຂະຫມຸ ເປັນອ້າຍນ້ອງກັນ ໄດ້ເກີດຄວາມຂັດແຍ່ງກັນໃນການຂຶ້ນເປັນພະຍາເຈົ້າເມືອງ ຈຶ່ງໄດ້ຕົກລົງແຂ່ງຂັນກັນແບ່ນປ້ອມ (ເບຍເປົ້າ) ຖ້າຜູ້ໃດຍິງຖືກເປົ້າ ຜູ້ນັ້ນຈະໄດ້ເປັນພະຍາເຈົ້າເມືອງ ດັ່ງນັ້ນ, ທັງສອງຈຶ່ງໄດ້ຕົກລົງເອົາທະນູ ແລະ ລູກທະນູຄົນລະອັນ ຫຼັງຈາກກະກຽມເຄື່ອງມືຮຽບຮ້ອຍແລ້ວ ຜູ້ເປັນນ້ອງຈຶ່ງສະເໜີໃຫ້ ພີ່ອ້າຍ (ອ້າຍ) ຍິງກ່ອນ, ຜູ້ເປັນອ້າຍກໍ່ບໍ່ນິ່ງນອນໃຈຈັບທະນູນຂຶ້ນມາ ຢືດທະນູແນໃສ່ເປົ້າແລ້ວຍິງໄປຖືກເປົ້າພໍດີ ແຕ່ລູກທະນູບໍ່ຕິດຄາຢູ່ເປົ້າຜູ້ເປັນນ້ອງຈິ່ງຄິດວ່າຜູ້ເປັນ ອ້າຍຍິງບໍ່ຖືກ ແລະ ຜູ້ເປັນອ້າຍກໍ່ຄິດວ່າໂຕເອງຍິງບໍ່ຖືກ ຫຼັງຈາກທີ່ເຫັນຜູ້ເປັນອ້າຍຍິງແລ້ວລູກທະນູບໍ່ຕິດຄາເປົ້າ ຜູ້ເປັນນ້ອງຈຶ່ງຄິດຫາເລກົນ ເພື່ອຈະເອົາຊະນະຜູ້ເປັນອ້າຍ ຈິ່ງໄດ້ຄິດກົນອຸບາຍ ລັກເອົາຂີ້ສູດມາຕິດໃສ່ປາຍລູກທະນູ ໂດຍທີ່ບໍ່ໃຫ້ຜູ້ ເປັນອ້າຍເຫັນ. ຫຼັງຈາກນັ້ນ ຜູ້ເປັນອ້າຍກໍ່ບອກໃຫ້ ຜູ້ເປັນນ້ອງຍິງ, ຍິງໄປຖືກເປົ້າຕິດປັບຍ້ອນມີຂີ້ສູດໜຽວລູກທະນູຈຶ່ງ ຕິດກັບເປົ້າ ສະນັ້ນການພະນັນຄັ້ງນີ້ ຖືວ່າຜູ້ເປັນນ້ອງເປັນຝ່າຍຊະນະ ໄດ້ເປັນພະຍາເຈົ້າເມືອງ. ຕໍ່ມາກໍ່ເປັນການພະນັນຄັ້ງທີ 2 ກ່ອນທີ່ຈະຂຶ້ນເປັນພະຍາເຈົ້າເມືອງ ຕ້ອງມີເຄື່ອງນຸ່ງຂອງຖື, ຜ້າທ່ອນຜ່ອນສະໃບອັນດີອັນງາມ ຫຼັງຈາກນັ້ນກໍ່ໄດ້ ຈັດຫີບເຄື່ອງ 2 ຫີບມາປະໄວ້ກາງດອນທີ່ຢູ່ໃກ້ກັບ ຜາແອ່ນ ຫີບໜຶ່ງເອົາເຄື່ອງເກົ່າໄວ້ເທິງ, ເອົາເຄື່ອງເກົ່າໄວ້ລຸ່ມ ແລະ ອີກຫີບໜຶ່ງເອົາເຄື່ອງໃໝ່ໄວ້ເທິງ, ເອົາເຄື່ອງເກົ້າໄວ້ລຸ່ມ ເພື່ອໃຫ້ທັງສອງໄດ້ເລືອກ ຈາກນັ້ນກໍ່ໃຫ້ຜູ້ເປັນອ້າຍເລືອກກ່ອນ ຜູ້ເປັນອ້າຍກໍ່ໄດ້ເລືອກເອົາ ຫີບທີ່ມີເຄື່ອງໃໝ່ຢູ່ເທິງ, ເຄື່ອງເກົ່າຢູ່ລຸ່ມ ປະກົດວ່າຫີບທີ່ຜູ້ເປັນອ້າຍເລືອກນັ້ນເປັນຫີບທີ່ມີ ເຄື່ອງໃໝ່ພຽງແຕ່ສອງຜືນເທົ່ານັ້ນ ສ່ວນຢູ່ທາງລຸ່ມແມ່ນເຄື່ອງເກົ່າໝົດ ສ່ວນຜູ້ເປັນນ້ອງແມ່ນໄດ້ເອົາຫີບທີ່ມີເຄື່ອງເກົ່າຢູ່ ເທິງ, ເຄື່ອງໃໝ່ຢູ່ລຸ່ມ ສະນັ້ນນ້ອງຊາຍໄດ້ເປັນພະຍາເຈົ້າເມືອງ ແລະ ໄດ້ນຸ່ງເຄື່ອງຢູ່ໃນຫີບ ດັ່ງກ່າວ, ຈຶ່ງໄດ້ຮ້ອງຊື່ດອນ ດັ່ງກ່າວວ່າ: ດອນທ້າວ ຈົນເຖິງທຸກວັນນີ້. ອີກສາເຫດໜຶ່ງທີ່ໄດ້ປ່ຽນຊື່ຈາກຜາແບ່ນ ມາເປັນຜາແອ່ນ ຍ້ອນວ່າຜາ ດັ່ງກ່າວ, ມີນົກແອ່ນຫຼາຍຈຶ່ງຮ້ອງຊື່ວ່າ: ຜາແອ່ນຈົນເຖິງທຸກວັນນີ້.

ບ້ານປາກອູ.

  ຕາມການບອກເລົ່າຂອງຜູ້ເຖົ້າຜູ້ແກ່() ໄດ້ເລົ່າຂານກັນມາວ່າ ຖິ່ນກໍາເນີດຂອງຜູ້ຄົນທີ່ມາອາໄສຢູ່ສະຖານທີ່ແຫ່ງນີ້ ແມ່ນມາຈາກອານາຈັກ ໜອງແສ (ປະເທດຈີນ) ໄດ້ພາກັນຍົກຍ້າຍລົງມາຢູ່ລຽບຕາມລ້ອງແມ່ນ້ຳຂອງ ຢູ່ແບບກະແຈກກະຈາຍມາເປັນເວລາ 800 ກວ່າປີ. ຈົນມາຮອດສະຖານທີ່ແຫ່ງນີ້ ເຫັນວ່າເປັນເຂດທີ່ມີຄວາມອຸດົມສົມບຸນຂອງທຳມະຊາດ ແລະ ບ່ອນທຳມາຫາກີນສະດວກ ເຊິ່ງມີແມ່ນ້ຳສອງສາຍໄຫຼມາປ່ອງໃສກັນ ຈຶ່ງໄດ້ພາກັນສ້າງບ້ານແປງເມືອງແຫ່ງນີ້ ມີຊື່ວ່າ “ເມືອງຊວາ ຫຼື ເມືອງຈຳປາ” ມີບາງເອກະສານໄດ້ບອກວ່າຊົນເຜົ່າດັ້ງເດີມທີ່ດໍາລົງຊີວິດຢູ່ແຕ່ສັດຕະວັດທີ XIII ແມ່ນຊົນເຜົ່າກຶມມຸ ເປັນຊົນເຜົ່າດັ່ງເດີມທີອາໄສຢູ່ກ່ອນ.

   ໃນປັດຈຸບັນ ບ້ານປາກອູ ເປັນບ້ານໜຶ່ງ ທີ່ມີທ່າແຮງດ້ານການທ່ອງທ່ຽວສູງ ຂອງເມືອງປາກອູ ຫ່າງ​ຈາກ​ຕົວ​ເມືອງຫຼວງພະ​ບາງ​ຂຶ້​ນ​ໄປ​ຕາມ​ເສັ້ນທາງ​ເລກ​ທີ 13 ​ເໜືອປະມານ 25 ກິໂລແມັດ. ໂດຍທິດເໜືອຕິດກັບ ​ແມ່ນ້ຳອູ, ທິດ​ໃຕ້ຕິດກັບ ບ້ານຊ່າງໄຫ, ທິດຕາເວັນອອກຕິດກັບ ພຶ້ນທີ່ກະຊິກຳ, ທິດຕາເວັນຕົກຕິດກັບ ​ແມ່​ນ້ຳຂອງ, ປະ​ຊາ​ຊົນ​ທີ່​ອາ​ໄສ​ຢູ່​ສ່ວນ​ໃຫຍ່​ແມ່ນ​ຍຶດຖື​ອາຊີບ​ປູກ​ຝັງ​ລ້ຽງສັດ ​ແລະ ທຳ​ມາ​ຫາ​ກີນຕາມ​ລ້ອງ​ ແມ່​ນ້ຳຂອງ ແລະ ​ແມ່​ນ້ຳ​ອູ.ມີ​ບ້ານ​ເຮືອນ​ທີ່​ສ້າງ​ຂຶ້ນ​ໃນໄລຍະ​ປີ 1930 ​ແລະ ມີປະຫວັດ​ຄວາມ​ເປັນ​ມາຍາວ​ນານ ທີ່ຕິດ​ພັນ​ກັບພິທີ​ກຳທາງ​ສາດສະໜາທີ່ສຳຄັນຕ່າງໆ​ເຊັ່ນ: ​ໃນ​ປີ​ໃໝ່ລາວ​ຂອງທຸກໆ​ປີ​ ນາງ​ສັງຂານໄດ້ມາຫົດສົງ ນ້ຳພະ ແລະ ມາຕົບພະທາດຊາຍ, ເຊິ່ງໃນເມື່ອກ່ອນແມ່ນພະເຈົ້າມະຫາຊີວິດກໍ່ໄດ້ມາຫົດສົງນ້ຳພະ ແລະ ຫຼິ້ນພະທາດຊາຍ ຢູ່ສະຖານທີ່ແຫ່ງນີ້​ເຊັ່ນ​ດຽວກັນ. ນອກຈາກ​ນັ້ນ, ບ້ານປາກອູນີ້​ຍັງ​ມີແຫຼ່ງທ່ອງ​ທ່ຽວທີ່​ມີ​ຊື່ສຽງທີ່​ໂດງ​ດັ່ງ ໂດຍສະເພາະແມ່ນ ​ຖໍ້າ​ຕິ່ງ ​ແລະ ຜາ​​ແອ່ນ ທີ່ນັກທ່ອງທ່ຽວເດີນທາງມາທ່ຽວຊົມເປັນຈຳນວນຫຼວງຫຼາຍໃນແຕ່ລະປີ.

ອ່າງນ້ຳຕຽນ.

   ອ່າງນໍ້າຕຽນ ມີ​ເນື້ອ​ທີ່​ອ້ອມ​ຮອບ​ອ່າງ​ທັງ​ໝົດ 9.500 ​ເຮັກຕາ,​​ ໃນ​ນີ້​ມີ​​ເນື້ອ​ທີ່​ອ່າງ​ນ້ຳ​ 565 ​ເຮັກຕາ, ຄວາມ​ສາມາດ​ບັນຈຸ​ນ້ຳສູງ​ສຸດ 43,60 ລ້ານ​ແມັດ​ກ້ອນ, ລະດັບ​ນ້ຳປົກກະຕິ 27,70 ລ້ານ​ແມັດ​ກ້ອນ ​ແລະ ປະລິມານ​ນ້ຳ​ທີ່​ໃຊ້​ໄດ້ 13,70 ລ້ານ​ແມັດ​ກ້ອນ, ຊຶ່ງ​ປະຊາຊົນ​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ຜົນ​ປະ​ໂຫຍດ​ໃນ​ການ​ຊົມ​ໃຊ້​ນໍ້າ​ຈາກ​ອ່າງ​ນໍ້າ​ຕຽນ​ມີ 20 ບ້ານ​ໃນ​ເທດສະບານ​ເມືອງ​ໄຊ​ຍະ​ບູລີ, 827ຄອບຄົວ, ມີ​ປະຊາກອນ 4,135 ຄົນ ​ໂດຍ​ທົ່ວ​ໄປ​ອ່າງ​ນໍ້າ​ຕຽນ ​ຍັງ​ສະໜອງ​ນ້ຳ​ໃຫ້​ແກ່​ການ​ຜະລິດ ​ຊຶ່ງ​ມີ​ເນື້ອ​ທີ່​ນາ​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ຜົນ​ປະ​ໂຫຍດ​ໂດຍກົງ​ຈຳນວນ 543,13 ​ເຮັກຕາ,​​ ເນື້ອ​ທີ່​ນາ​ທີ່​ໄດ້​ຮັບ​ຜົນ​ປະ​ໂຫຍດທາງ​ອ້ອມຈຳນວນ 6,46 ​ເຮັກຕາ,​ ເນື້ອ​ທີ່​ໜອງ​ປາ 18,00 ​ເຮັກຕາ.

ເຂດພັນຖ້ຳນ້ຳທັ່ງ.

  ເຂດພັນຖ້ຳນ້ຳທັ່ງ ໄດ້ຮັບການພັດທະນາເປັນແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວໃນປີ 2009 ໂດຍໄດ້ຮັບການສະໜັບໜູນຈາກໂຄງການພັດທະນາການທ່ອງທ່ຽວແບບຍືນຍົງ (STDP) ແລະ ໄດ້ເປີດບໍລິການໃນປີ 2011. ເຂດດັ່ງກ່າວ ມີຖໍ້າມີຮູຫຼາຍ ເຊິ່ງເປັນທີ່ມາຂອງຊື່ ເຂດພັນຖໍ້ານໍ້າທັ່ງ ເຊິ່ງຫ່າງຈາກຕົວເມືອງໄຊຍະບູລີ 43 ກິໂລແມັດ.

ຕາດເຈົ້າ.

  ນ້ຳຕົກຕາດເຈົ້າ ແມ່ນສະຖານທີ່ທີ່ປະຊາຊົນຊາວເມືອງໄຊຍະບູລີ ກໍຄືແຂກຕ່າງດ້າວທ້າວຕ່າງແດນ ນິຍົມໄປທ່ຽວຊົມ, ພັກຜ່ອນ ຫຼື ພາກັນມາອາບນ້ຳ ໂດຍມີຄວາມເຊື່ອວ່າ ເມື່ອອາບແລ້ວ ຈະເຮັດໃຫ້ຮ່າງກາຍແຂງແຮງ ແລະ ສະສາງລ້າງສ່ວຍສິ່ງທີ່ບໍ່ດີອອກໄປ. ໃນສະໄໝກ່ອນ ພໍຮອດບຸນກຸດສົງ ການປີ ໃໝ່ລາວຂອງທຸກໆປີ ເຈົ້າຊີວິດຫຼວງພະບາງ ຈະໃຫ້ຄົນມານຳເອົານ້ຳຢູ່ແຫ່ງນີ້ ໄປຫົດສົງພະບາງ ຢູ່ທີ່ຫຼວງພະບາງ.

ຕາດຮຳ

   ແຕ່ກີ້ແຕ່ກ່ອນ ມີເມືອງໜຶ່ງຊື່ວ່າ ເມືອງທ່າໂຮງ ເຊິ່ງມີໜອງນ້ຳໃຫຍ່ແຫ່ງໜຶ່ງ  ເຊິ່ງເປັນທີ່ຢູ່ອາໄສຂອງເງືອກໂຕໜຶ່ງ. ມື້ໜຶ່ງ, ເງືອກໂຕນັ້ນໄດ້ປອມໂຕເປັນກະປູ ແລ້ວໄປຄາບຕີນລູກສາວພະຍາ ທີ່ກຳລັງຕ່ຳຫູກຢູ່ກ້ອງລ່າງເຮືອນ ແລ້ວອຳເອົານາງລົງໄປທ່ານ້ຳ ພະຍາຈຶ່ງໄດ້ແຕ່ງໝໍມົນ ແລະ ເຖົ້າແກ່ຈຳ ນວນໜຶ່ງ ເພື່ອຊອກຫາລູກສາວ, ພວກເຂົາໄດ້ນຳຮອຍຕີນນັ້ນ ໄປຮອດທ່ານ້ຳແຫ່ງໜຶ່ງ (ເອີ້ນວ່າ ນ້ຳຮອຍ). ໝໍມົນ ແລະ ເຖົ້າແກ່ ໄດ້ນຳຮອຍໄປຈົນຄ່ຳເລີຍພໍ້ກະຕ່າຍຝູງໜື່ງຢູ່ແກ້ງ (ເລີຍເອີ້ນວ່າ ແກ້ງລາດກະຕ່າຍ). ເມື່ອພວກເຂົາໄປຮອດແກ້ງແຫ່ງໜຶ່ງ ແລະ ໄດ້ໄຕ້ທຽນ (ເລີຍເອີ້ນວ່າ ແກ້ງທຽນ).ຈາກນັ້ນ, ກໍນຳຮອຍຕີນຂຶ້ນໄປທາງເບື້ອງຕາເວັນຕົກຂອງນ້ຳຮອຍ ຝົນເລີຍຕົກ​ຮຳ (ຈຶ່ງເອີ້ນວ່າ ນ້ຳຮຳ).  ພວກເຂົາກໍສືບຕໍ່ເດີນທາງໄປຕາມສາຍນ້ຳແຫ່ງນັ້ນ ຈົນໄປຮອດນ້ຳຕົກທີ່ສູງຊັນແຫ່ງໜຶ່ງ ແລະ ໄປຕໍ່ບໍ່ໄດ້ (ເລີຍເອີ້ນວ່າ ນ້ຳຕົກຕາດຮຳ) ຈົນເຖິງປະຈຸບັນ.   

ທົ່ງໄຫຫີນ

  ຫີນ​ທີ່​ມີ​ລັກ​ສະ​ນະ​ເປັນ​ຮູບ​ຊົງ​ໄຫ​ຕັ້ງ​ຢູ່​ເປັນ​ກຸ່ມ ຊຶ່ງ​ເປັນ​ທີ່​ຮູ້​ຈັກ​ກັນ​ໃນ​ນາມ “ທົ່ງ​ໄຫ​ຫີນ” ນັ້ນ ຕັ້ງ​ລຽງ​ຢັ່ງ​ຢາຍ​ຢ່າງ​ສະ​ຫງ່າ​ງາມ ຢູ່​ພື້ນ​ທີ່​ຕອນ​ເໜືອ​ຂອງ​ສາຍ​ພູຫຼວງ. ທົ່ງ​ໄຫ​ຫີນ​ດັ່ງ​ກ່າວ ແຕ່​ລະ​ກຸ່ມ​ຈະ​ປະ​ກອບ​ມີ​ຕັ້ງ​ແຕ່​ໜຶ່ງ​ຮ້ອຍ​ຫາ​ສີ່​ຮ້ອຍ​ກ່​ວາ​ໜ່ວຍ ສ່ວນຫຼາຍ​ແມ່ນ​ຕັ້ງ​ຢູ່​ຈຸດ​ໂນນ​ພູ, ເນີນ​ພູ ແລະ ສັນ​ພູ ຕາມ​ປະ​ຫວັດ​ສາດ​ແລ້ວ ພື້ນ​ທີ່​ບໍ​ລິ​ເວນ​ທົ່ງ​ໄຫ​ຫີນນີ້​ເຄີ​ຍ​ເປັນ​ເສັ້ນ​ທາງ​ລຳ​ລຽງ ທີ່​ສະ​ດວກ​ສະ​ບາຍ ຊຶ່ງ​ເລີ່ມ​ແຕ່​​ອ່າວ​ຕົງ​ແກງ ຜ່ານ​ເຂົ້າ​ແຜ່ນ​ດິນ​ໃຫຍ່​ຂອງ​ທະ​ວີບ​ອາ​ຊີ​ຕາ​ເວັນ​ອອກ​ສ່ຽງ​ໃຕ້ ຈົນ​ກາຍ​ມາ​ເປັນ​ສ່ວນ​ໜຶ່ງ​ຂອງ​ເສັ້ນ​ທາງ​ການ​ຄ້າ ທີ່​ເຊື່ອມ​ຕໍ່​ລະ​ຫວ່າງ​ອະ​ລິ​ຍະ​ທຳ​ອັນ​ເກົ່າ​ແກ່​ຂອງ​ລາວ, ໄທ ແລະ ຫວຽດ​ນາມ ​ກັບ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທຳ​ຕ່າງໆ ຈາກ​ດິນ​ແດນ​ທີ່​ຫ່າງ​ໄກ.

ອະ​ລິ​ຍະ​ທຳ​ດັ່ງ​ກ່າວ​ໄດ້​ສ້າງ​ໄຫ​ຫີນ ແລະ ອາ​ນາ​ຈັກ​ພວນ ທີ່​ຄັ້ງ​ໜຶ່ງ​ເຄີຍ​ຈະ​ເຈີນ​ຮຸ່ງ​ເຮືອງ​ຢູ່​ເທິງ​ທີ່​ຕັ້ງ​ຂອງ​ທົ່ງ​ໄຫ​ຫີນ ຊຶ່ງ​ປະ​ຈຸ​ບັນ​ ແມ່ນ​ດິນ​ແດນ​ຂອງ​ແຂວງ​ຊຽງ​ຂວາງ. ການ​ກຳ​ເນີ​ດ ແລະ ສິ້ນ​ສຸດ ຂອງ​ບັນ​ພະ​ບູ​ລຸດ​ຜູ້​ທີ່​ສ້າງ​ທົ່ງ​ໄຫ​ຫີນນີ້ຍັງ​ບໍ່​ຮູ້​ໄດ້​ຢ່າງ​ຊັດ​ເຈນ​ເທື່ອ. ຄວາມ​ຮຸ່ງ​ເຮືອງ​ສີ​ວິ​ໄລ​ຂອງ​ອາ​ນາ​ຈັກ​ພວນ​ໄດ້​ຖືກ​ພວກ​ຫໍ້ ຜູ້​ຮຸກ​ຮານ​ບຸກ​ໂຈມ​ຕີ​ໃນ​ຕອນ​ທ້າຍ​ສັດ​ຕະ​ວັດ​ທີ 19 ຊຶ່ງ​ພວກ​ເຂົາ​ບໍ່​ສະ​ເພາະ​ແຕ່​ທຳ​ລາຍ​ອາ​ນາ​ຈັກ​ພວນ​ເທົ່າ​ນັ້ນ ແຕ່​ຍັງ​ຊ່ວງ​ຊິງ​ສິ່ງ​ທີ່​ມີ​ຄ່າ​ທາງ​ດ້ານ​ວັດ​ທະ​ນະ​ທຳ ແລະ ສາ​ສະ​ໜາ​ໄປ​ພ້ອມ.

ຕາມ​​ຄວາ​ມ​ເຊື່ອ​ຂອງ​ປະ​ຊາ​ຊົນ​ທ້​ອງ​ຖິ່ນ. ໄຫ​ຫີນ​ຂອງ​ຂຸນ​ເຈືອງ: ຕາມ​ການບອກ​ເລົ່າ​ຂອງ​ປະ​ຊາ​ຊົນ​ທ້ອງ​ຖິ່ນ​ ຂຸນ​ເຈືອງ​ໄດ້​ຕີ​ເອົາ​ໄຊ​ຊະ​ນະ​ເຈົ້າ​ອັງ​ຄາ ຜູ້​ປົກ​ຄອງ​ແຂວງ​ຊຽງ​ຂວາງ ໃນ​ສັດ​ຕະ​ວັດທີ 5 ຫຼື ທີ 6 ເພື່ອ​ສະ​ເຫຼີມ​ສະຫຼອງ​ໄຊ​ຊະ​ນະ​ດັ່ງ​ກ່າວ ຂຸນ​ເຈືອງ​ໄດ້​ສັ່ງ​ໃຫ້​ກອງ​ກຳ​ລັງ ແລະ ປະ​ຊາ​ຊົນ​ເຮັດ​ໄຫ​ຫີນ​ຂຶ້ນ​ມາ ເພື່ອ​ບັນ​ຈຸ​ເຫຼົ້າ​ສຳ​ລັບ. ເຂົາ​ເຈົ້າ​ຍັງ​ເຊື່ອ​ອີກວ່າ​ໄຫ​ດັ່ງ​ກ່າວ​ເຮັດ​ມາ​ຈາກ​ການ​ປະ​ສົມ​ຂອງ​ຂີ້​ຊາຍ, ນ້ຳ​ຕານ ແລະ ໜັງ​ງົວ ແລ້ວ​ນຳ​ໄປ​ອົບ​ໃນ​ເຕົາ​ເຜົາ​ຢູ່​ຖ້ຳ​​ບໍ​ລິ​ເວນ​ໃກ້​ກັບ​ທົ່ງ​ໄຫ​ຫີນ1.

          ບາງ​ຄົນ​ມີ​ຄວາມ​ເຊື່ອ​ວ່າ​ ຊົນ​ເຜົ່າ​ຂະ​ມຸ  ​ແມ່ນ​ບັນ​ພະ​ບູ​ລຸດ​ຂອງ​ໄຫ​ຫີນ ແລະ ຍັງ​ເຊື່ອ​ວ່າ​ໄຫ​ຫີນ​ແມ່ນ​ຖ້ວຍຂອງ​ຄົນແປດ​ສອກ. ແຕ່​ປະ​ຊາ​ຊົນ​​ທ້ອງ​ຖິ່ນອີກ​ກຸ່ມ​ໜຶ່ງ​ຊ້ຳ​ພັດ​ເຊື່ອ​ວ່າ ມີ​ວິນ​ຍານ​ທີ່ບໍ່​ໄດ້​ໄປ​ເກີດ​ມາ​ວົນ​ວຽນ​ຢູ່​ບໍ​ລິ​ເວນ​ໄຫ​ຫີນນັ້ນ.

ຕາມ​ການ​ສັນ​ນິ​ຖານ​ວ່າ​ເປັນ​ປ່າ​ຊ້າ: ປະ​ຊາ​ຊົນ​ຈຳ​ນວນ​ໜຶ່ງ​ຊ້ຳ​ພັດ​ກໍ່ເຊື່ອ​ວ່າ ພາຍຫຼັງ​ຄົນ​ຜູ້​ໜຶ່ງ ​ໄດ້​ເສ​ຍ​ຊີ​ວິດ​ລົງ ສົບ​ຜູ້​ກ່ຽວກໍ່​ໄດ້​ຖືກ​ນຳ​ໄປ​ທົ່ງ​ໄຫ​ຫີນ ເພື່ອ​ນຳ​ໄປ​ໃວ້​ໃນ​ໄຫ​ຫີນ ຄອບ​ຄົວ​ຜູ້​ເສຍ​ຊີ​ວິດກໍ່​ຈະ​ລໍ​ຖ້າ​ຈົນ​ສົບ​ເປື່ອຍ ແລະ ແຫ້ງ​ຈົນ​ເຫຼືອ​ແຕ່​ກະ​ດູກ ແລ້ວ​ຈຶ່ງ​ນຳ​ອອກ​ໄປ​ຝັງ. ບາງ​ຄອບ​ຄົວ​ກໍ່​ຝັງ​ໃນ​ສຸ​ສານ​ທີ່​ເຮັດ​ດ້ວຍ​ເຊ​ລາ​ມິກ ສ່ວນ​ອີກ​ຈຳ​ນວນ​ໜຶ່ງກໍ່​ຝັງ​ແບບ​ງ່າຍໆ ຄື​ຝັງ​ກະ​ດູກ​ລົງ​ໄນ​ຂຸມ​ຝັງ​ສົບ.

ການ​ຄົ້ນ​ຄ້​ວາ​ຂອງ​ທ່ານ ນາງ ໂຄ​ລາ​ນີ. ນັກ​ທໍ​ລະ​ນີ​ວິ​ທະ​ຍາ ແລະ ນັກ​ບູຮານ​ຄະ​ດີ ຊາວ​ຝ​ຣັ່ງ ທ່ານ ນາງ ມາ​ເດີ​ແລງ ໂຄ​ລາ​ນີ ເປັນ​ຜູ້​ນຳ​ພາ​ການ​ຄົ້ນ​ຄ້​ວາ​ດ້ານ​ວິ​ທະ​ຍາ​ສາດ​ຄັ້ງ​ທຳ​ອິດ ໃນ​ຊຸມ​ປີ 1930. ທ່ານ​ນາງ ໂຄ​ລາ​ນີ ໄດ້​ທຳການ​ສຶກ​ສາ​ຄົ້ນ​ຄ້​ວາ​ສິ່ງ​ທີ່​ຢູ່​ພາຍ​ໃນ​ໄຫ​ຫີນ ແລະ ຮ່ອງ​ຮອຍ​ຕ່າງໆ​ບໍ​ລິ​ເວນ​ອ້ອມ​​ແອ້ມໄຫ​ຫີນ ລາວ​ໄດ້​ຄົ້ນ​ພົບ​ລູກ​ປັດ​ທີ່​ເຮັດ​ດ້ວຍ​ແກ້ວ ແລະ ກະ​ດູກ​ຂອງ​ມະ​ນຸດ ນອກ​ຈາກ​ນີ້​ລາວ​ຍັງ​ສຳຫຼວດ​ຖ້ຳ​ແຫ່ງ​ໜຶ່ງ​ບໍ​ລິ​ເວນ​ໃກ້​ຄຽງ ແລະ ພົບຫຼັກ​ຖານ​ບູ​ຮານ​ຄະ​ດີ ທີ່​ເປັນ​ຂໍ້​ມູນ​ຊ່ວຍ​ພິ​ສູດ​ສົມ​ມຸດ​ຖານ​ຂອງ​ລາວ​ວ່າ​ເປັນ​ບ່ອນ​ເຜົາ​ສົບ​ຄົນ​ຕາຍ.

ທ່ານ ນາງ ໂຄ​ລາ​ນີ  ໄດ້​ຮັບ​ຮູ້ ແລະ ລວບ​ລວມ​ເອົາ​ທົ່ງ​ໄຫ​ຫີນ 17 ແຫ່ງ ເຂົ້າ​ໃນ​ການ​ຄົ້ນ​ຄ້​ວາ​ຂອງ​ລາວ, ລາວ​ຍັງ​ໄດ້​ກຳ​ນົດ​ວ່າ​ທົ່ງ​ໄຫ​ຫີນ​ແຫ່ງ​ທີ່1 ແມ່ນ​ສູນ​ກາງ​ແຫ່ງ​ອະ​ລິ​ຍະ​ທຳ​ທີ່​ສ້າ​ງ​ໄຫ​ຫີນ​ຂຶ້ນ​ມາ ລາວ​ສັນ​ນິ​ຖານ​ວ່າ ປະ​ຊາ​ຊົນ​ໄດ້​ນຳ​ເອົາ​ສົບ​ຄົນ​ຕາຍ​ມາ​ເຜົາ​ຢູ່​ຖ້ຳ ທີ່​ຢູ່​ໃກ້​ຄຽງ​ທົ່ງ​ໄຫ​ຫີນ​ແຫ່ງ​ທີ່1 ແລະ ນຳ​ເອົາ​ອັດ​ທິ​ໄປ​ບັນ​ຈຸ​ໄວ້​ຢູ່​ໃນ ແລະ ອ້ອມ​ແອ້ມ​ໄຫ​ຫີນ.

ນອກ​ຈາກນີ້ ລາວ​ຍັງ​ຄິດ​ວ່າ​ ທີ່​ຕັ້ງ​ຂອງ​ໄຫ​ຫີນນັ້ນ ​ເຊື່ອມກັບ​ເສັ້ນ​ທາງ​ການ​ຄ້າ​ໃນ​ສະ​ໄໝ​ເກົ່າ ຊຶ່ງ​ພໍ່​ຄ້າ​ແມ່​ຄ້າ​ ຈະ​ນຳ​ເອົາ​ສິນ​ຄ້າ​ມາ​ຂາຍ​ຢູ່​ພູ​ພຽງ​ຊຽງ​ຂວາງ ແລະ ນຳ​ເອົາ​ສິນ​ຄ້າ​ຊະ​ນິດ​ອື່ນ​ກັບ​ໄປ.

ການ​ຄົ້ນ​ຄ້​ວາ​ໃນ​ຍຸກ​ປະ​ຈຸ​ບັນ. ການ​ຄົ້ນ​ຄ້​ວາ​ທີ່​ໄດ້​ດຳ​ເນີນ​ໃນ​ຊຸມ​ປີ 1990 ໄດ້​ຢັ້ງ​ຢືນ​ວ່າ ສິ່ງ​ທີ່​ພົບ​ເຫັນ ​ແມ່ນ​ສອດ​ຄ່ອງ​ກັບ​ທິດ​ສະ​ດີ​ຂອງ​ທ່ານ ນາງ ໂຄ​ລາ​ນີ ຄື ໄຫ​ຫີນ​ຖືກ​ສ້າງ​ຂຶ້ນ​ມາ ເພື່ອ​ເປັນ​ສິ່ງ​ບັນ​ຈຸ​ຊາກ​ສົບ​ຄົນຕາຍ, ນັກ​ຄົ້ນ​ຄ້​ວາ​ອີກ​ຄົນ​ໜຶ່ງ ກໍ່​ໄດ້​ພົບ​ເຫັນ​ຊາກ​ກະ​ດູກ​ຂອງ​ສົບ​ທີ່​ບໍ່​ໄດ້​ຖືກ​ເຜົາ​ມາ​ກ່ອນນັ້ນ ​ຝັງ​ຢູ່​ອ້ອມ​ແອ້ມ​ໄຫ​ຫີນ ແລະ ໄດ້​ໃຫ້​ທັດ​ສະ​ນະ​ວ່າ​ເປັນ​ກະ​ດູກ​ຂອງ​ຄອບ​ຄົວ​ຂອງ​ຜູ້​ທີ່​ຖືກ​ຝັງ​ໄວ້​ໃນ​ໄຫ.

ການ​ຄົ້ນ​ຄ້​ວາ​ໃນ​ຊຸມ​ປີ​​ທີ່ຜ່ານ​ມານີ້ ໄດ້​ໃຫ້​ທັດ​ສະ​ນະ​ວ່າ ໄຫ​ຫີນ​ດັ່ງ​ກ່າວ​ຖືກ​ໃຊ້​ເປັນ​ສິ່ງ​ບັນ​ຈຸ​ສົບ​ຄົນ​ຕາຍ ​ຈົນ​ກ່​ວາ​ຊາກ​ສົບ​ນັ້ນ​ຈະ​ເປື່ອຍ ແລະ ແຫ້ງ, ສ່ວນ​ກະ​ດູກນັ້ນ​ຈະ​ຖືກ​ນຳ​ໄປ​ຝັງ​ຢູ່​ໃກ້​ກັບ​ບໍ​ລິ​ເວນ​ໄຫ​ຫີນນັ້ນ, ສ່ວນ​ການ​ຄົ້ນ​ຄ້​ວາ​ຂອງ​ທ່ານ​ນາງ ໂຄ​ລາ​ນີ ກ່ຽວ​ກັບ​ກະ​ດູກ​ຂອງ​ສົບ​ທີ່​ຖືກ​ເຜົາ​ນັ້ນ ​ອາດ​ເປັນ​ການ​ສັນ​ນິ​ຖານ​ເຖິງ​ການ​ນຳ​ໃຊ້​ໄຫຫີນ​ເປັນ​ສ່ວນ​ໜຶ່ງ​ຂອງສຸ​ສານ​ຂອງ​ຄົນ​ໃນ​ສະ​ໃໝ​ນັ້ນ. ໄຫ​ຫີນ​ບາງ​ໜ່ວຍ​ມີ​ຂະ​ໜາດ ແລະ ຊ່ອງ​ຫວ່າງ​ເປີດ​ທີ່​ນ້ອຍນັ້ນ ສັນ​ນິ​ຖານ​ວ່າ​ໃນ​ຍຸກ​ຕໍ່​ມາ​ອາດ​ຈະ​ຍ້ອນບໍ່​ຈຳ​ເປັນຕ້ອງ​ບັນ​ຈຸ​ສົບ​ຄົນ​ຕາຍ​ທັງ​ໝົດ​ໄວ້​ໃນ​ໄຫ ແຕ່​ໃຊ້​ສະ​ເພາະ​ບັນ​ຈຸ​ອັດ​ທິ​ຂອງ​ຜູ້​ຕາຍ​ເທົ່າ​ນັ້ນ.

ກ. ທົ່ງ​ໄຫ​ຫີນ1.

    ໄຫ​ຫີນ​ແມ່ນ​ເປັນ​ຫີນ​ແຂງເຮັດ​ດ້ວຍ​ຫີນ​ຊາຍ, ທົ່ງໄຫຫີນ ຈຸດທີ່ໃຫຍ່ກວ່າໝູ່ ມີ​ທັງ​ໝົດ 334 ໜ່ວຍ, ມີ​ຖ້ຳ 1 ແຫ່ງ, ມີ​ຈ່ານ​ຫີນ​ເປັນ​ແຜ່ນ 30 ແຜ່ນ ແລະ ມີຈ່ານ​ຫີນ​ທີ່​ໃຊ້​ເປັນ​ເຄື່ອງ​ຕັດ​ຫີນ 122 ແຜ່ນ, ຈຸດ​ທີ່​ຕັ້ງ​ຂອງ​ໄຫ​ຫີນ​ມີ 5 ຈຸດ ເຊິ່ງ​ທັງ​ໝົດ​ຕັ້ງ​ຢູ່​ໃກ້ໆ​ກັນ ລຽງ​ກັນ​ໄປ​ຕາມ​ເປີ້ນ​ພູ.​

ຂ. ທົ່ງ​ໄຫ​ຫີນ2.

          ໄຫ​ຫີນ​ແຫ່ງນີ້​ ຜະ​ລິດ​ຂຶ້ນ​ຈາກ​ຫີນ​ຊາຍ ມີ​ໄຫ​ຫີນ​ທັງ​ໝົດ 93 ໜ່ວຍ, ມີ​ຈ່ານ​ຫີນເປັນ​ແຜນ ຈຳ​ນວນ 14 ແຜ່ນ, ມີ​ກ້ອນ​ຫີນ​ເປັນ​ກ້ອນ 9 ໜ່ວຍ. ຈຸດ​ທີ່​ຕັ້ງ​ຂອງ​ໄຫ​ຫີນ ​ແມ່ນ​ຕັ້ງ​ຢູ່ 2 ຈຸດ ໂດຍ​ການ​ແບ່ງ​ຕາມ​ເສັ້ນ​ທາງ ແລະ ຕົ້ນໄມ້ທີ່ສວຍງາມ, ໃນນັ້ນມີໄຫ ຫີນ ທັງໝົດ 92 ໜ່ວຍ, ມີທາດ 1 ທາດ, ຊຶ່ງຊາວບ້ານ ເວົ້າວ່າສ້າງຂຶ້ນ ໂດຍຝຣັ່ງ ແຕ່ບໍ່ມີຂໍ້ມູນຢັ້ງຢືນ. 

ຄ. ທົ່ງ​ໄຫ​ຫີນ3.      

   ທົ່ງ​ໄຫ​ຫີນແຫ່ງທີ 3 ​ຕັ້ງ​ຢູ່​ໂນນ​ພູ​ຕ່ຳ, ທາງ​ເຂົ້າ​ຫາ​ທົ່ງ​ໄຫ​ຫີນ​ຈາກ​ບ່ອນ​ຈອດ​ລົດໄປ​ແມ່ນ​ໄດ້​ຍ່າງ​ຜ່ານ​ທົ່ງ​ນາ​ຂອງ​ປະ​ຊາ​ຊົນ. ໄຫ​ຫີນ ​3 ນີ້​ ມີ​ລັກ​ສະ​ນະ​ພິ​ເສດ​ຄື​ໄຫຈະ​ເປັນ​ໄຫ​ໜ່ວຍ​ນ້ອຍ​ສະ​ເໝີ​ກັນ ແລະ ມີ​ຄວາມ​ສວຍ​ງາມ. ມີ​ແຫຼ່ງ​ຕັດ​ຫີນຫ່າງຈາກຕົວເມືອງໂພນສະຫວັນ ປະມານ 32 ກິ ໂລແມັດ, ມີເນື້ອທີ່ທັງໝົດ 54,138.04 ຕາແມັດ, ໃນນັ້ນມີໄຫຫີນທັງໝົດ 150 ໜ່ວຍ, ມີຕົ້ນໄມ້ທີ່ສວຍງາມ.

ງ. ທົ່ງ​ໄຫ​ຫີນ​ຜາ​ແກ້ວ.

     ສະ​ຖານ​ທີ່​ແມ່ນ​ຕັ້ງ​ຢູ່​ເນີນ​ພູ​ທີ່​ມີ​ປ່າ​ໄມ້ ມີ​ໄຫ​ຫີນ​ທັງ​ໝົດ​ເກືອບ 400 ໜ່ວຍ, ໄຫ​ຫີນ​ໃນ​ຈຸດນີ້ ​ແມ່ນ​ເຮັດ​ດ້ວຍ​ຫີນ​ຊາຍ ​ມີການ​ແກະ​ສະຫຼັກ​​ດ້ວຍ​ຄວາມ​ປາ​ນີດ ແລະ ສວຍ​ງາມ. ໄຫ​ຫີນ​ສ່ວນຫຼາຍ​ແມ່ນ​ຈະ​ຖືກ​ຝາ​ປິດ​ດ້ວຍ​ກ້ອນ​ຫີນ, ສ່ວນຫຼາຍ​ແມ່ນ​​ແຕກ​ ແລະ ເຕັມ​ໄປ​ດ້ວຍ​ບັນ​ດາ​ສິ້ນ​ສ່ວນແຕກ​ຫັກ​ທັງຫຼາຍ.

ວັດ​ເພຍ​ວັດ.

ວັດ​ເພຍ​ວັດ​ເປັນ​ວັດ​ແຫ່ງ​ທຳ​ອິດ ທີ່​ສ້າງ​ຂຶ້ນ​ກ່ອນ​ໝູ່​ໝົດ ໃນ​ດິນ​ແດນ​ຂອງ​ເມືອງ​ພວນ ສ້າງ​ຂຶ້ນ ໃນ​ປີ ຈ​ສ 744 ມາ​ຮອດ​ປະ​ຈຸ​ບັນ (2018) ມີ​ອາ​ຍຸ​ໄດ້ 687 ປີ.

          ເຈົ້າລ້ານຄຳກອງ ເປັນອາດຍາປົກຄອງເມືອງພວນ ໄດ້ນຳພາປະຊາຊົນຊອກຫາຊ່າງຜູ້ມີຝີມືໃນການສ້າງວັດວາອາຮາມ ຈຶ່ງພົບອາຈານ ທຳມະຄາຖາ ຜູ້ທີ່ມີສີມືໃນການສ້າງວັດຢູ່ຫຼວງພະບາງມາແລ້ວມາສ້າງ. ພໍສ້າງສຳເລັດແລ້ວ ເຈົ້າລ້ານຄຳ ກໍ່ໄດ້ນຳພະພຸດທະຮູບອົງສັກສິດ ມາຈາກຫົງສາວະດີ (ພະມ້າໃນປະຈຸບັນ) ມາປະທັບໄວ້ວັດດັ່ງກ່າວ. ໃນຍຸກສະໄໝນັ້ນ ເມືອງພວນມີຄວາມຈະເລີນຮຸ່ງເຮືອງສຸດຂີດ. ດັ່ງນັ້ນ, ວັດເພຍວັດ ຈຶ່ງເປັນບ່ອນຮ່ຳຮຽນ ຂອງພະສົງສຳມະເນນໃນຍຸກນັ້ນ. ຕົກມາຮອດຊຸມປີ ຄສ 1874, ຈສ 1287 ສົງຄາມພາຍນອກໄດ້ເຂົ້າ ມາມ້າງເພທຳລາຍ (ເສິກຫໍ້) ເຊິ່ງພວກເຂົາໄດ້ຕັດແຂນພະເຈົ້າອົງຕື້ເບື້ອງຂວາອອກ ເພື່ອຊອກຫາໂລຫະທີ່ມີຄ່າ ແຕ່ສິມຍັງບໍ່ຖືກທຳລາຍ. ມາຮອດປີ 1953, ຈສ 1315 ໄດ້ຖືກສົງຄາມຂອງຈັກກະພັດຝຣັ່ງ ທຳລາຍສິມ ແລະ ພະພຸດທະຮູບ ເຮັດໃຫ້ເພພັງຢ່າງໜັກ. ຕໍ່ມາຮອດ ປີ ຄສ 1954 ເຈົ້າສຸດທະກຸມມານ (ເຈົ້າຊາຍຄຳ) ເປັນເຈົ້າປົກຄອງເມືອງພວນ ໄດ້ນຳພາປະຊາຊົນຊາວເມືອງພວນປະຕິສັງຂອນວັດ ແລະ ສີມຄືນໄໝ ເຮັດໃຫ້ມີຄວາມສວຍງາມຄືກັບສະໄໝ່ກ່ອນ. ມາຮອດປີ ຄສ 1969, ຈສ 1331 ໄດ້ຖືກສົງ ຄາມຂອງຈັກກະພັດອາເມລິກາ ທຳລາຍຈົນໝົດກ້ຽງ ຈຶ່ງຍັງເຫຼືອພຽງແຕ່ພະພຸດທະຮູບທີ່ຖືກບາດແຜຕາກແດດ ໃຫ້ເຮົາເຫັນເຖິງທຸກວັນນີ້.

ທາດ​ຝຸ່ນ.

   ຕັ້ງຢູ່ໃຈກາງຂອງເມືອງຄູນ, ປີ ຈສ 307 ໄດ້ປະດິດສະຖານທາດນ້ອຍ (ທາດທີ່ຢູ່ທາງໃນ). ຕໍ່ມາ ພະພຸດທະເຈົ້າຢູ່ທີ່ອິນເດຍໄດ້ເສຍຊີວິດ ກໍ່ໄດ້ພາກັນ ຈູດເຜົາສົບຂອງພະພຸດເຈົ້າ, ເມື່ອເຜົາແລ້ວ ກໍ່ໄດ້ ປະກາດໃຫ້ຜູ້ຄົນທົ່ວໂລກ ທີ່ນັບຖືສາສະໜາພຸດມາເອົາກະດູກຂອງພະພຸດທະເຈົ້າໄປບູຊາ  ໂດຍການ ສ້າງທາດໃສ່. ແຕ່ຊາວເມືອງພວນໄປຊ້າເລີຍໄດ້ແຕ່ຝຸ່ນ ຈຶ່ງໄດ້ນຳມາສ້າງໄວ້ໃຈກາງ ຂອງເມືອງພວນ ໃນ ປີ ຈສ 742 ກະສັດເມືອງພວນອົງທີ່ 24 ໄດ້ສັ່ງສ້າງທາດ ໂດຍສ້າງກວມທາດເກົ່າໃຫ້ໃຫຍ່ໂຕກ່ວາແຕ່ກ່ອນ ຊຶ່ງນອກນັ້ນ ທ່ານຍັງເປັນຜູ້ ທີ່ນຳເອົາສາສະໜາພຸດ ເຂົ້າມາເມືອງພວນ.

    ນັບແຕ່ນັ້ນມາໃນທຸກໆ ປີໃໝ່ ຊາວເມືອງພວນ ໄດ້ພາກັນມາຫົດນ້ຳສົງພະ ແລະ ອວຍພອນຊຶ່ງກັນ ແລະ ກັນໃນທາດແຫ່ງນີ້. ຈົນມາຮອດປີ ຈສ 1237, ຄສ 1874 ທາດດັ່ງກ່າວ ໄດ້ຖືກສົງຄາມເສິກຫໍ້ທຳລາຍ ເພື່ອຂຸດຄົ້ນເອົາເງິນ, ຄຳທີ່ມີຄ່າ ອັນເຮັດໃຫ້ທາດເພພັງ ແລະ ຊຸດໂຊມ. ຕໍ່ມາຮອດສະໄໝເຈົ້າແຂວງ ຊາຍຄຳ ເປັນເຈົ້າແຜ່ນດິນເມືອງພວນ ໄດ້ນຳພາປະຊາຊົນປົວແປງຄືນໃໝ່,  ແຕ່ມາຮອດ ປີ ຄສ 1969 ຖືກສົງຄາມຂອງຈັກກະພັດອາເມລິກາທຳລາຍ ຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ທາດ ດັ່ງກ່າວ ຊຸດໂຊມລົງອີກ ແລະ ເປັນດັ່ງທີ່ເຮົາເຫັນເຖິງທຸກວັນນີ້.

 

ທາດ​ຈອມ​ເພັດ

  ທາດຈອມເພັດຕັ້ງຢູ່ຕົວເມືອງຄູນ, ທາດດັ່ງກ່າວ ເປັນທາດທີ່ມີຄວາມສວຍສົດງົດງາມທີ່ສຸດ, ມີຮູບລັກສະນະການສ້າງຄືກັບທາດຝຸ່ນ, ສ້າງຂຶ້ນເປັນມິ່ງຂວັນໃຈ ຂອງປະຊາຊົນຊາວເມືອງພວນ ແລະ ເປັນບ່ອນ ທ້ອນໂຮມເພັດນິນຈິນດາ ຂອງຊາວເມືອງພວນ. ໃນປີ ຄສ 1422, ຈສ 787 ກະສັດ ເຈົ້າຜ້າຂາດ  ໄດ້ນຳເອົາ ເພັດນິນຈິນດາ ທີ່ມີແສງລັດສະໝີອັນສວຍສົດງົດງາມ ສາມາດສົງແສງລັດສະໝີໄປທົ່ວທຸກທິດຂອງເມືອງ ພວນໃສ່ຍອດເສົາ, ດັ່ງນັ້ນ ຈຶ່ງໃສ່ຊື່ວ່າ ທາດຈອມເພັດ. ຈາກນັ້ນມານານເຖິງ 577 ປີ, ມາຮອດປີ ຄສ  1874, ຈສ 1237 ສະໄໝສົງຄາມຫໍ້ໄດ້ເຂົ້າມາປຸ້ນສະດົມກໍ່ໄດ້ທຳລາຍທາດ ເພື່ອເອົາເພັດນິນຈິນດາ ແລະ ວັດຖຸມີຄ່າໃນທາດດັ່ງກ່າວ

 

ວັດ​ສີ​ພົມ.

     ວັດສີພົມເປັນວັດໜຶ່ງທີ່ສຳຄັນ ໃນນະຄອນເມືອງພວນ, ມີສີສັນທີ່ສວຍສົດງົດງາມ ແລະ ໜ້າອັດສະຈັນ ກ່ອນໝູ່ໝົດ ຍ້ອນເຈົ້າລ້ານຄຳກອງ ໄດ້ສະເດັດໄປເມືອງຊົວ (ເມືອງຫຼວງພະບາງໃນປະຈຸບັນ) ເພື່ອຊອກຫາຜູ້ມີຄວາມຮູ້ ແລະ ຄວາມຊຳນານ ໃນການກໍ່ສ້າງໂຮງຫໍ ແລະ ວັດວາອາຣາມ, ພະອົງຈຶ່ງໄດ້ພົບກັບ ອາຈານທຳມະຄາຖາເປັນຜູ້ທີ່ມີຝີມືດີເດັນ. ດັ່ງນັ້ນ, ພະອົງຈຶ່ງໄດ້ນຳເອົາອາຈານທຳມະຄາຖາ ມາສ້າງວັດດັ່ງກ່າວ ໃນປີ ຄສ 1390, ຈສ 752. ຕ່ໍ່ມາວັດສີພົມກໍ່ ຖືກທຳລາຍຄືກັບທາດຝຸ່ນ ແລະ ວັດເພຍວັດ. ແຕ່ມາຮອດປະຈຸບັນ ປະຊາຊົນໄດ້ພ້ອມກັນປັບປຸງປົວແປງໃຫ້ດີຂຶ້ນ.

ໂຮງ​ໝໍ​ເກົ່າ.

    ສ້າງຂຶ້ນໃນປີ 1916 ໃນສະຖາປະຕິຍາກຳ ຂອງຝຣັ່ງປະສົມລາວ ໂຮງໝໍດັ່ງກ່າວ ໃນເມື່ອກ່ອນ ມີຄວາມສວຍງາມເປັນຢ່າງຍິ່ງ, ເປັນສະຖານທີ່ປິ່ນປົວຄົນເຈັບ ໃນສະໄໝນັ້ນ. ມາຮອດປີ 1966 ໄດ້ຖືກ ສົງຄາມທຳລາຍເຮັດໃຫ້ເຮືອນ ແລະ ອຸປະກອນຕ່າງໆ ໄດ້ຮັບການເສຍຫາຍຢ່າງໜັກ ຍັງເຫຼືອພຽງສິ່ງເສດເຫຼືອບ່າງຢ່າງໃຫ້ເຮົາເຫັນເຖິງທຸກວັນນີ້.

ຕາດ​ຄາ.

   ຕາດ​ຄາ ​ເປັນ​ຕາດ​ທຳ​ມະ​ຊາດ ມີ​ຄວາມ​ສວຍ​ງາມ​ເປັນ​ຢ່າງ​ຍິ່ງ ພາຍ​ໃນ​ຕາດ ແລະ ບໍ​ລິ​ເວນ​ອ້ອມ​ຂ້າງ​ຕາດ​ ປະ​ກອບ​ດ້ວຍ​ຕົ້ນ​ໄມ້​ໃຫຍ່ຫຼາຍ​ຕົ້ນ, ປ່າ​ໄມ້ ແລະ ຊີ​ວະ​ນາໆ​ພັນ​ທີ່​ອຸ​ດົມ​ສົມ​ບູນ. ຈຸດ​ກຳ​ເນີດ​ຂອງ​ນ້ຳ​ຕາດ​ຄານີ້​ແມ່ນ​ນ້ຳ​ທີ່​ເກີດ​ຈາກ​ຮູ​ຜາໄຫຼ​ອອກ​ມາໂຕນ​ລົງ​ໃສ່​ຕາດ​ເປັນ​ແຕ່​ລະຂັ້ນ ແລະ ມີ​ນ້ຳ​ໄຫຼ​ຕະຫຼອດ​ປີ. ຕາດ​ຄາ​ ຢູ່ບ້ານ​ຄັງ​ພະ​ນຽນ ເມືອງ​ໜອງ​ແຮດ ຫ່າງ​ຈາກ​ຕົວ​ເມືອງ​ໂພນ​ສະ​ຫວັນ ປະ​ມານ 104 ກິ​ໂລ​ແມັດ, ຫ່າງ​ຈາກຕົວ​ເມືອງ​ໜອງ​ແຮດ​ປະ​ມານ 22 ກິ​ໂລ​ແມັດ ແລະ ຈາກທາງເລກ 7 ເຂົ້າແຫຼ່ງ​ທ່ອງ​ທ່ຽວເປັນ​ທາງ​ປູ​ແຮ່ປະມານ 5 ກິໂລແມັດ.

    ຕາດ​ຄາ​ມີຄວາມ​ສູງ141 ແມັດ, ຈາກ​ຈຸດ​ຕົ້ນ​ນ້ຳ​ຫາ​ຈຸດ​ພັກ​ທີ່ 3 ແມ່ນ​ມີ​ຄວາມ​ສູງ 81 ແມັດ, ແຕ່​ພັກ​ທີ່ 3 ລົງ​ໃສ່​ສາຍ​ຫ້ວຍ​ແມ່ນ​ມີ​ຄວາມ​ສູງ 60 ແມັດ, ມີ​ຂັ້ນ​ໄດ​ຍ່າງເຊື່ອມ​ຕໍ່ຕາດ​ແຕ່​ລະ​ຂັ້ນ, ມີ​ເຮືອນ​ຂາຍ​ປີ້, ຫ້ອງ​ນ້ຳ​ສາ​ທາ​ລະ​ນະ...

ຖ້ຳປູຄຳ.

    ສະຖານທີ່ຕັ້ງຢູ່ບ້ານນາທອງ, ເມືອງວັງວຽງ ແຂວງວຽງຈັນ ຫ່າງຈາກຕົວເມືອງວັງວຽງປະມານ 6 km ແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວຖໍ້າປູຄໍາເປັນສະຖານທີ່ທ່ອງທ່ຽວທາງທຳມະຊາດແຫ່ງຫນຶ່ງທີ່ມີເອກະລັກ ແລະ ມີຄວາມໂດດເດັ່ນ, ມີຄວາມອຸດົມສົມບູນໄປດ້ວຍທໍາມະຊາດ ມີວິິວທິວທັດສະນີຍະພາບທຳມະຊາດທີ່ສວຍງາມ, ເປັນແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວລະດັບເມືອງ, ຖໍ້າດັ່ງກ່າວຕັ້ງຢູ່ກາງໜ້າຜາກາ ມີລະດັບຄວາມສູງຈາກໜ້າດິນ 100 ແມັດ ແລະ ມີຄວາມຍາວປະມານ 400 ແມັດ, ຕາມການເລົ່າຂານຂອງປູ່ຍ່າຕາຍາຍໃນເມື່ອກ່ອນ ຖໍ້າດັ່ງກ່າວແມ່ນຖືກຄົ້ນພົບໂດຍປະຊາຊົນໃນໝູ່ບ້ານທີ່ໄປລ້າສັດເພື່ອນໍາມາເປັນອາຫານ ແລະ ໄດ້ພົບເຫັນຖໍ້າດັ່ງກ່າວ ໃນເມື່ອກ່ອນເອີ້ນຊື່ວ່າ ຖໍ້າເຈຍ ເນື່ອງຈາກວ່າມີເຈຍມາອາໃສຢູ່ຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ ຕໍ່ມາໃນປີ 1996 ອໍານາດການປົກຄອງບ້ານຈຶ່ງມີແຜນເປິດຖໍ້າເຈຍເປັນແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວ ແລະ ໄດ້ປ່ຽນຊື່ຖໍ້າເຈຍມາເປັນຖໍ້າປູຄໍາຕັ້ງແຕ່ນັ້ນມາ, ການປ່ຽນຊື່ເປັນຖໍ້າປູຄໍານັ້ນ ເນື່ອງຈາກວ່າ ມີຊາວບ້ານໄດ້ໄປພົບເຫັນປູທີ່ມີລັກສະນະແປກ ແຕກຕ່າງກັບປູອື່ນທົວໄປ ເປັນປູທີ່ມີລັກສະນະຂາຍາວ ມີສີເຫຼືອງຄືສີຄໍາ ແລະ ຊາວບ້ານເອີ້ນປູນີ້ວ່າ ປູຄໍາ ຊາວບ້ານມີຄວາມເຊື່ອປູດັ່ງກ່າວເປັນເຈົ້າເຝົ້າຖໍ້າ, ດັ່ງນັ້ນ, ເຖົ້າແກ່ແນວໂຮມຈຶ່ງຕົກລົງປ່ຽນຊື່ຖໍ້າເຈຍ ມາເປັນຖໍ້າປູຄໍາ ແລະ ເປີດໃຫ້ບໍລິການເຂົ້າຊົມຖໍ້າຕັ້ງແຕ່ ປີ ຄ.ສ. 1996 ເປັນຕົ້ນມາ ແລະ ໄດ້ຮັບຄວາມນິຍົມຈາກນັກທ່ອງທ່ຽວທັງພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດ ເປັນຕົ້ນແມ່ນນັກທ່ອງທ່ຽວ ລາວ, ​ໄທ, ເກົາຫລີ, ​ຈີນ, ຍີ​ປຸ່ນ, ເອີ​ລົບ….

ຖໍ້ານໍ້າ.

   ປະຫວັດ​ຂອງ​ຖ້ຳ​ນ້ຳ ​ໃນ​ເມື່ອ​ກ່ອນ​ເອີ້ນວ່າ: ຖ້ຳ​​ຊ້າງ ຊາວບ້ານ​ໄດ້ນຳ​ໃຊ້​ນ້ຳ ທີ່​ໄຫລ​ອອກ​ມາ​ຈາກ​ຖ້ຳ​ແຫ່ງນີ້ ​ເພື່ອ​ເຮັດ​ນາ ​ໂດຍ​ໄດ້​​ເຮັດເໝືອງ-ຝາຍ​ໄມ້​ແບບ​ບູຮານ ​​ຊຶ່ງ​ບໍ່​ຮູ້​ວ່າ​ຕົ້ນ​ນ້ຳ​(ຍອດ​ນ້ຳ) ດັ່ງກ່າວ​ນັ້ນ​​ໄຫລມາ​ຈາກ​ໃສ ​ແລະ ​ໄຫລ​ຕະຫລອດ​ລະດູ​ແລ້ງ ​ແລະ ຝົນ, ຈຶ່ງ​​ເປັນ​ທີ່ມາ​ຂອງ​ຊື່: “ ຖ້ຳ​ນ້ຳ’’ ​ປັດຈຸບັນກຳລັງເປັນທີ່ນິຍົມຂອງນັກທ່ອງທ່ຽວທັງພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດ ເຊັ່ນ: ນັກທ່ອງທ່ຽວ ລາວ, ​ໄທ, ເກົາຫລີ,​ຈີນ ແລະ ນັກທ່ອງທ່ຽວເອີຣົບ ທີ່ເຂົ້າມາທ່ອງທ່ຽວ ຖໍ້າແຫ່ງນີ້ ກ່ອນທີ່ຈະເຂົ້າໄປທາງໃນຖໍ້າຕ້ອງໄດ້ຂີ່ກົງເບັງລອດເຂົ້າໄປຕາມແລວນໍ້າທີ່ຜູ້ບໍລິການໄດ້ມັດເຊືອກຄືງໄວ້ ແລ້ວນັກທ່ອງທ່ຽວຕ້ອງໄດ້ຈັບໄປຕາມແລວເຊືອກທີ່ມີນໍ້າໃສ ແລະ ເຢັນຫລາຍຈົນກ່ວາຈະພົບກັບພື້ນທີ່ໃນຖໍ້າ ແລ້ວຈື່ງສາມາດຍ່າງໄປຕາມຫ້ອງໂຖງພາຍໃນຖໍ້າ ເຊີ່ງກິດຈະກຳນີ້ກຳລັງເປັນທີ່ນິຍົມຂອງນັກທ່ອງທ່ຽວ.

ຖໍ້າລົມ.

     ປະຫວັດ​ຄວາມ​ເປັນ​ມາ​ຂອງ​ຖ້ຳ​ລົມ: ຕາມ​ການ​ບອກເລົ່າ​ຂອງ​ຜູ້​ເຖົ້າ​ຜູ້​ແກ່​ອາວຸ​ໂສ​ໃນ​ທ້ອງ​ຖິ່ນ​​ວ່າ​: ເຫ​ດຜົນ​ທີ່​ພາກັນ​ເອີ່​ນຊື່ວ່າ“ ຖ້ຳ​ລົມ ” ກໍ່​ເພາະ​ຢູ່​ບໍລິ​ເວນ​ປາກຖ້ຳ ຈະ​ມີ​ລົມ​ພັດ​ຜ່ານ​​ເຂົ້າ​ໄປ​ໃນ​ຖ້ຳ​ຕະຫຼອດລະດູ​ການ ບໍ່ວ່າ​ຈະ​ເປັນ​ເວລາ​ກາງຄືນ ຫຼື ກາງ​ເວັນ ຈະມີ​ລົມພັດ​​ແຮງ ​ແລະ ​ເຢັນຢູ່​ຕະຫລອດ ຈຶ່ງ​ເປັນ​ເຫດ​ຜົນ​​ເປັນ​ທີ່​ມາ​ຂອງ​ຊື່​ຖ້ຳວ່າ ຖ້ຳ​ລົມ

ອ່າງ​ຫຼວງ.

     ຄວາມເປັນມາຂອງຖໍ້າອ່າງຫລວງ: ໃນສະໄຫມສົງຄາມ ປະຊາຊົນໃນເຂດນີ້ ໄດ້ອາໃສຖໍ້າດັ່ງກ່າວ ໄວ້​ເປັນ​ບ່ອນລີ້ຊ່ອນສັດຕູ ແລະ ເກັບຮັກສາເຄື່ອງຂອງທີ່ມີຄ່າ, ຢູ່​ບໍລິ​ເວນ​ດ້ານ​ລຸ່ມ​ຂອງ​ຖ້ຳ ມີ​ປ່າ​ໄມ້​ດົກໜາ, ມີອ່າງນ້ຳ​​ໃສ​ເຢັນຂະໜາດທີ່ໃຫ່ຍ ແລະ ມີຄວາມເລິກ ຈຶ່ງ​ເປັນ​ທີ່​ມາ​ຂອງ​ຊື່ ຖ້ຳ​ອ່າງ​ຫລວງ (ອ່າງ​ໃຫຍ່)ສະຖານທີ່ຕັ້ງແມ່ນຢູ່ ບ້ານນາມ່ວງ ​ເມືອງ​ວັງ​ວຽງຫ່າງຈາກຕົວເມືອງເຂົ້າໄປຫາສະຖານທີ່ທ່ອງທ່ຽວຖໍ້າອ່າງຫລວງແມ່ນມີໄລຍະທາງປະມານ 8 ກິໂລແມັດ ຄົ້ນພົບໃນປີ 1985, ເລີ່ມພັດທະນາໃນປີ 2014 ແລະ ເປີດໃຫ້ບໍລິການແກ່ນັກທ່ອງທ່ຽວໃນປີ 2017 ເຊີ່ງແມ່ນການລົງມືສຳປະທານ ແລະ ພັດທະນາຂອງເອກະຊົນລາວ ປັດຈຸບັນກຳລັງເປັນທີ່ນິຍົມຂອງນັກທ່ອງທ່ຽວທັງພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດ ເຊັ່ນ: ນັກທ່ອງທ່ຽວ ລາວ, ​ໄທ, ເກົາຫລີ,​ຈີນ ແລະ ນັກທ່ອງທ່ຽວເອີຣົບ  ທີ່ເຂົ້າມາພັກຜ່ອນ ແລະ ສຳພັດກັບກິດຈະກຳຕ່າງໆພາຍໃນສະຖານທີ່ທ່ອງທ່ຽວເປັນຕົ້ນແມ່ນກິດຈະກຳໂດດນໍ້າ, ຂີ່ສະລີງ ປີນຜາຊົມທຳມະຊາດພາຍໃນຖໍ້າ

ນໍ້າຕົກຕາດນໍ້າແຖ່ມ

    ນໍ້າຕົກຕາດນໍ້າແຖ່ມຕັ້ງ​ຢູ່​​ບ້ານ​ປາກ​ເປາະ ​ເມືອ​ງວັງ​ວຽງ ​ແຂວງ​ວຽງຈັນການເດີນທາງສູ່ນໍ້າຕົກຕາດນໍ້າແຖມ ອອກຈາກເມືອງວັງວຽງ ໄປຕາມເສັ້ນທາງ 13 ເຫນືອ ປະມານ 6 ກມ ຈາກນັ້ນຈະມີທາງແຍກ ທາງຊ້າຍມື ຕາມເສັ້ນທາງມາຍັງຈຸດຂ້າມເຮືອຂອງ TCK ຈາກເສັ້ນທາງ 13 ເຫນືອ ມາຮອດບ່ອນນີ້ ປະມານ 3 ກມ. ຂ້າມນໍ້າຊອງດ້ວຍແພຊາວບ້ານ ຍ່າງຕໍ່ອີກ 1 ກມ. ຮອດຈຸດຂີ່ສະລິງຂອງ TCK ແລ້ວເດີນທາງຕໍ່ຂ້າມພູໜ່ວຍທີ່ 1 ປະມານ 1.5 ກມ. ຈື່ງມາຮອດພູນໍ້າແຖມ ຈາກຈຸດນີ້ ເປັນການຍ່າງຂື້ນພູຢ່າງດຽວ ໄລຍະທາງຈາກຕີນພູຈົນຮອດນໍ້າຕົກຕາດ ປະມານ 3 ກມ. ມີຄວາມຊັນຂອງພູຕັ້ງແຕ່ 25 ຫາ 90 ອົງສາ ບາງບ່ອນຕ້ອງຍ່າງຕາມລຳຫ້ວຍ ປີນຜາ ໄຕ່ຂົວອູ່ ໃຊ້ເວລາເດີນທາງທັງໝົດ 8 ຊົ່ວໂມງ ຢູ່ໃກ້ນໍ້າຕົກຈະມີເຮືອນພັກໃຫ້ນັກທ່ອງທ່ຽວພັກ ເພາະສ່ວນໃຫຍ່ ຈະໃຊ້ເວລາໃນການໄປທຣິບ 2 ມື້ 1 ຄືນ ເມື່ອໄປຮອດເຮືອນພັກທ່ານສາມາດແນມເຫັນເມືອງວັງວຽງໄດ້ທັງໝົດ ສ່ວນນໍ້າຕົກ ທ່ານສາມາດຍ່ອນໂຕລົງມາຈາກຈຸດສູງສຸດຂອງນໍ້າຕົກນີ້ໄດ້ ເຊິ່ງນໍ້າຕົກນີ້ມີຄວາມສູງ ປະມານ 200 ເມັດ ເປັນນໍ້າຕົກຕາດທີ່ມີຄວາມສູງ ແລະ ສວຍງາມອີກແຫ່ງໜື່ງຂອງເມືອງວັງວຽງ.

ພູເບຍ

    ພູເບ້ຍ ຕັ້ງຢູ່ບ້ານພູຫົວຊ້າງ ຫ່າງຈາກເທດສະບານເມືອງອະນຸວົງ ໄປທາງທິດເໜືອ ປະມານ 6 ກິໂລແມັດ, ຈາກຕີນພູເຖິງຈອມພູ ມີໄລຍະທາງປະມານ 56 ກິໂລແມັດ, ເຊິ່ງພູເບ້ຍ ເປັນພູທີ່ສູງທີ່ສູດໃນປະເທດລາວ ເຊິ່ງມີຄວາມສູງ 2,820 ແມັດ, ເປັນພູທີ່ມີຄວາມອຸດົມສົມບູນ ທາງດ້ານພືດພັນ, ມີພູມອາກາດທີ່ໜາວເຢັນ, ມີສັດສາວາສິ່ງນ້ອຍ-ໃຫຍ່ຫລາຍຊະນິດ ທີ່ອາໄສຢູ່ໃນພູແຫ່ງນີ້ ເປັນຕົ້ນ: ລີງ, ຄ່າງ, ທະນີ, ກວາງ, ຟານ, ເຍືອງ, ເສືອ, ໝີ, ເໝືອຍ, ໝູ່ປ່ານົກຍູງ ແລະ ສັດປະເພດອື່ນໆອີກ...ນອກນັ້ນ ຍັງມີໄມ້ຫລາຍຊະນິດເຊັ່ນ: ໄມ້ດູ່, ໄມ້ແຄນ, ໄມ້ຍຸງ, ໄມ້ຍາງ, ໄມ້ໂລງເລງ. ພູເບ້ຍ ເປັນພູທີ່ຕັ້ງສູງສະຫງ່າ ເປັນດັ່ງມິ່ງຂວັນຂອງຊາວເມືອງອະນຸວົງ ແຂວງໄຊສົມບູນ, ເປັນພູທີ່ມີຄວາມໂດດເດັ່ນ ແລະ ມີຊື່ສຽງຢູ່ໃນ ສປປ ລາວ, ມີປະຫວັດຄວາມເປັນມາອັນຍາວນານ. ໄລຍະທີ່ເປັນເຂດພິເສດໄຊສົມບູນ ການນຳເຂດໄດ້ມີການສ້າງເສັ້ນທາງຂຶ້ນໄປຫາພູເບ້ຍ ຈາກຕີນພູເຖິງຈອມພູ ເຊິ່ງມີໄລຍະທາງ 56 ກິໂລແມັດ ທີ່ສາມາດເດີນທາງໄປດ້ວຍຍານພາຫະນະທຸກປະເພດ ແຕ່ໂຄງການດັ່ງກ່າວ ສາມາດສ້າງໄດ້ພຽງ 16 ກິໂລແມັດ ກໍໄດ້ໂຈະໄວ້. ມາເຖິງປີ 2006-2013 ເຂດພິເສດໄຊສົມບູນໄດ້ຖືກຍຸບ ແລະ ໄດ້ໂຮມເຂົ້າກັບແຂວງວຽງຈັນ ໃນຊ່ວງນັ້ນພູເບ້ຍ ກໍໄດ້ຮັບການພັດທະນາຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງ ຈົນມາຮອດວັນທີ 13 ເດືອນທັນວາ ປີ 2013 ສະພາແຫ່ງຊາດ ໄດ້ມີມະຕິຕົກລົງ ວ່າດ້ວຍການຮັບຮອງເອົາການສ້າງຕັ້ງແຂວງໄຊສົມບູນ ເປັນແຂວງທີ່ 18 ຂອງ ສປປ ລາວ, ອຳນາດປົກຄອງແຂວງ ກໍໄດ້ມີຄຳສັ່ງຫ້າມ ແລະ ຍັງບໍ່ທັນອະນຸຍາດໃຫ້ນັກທ່ອງທ່ຽວເຂົ້າຢ້ຽມຊົມ ເນື່ອງຈາກສະຖານທີ່ດັ່ງກ່າວ ເປັນເຂດທີ່ຕັ້ງຍຸດທະສາດທາງການທະຫານໃນສະໄໝກ່ອນ ແລະ ສິ່ງສຳຄັນແມ່ນ ຍັງບໍ່ທັນໄດ້ຮັບການພັດທະນາ ແລະ ບໍ່ທັນສາມາດຮອງຮັບນັກທ່ອງທ່ຽວໄດ້.

ສັນພູໝອກ.

   ສັນພູໝອກ ຕັ້ງຢູ່ບ້ານລ້ອງແຈ້ງ ເມືອງລ້ອງແຈ້ງ ແຂວງໄຊສົມບູນ ຮ່າງຈາກເທດສະບານເມືອງໄປທາງທິດເໜືອ ປະມານ 7 ກິໂລແມັດ, ເປັນພູຫົວໂລ້ນທີ່ມີລັກສະນະຍາວຢຽດໂດດເດັ່ນ ທີ່ແຕກຕ່າງຈາກພູໜ່ວຍອື່ນໆ ເຊິ່ງເປັນເອກະລັກສະເພາະຂອງຕົນ, ເປັນມົນສະເໜ່ທີ່ສ້າງຄວາມສົນໃຈ ໃຫ້ແກ່ນັກທ່ອງທ່ຽວເຂົ້າມາທ່ຽວຊົມເມືອງລ້ອງແຈ້ງ. ສັນພູໝອກມີຄວາມສູງປະມານ 1.300 ແມັດ ແລະ ຍາວປະມານ 12 ກິ ໂລແມັດ, ໃນສະໄໝກ່ອນ ຜູ່ເຖົ້າຜູ່ແກ່ເພິ່ນເວົ້າວ່າ ໃນແຕ່ລະວັນຈະມີໝອກເຝື້ອ ປົກຄຸ້ມຢູ່ບໍລິເວນເທິງພູຢູ່ຕະຫລອດເວລາ ຄ້າຍຄືກັບທະເລໝອກ ຫລື ສວງສະຫວັນວິມານຊັ້ນຟ້າ ຊຶ່ງກົງກັນຂ້າມກັບພູໜ່ວຍອື່ນໆຊຳພັດເປີດແປນ. ສະນັ້ນ, ຍ້ອນມີປະກົດການດັ່ງກ່າວນີ້ ຈຶ່ງພາກັນເອີ້ນວ່າ“ສັນພູໝອກ” ຈົນມາເຖິງທຸກວັນນີ້. ໃນປະຈຸບັນສັນພູໝອກ ກາຍເປັນແຫລ່ງທ່ອງທ່ຽວທີ່ມີຊື່ສຽງ ຂອງເມືອງລ້ອງແຈ້ງ ເໝາະແກ່ການທ່ຽວຊົມທຳມະຊາດ ແລະ ພັກຜ່ອນຕາກອາກາດທີ່ເຢັນສະບາຍສົດຊື່ນ ເມື່ອຂຶ້ນໄປຢູ່ຈອມພູໜ່ວຍນີ້ ຈະສາມາດແນມເຫັນທິວທັດຄວາມສວຍງາມຂອງເມືອງລ້ອງແຈ້ງ.

ໃນປີ ຄ.ສ 1960 ຫາ 1973 ສັນພູໝອກ ໄດ້ເປັນຖານທັບຂອງທະຫານ (ເອສ໌ຊີຢູ SCU ຫລື ວ່າກອງທັບພາກສອງຂອງອາເມຣິກາ ແລະ ລູກແຫລ່ງຕີມືຂອງພວກມັນ) ໂດຍມີ 2 ກອງພົນໃຫຍ່ປະຈຳຢູ່ສັນພູແຫ່ງນີ້, ໃນນັ້ນມີກອງພົນພິເສດຂອງວາງປາວ ແລະ ກອງພົນພິເສດຂອງ ເຈົ້າສຸວັນນະພູມມາໃນການເຮັດສົງຄາມຢູ່ລາວໃນໄລຍະນັ້ນ. ມາຮອດປີ 1968 ຈຶ່ງໄດ້ສ້າງຂຸມມໍລະກົດ ຫລື ຕຣັງເຊ ເຊິ່ງຄວາມກ້ວາງຂອງຂຸມແມ່ນ ລົດອາແອ່ມ ສາມາດແລ່ນເຂົ້າໄປໄດ້ຢ່າງສະດວກສະບາຍ, ມີຄວາມຍາວປະມານ 1000 ກວ່າແມັດ, ສ່ວນຫລັງຄາ ແມ່ນໃຊ້ກາບບົ່ມແລ້ວເອົາດິນປົກຖົມໄວ້ ແລະ ຢູ່ຕາມສັນພູໝອກແຫ່ງນີ້ ແມ່ນເຕັມໄປດ້ວຍຂຸມຄອງ ຂຸມຫລີ້ໄພ ຢັ່ງຢາຍກັນຢູ່ເປັນຖັນແຖວ ແລະ ຢູ່ອ້ອມຮອບພູ ແມ່ນໃຊ້ເຫລັກໜາມໝາກຈັບ ທີ່ມີຄວາມແໜ້ນໜາ ເຊິ່ງບໍ່ມີຜູ້ໃດສາມາດເຂົ້າໄປຕີແຕກໄດ້. ເຖິງວ່າຈະມີການເຊັນສັນຍາຢຸດເຊົາ ໃນປີ1973 ກໍຕາມ ແຕ່ກອງທັບພາກ 2 ຍັງລະເມີດ ແລະ ສືບຕໍ່ໃນການຕໍ່ສູ້ກັບຝ່າຍແນວລາວຮັກຊາດຢ່າງດຸເດືອດ, ພາຍຫລັງປະເທດຊາດໄດ້ຮັບການສະຖາປານາເປັນ ສາທາລະນະລັດ ປະຊາທິປະໄຕ ປະຊາຊົນລາວຂຶ້ນ ກອງທັບດັ່ງກ່າວຈຶ່ງແຕກສະຫລາຍ,ຈຳນວນໜຶ່ງ ກໍ່ຖືກຈັບໄປກັກຂັງ ແລະ ຖືກສຳມະນາຢູ່ເມືອງວຽງໄຊ ແຂວງຫົວພັນ ແລະ ອີກຈຳນວນໜຶ່ງ ກໍໂຕນໜີໄປຢູ່ປະເທດທີສາມ.

ຜາພະເຈົ້າ.

   ຜາພະເຈົ້າ ຕັ້ງຢູ່ບ້ານພູຫົວຊ້າງ ເມືອງອະນຸວົງ ຫ່າງຈາກເທດສະບານເມືອງ ໄປທາງທິດເໜືອປະມານ 500 ແມັດ (ໄປທາງພູເບ້ຍ ເຈີສີແຍກ ແລ້ວລ້ຽວຂວາເຂົ້າໄປປະມານ 50 ແມັດ), ເປັນຜາຫີນ ທີ່ເກີດຈາກທຳມະຊາດທີ່ສວຍງາມຢ່າງສະຫລັບຊັບຊ້ອນ, ລັກສະນະຂອງຜາ ແມ່ນເປັນຜາຫີນປູນທີ່ຕິດຈອດເກາະກ່າຍກັນ, ຕີນຜາກວ້າງ, ມີຖ້ຳຂະໜາດໜ້ອຍລອດພື້ນ ແລະ ຈອມຜາເຈີ້ຍສູງຊັນຄ້າຍຄືກັບທາດ, ເຊິ່ງມີຄວາມສູງປະມານ 300​ ແມັດ, ມີລວງຮອບປະມານ 400 ແມັດ ແລະ ນອນຢູ່ໃນເນື້ອທີ່ 4 ເຮັກຕາ. ຜາພະເຈົ້າໃນສະໄໝກ່ອນ ແມ່ນເປັນອີກສະ ຖານທີ່ໜຶ່ງ ທີ່ເຈົ້າອະນຸວົງ ໄດ້ໃຊ້ເປັນກຳບັງລີ້ຊ້ອນ ຫລື ບ່ອນລົບໄພ ໃນການເຮັດເສິກກັບສະຫຍາມໃນສະໄໝນັ້ນ. ອີກຢ່າງໜຶ່ງ ຄົນສະໄຫມກ່ອນມີຄວາມເຊື່ອກັນ ສະຖານທີ່ຜາພະເຈົ້າແຫ່ງນີ້ ເປັນສະຖານທີ່ສັກສິກ ແລະ ເປັນສະຖານທີ່ສັກກະລະບູຊາທາງພຸດທະສາສະໜາ, ເປັນສະຖານທີ່ບວງສວງຜີຟ້າ, ຜີແຖນ, ຜີປ່າ ແລະ ຜີດົງ ຂອງປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າໃນຂົງເຂດດັ່ງກ່າວ. ນອກນັ້ນ, ປະຊາຊົນຍັງເຊື່ອຖືກັນວ່າ ຖ້າຜູ້ໃດຫາກມາລົບລີ້ຢູ່ຜາແຫ່ງນີ້ ຈະຖືກຜີຟ້າ, ຜີແຖນປິດບັງ ແລະ ປົກປ້ອງຈົນບໍ່ມີຜູ່ໃດຊອກເຫັນ. ຍ້ອນຄວາມເຊື່ອຖືດັ່ງກ່າວ ບວກກັບຄວາມສັກສິດຂອງຜາພະເຈົ້າ ເຖົ້າແກ່ອະວຸໂສ ແລະ ປະຊາຊົນ ບ້ານດັ່ງກ່າວ ຈຶ່ງໃສ່ຊື່ຜາແຫ່ງນີ້ວ່າ: “ຜາພະເຈົ້າ” ຈົນເຖິງທຸກວັນນີ້.

ຜາພະເຈົ້າ ເປັນແຫລ່ງທ່ອງທ່ຽວໜຶ່ງທີ່ມີຊື່ສຽງຢູ່ໃນເມືອງອະນຸວົງ ແລະ ເປັນທີ່ໜ້າສົນໃຈຂອງນັກທ່ອງທ່ຽວທັງພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງປະເທດ ທີ່ມີຄວາມສົນໃຈໃນການທ້າທາຍ ແລະ ຜະຈົນໄພ, ຖື ໄດ້ວ່າແຂກໄປໄທມາ ຖ້າບໍ່ໄດ້ໄປປິນຜາພະເຈົ້າ ເບິ່ງທັດສະນີຍະພາບຄວາມສວຍງາມຂອງຕົວເມືອງອະນຸວົງ ກໍຖືໄດ້ວ່າ ສຳກັບບໍ່ໄດ້ມາຢ້ຽມຢາມແຂວງໄຊສົມບູນ. ໃນເມື່ອກ່ອນຊ່ວງທີ່ມີເທດສະການບຸນກິນຈຽງ ຂອງຊົນເຜົ່າມົ້ງ ແລະ ບຸນເກຮີ ຂອງຊົນເຜົ່າກຶມມຸ ມີນັກທ່ອງທ່ຽວເຂົ້າມາທ່ຽວຊົມຜາພະເຈົ້າເປັນຈຳນວນຫລວງຫລາຍ, ດັ່ງນັ້ນ, ທ່ານ ເນັ່ງເຢລໍ ໜາວເຮີ, ພະນັກງານບຳນານ ຈຶ່ງໄດ້ເຫັນເຖິງຄວາມສຳຄັນຂອງວຽກງານການທ່ອງທ່ຽວ ແລະ ເພື່ອຕອບສະໜອງກັບຄວາມຮຽກຮ້ອງຕ້ອງການຂອງນັກທ່ອງທ່ຽວ ຈຶ່ງໄດ້ເຂົ້າມາພັດທະນາຜາພະເຈົ້າ ໃຫ້ກາຍເປັນແຫລ່ງທ່ອງທ່ຽວ ເພື່ອໃຫ້ສາມາດຮອງຮັບ ແລະ ອຳນວຍຄວາມສະດວກ ໃຫ້ແກ່ນັກທ່ອງທ່ຽວ ທີ່ເຂົ້າມາຢ້ຽມຊົມຜາພະເຈົ້າ ໂດຍການສ້າງເສັ້ນທາງ, ສ້າງຂັ້ນໄດຂຶ້ນຜາ ແລະ ສ້າງສະຖານທີ່ນັ່ງພັກຜ່ອນຢູ່ເທິງຜາພະເຈົ້າ ແລະ ເປີດບໍລິການແກ່ນັກທ່ອງທ່ຽວເລີ່ມແຕ່ປີ 1996 ເປັນຕົ້ນມາຈົນເຖິງປະຈຸບັນ.

ນ້ຳຕົກຕາດຊາຍ.

     ນ້ຳຕົກຕາດຊາຍ ເປັນນ້ຳຕົກແຫ່ງໜຶ່ງ ທີ່ມີຊື່ສຽງໃນເຂດເມືອງທ່າພະບາດ ກໍ່ຄືແຂວງບໍລິຄຳໄຊ ເຊິ່ງຕັ້ງຢູ່ບ້ານຫາດໄຄ້ ເຂດປ່າສະຫງວນແຫ່ງຊາດ ພູເຂົາຄວາຍ ໃກ້ກັບຕາດເລິກ. ຕາດຊາຍ ແມ່ນໄດ້ມີມາແຕ່ດົນນານ ແລະ ໃນເມື່ອກ່ອນ ບໍ່ມີໃຜຮູ້ວ່າ ນໍ້າຕົກຕາດຊາຍເກີດຂຶ້ນເມື່ອໃດ ໃນເມື່ອກ່ອນ ແມ່ນຍັງບໍ່ມີຄົນຮູ້ຫຼາຍ ມີແຕ່ປະຊາຊົນໃນແຖບນັ້ນທີ່ຮູ້ຈັກ ຈົນວ່າຖືກຄົ້ນພົບ ແລະ ເປີດເປັນສະຖານທີ່ທ່ອງທ່ຽວຢ່າງເປັນທາງການ ເມື່ອວັນທີ 26 ກັນຍາ 2003. ນ້ຳຕົກຕາດຊາຍຢູ່ຫ່າງຈາກທາງ ເລກທີ 13ໃຕ້ ປະມານ 16 ກິໂລແມັດ. ຖ້າເດີນທາງມາແຕ່ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ແມ່ນລ້ຽວຊາຍເຂົ້າໄປທາງແບ່ງ ບ້ານປ່າໄລ່ ແລ້ວລ້ຽວຂວາເຂົ້າ ບ້ານຫາດໄຄ້. ນ້ຳຕົກຕາດຊາຍເປັນນ້ຳຕົກຕາດ ທີ່ມີທິວທັດທາງທຳມະຊາດຊີວະນາໆພັນ ທີ່ສວຍງາມ ເລາະລຽບຕາມຕາມສາຍທາງແຄມນ້ຳຕົກຕາດ ມີດອກເຜິ້ງຫຼາຍສາຍພັນ ທີ່ເກີດຈາກທໍາມະຊາດ ດອກເຜິ້ງດັ່ງກ່າວ ເປັນດອກໄມ້ ທີ່ອານຸລັກ ແລະ ປົກປັກຮັກສາ ໂດຍປ່າສະຫງວນແຫ່ງຊາດພູເຂົາຄວາຍ ໂດຍການມີສ່ວນຮ່ວມຂອງປະຊາຊົນໃນຂົງເຂດນັ້ນ. ນອກຈາກນັ້ນແລ້ວໃນບໍລິເວນດັ່ງກ່າວ ຍັງມີຕົ້ນໄມ້ທີ່ມີຂະໜາດໃຫຍ່ ແລະ ປ່າໄມ້ປ້ອງທີ່ຄອຍເປັນຮົ່ມເງົາໃຫ້ກັບແຂກທີ່ມາທ່ຽວຊົມ.

ນໍ້າຕົກຕາດເລິກ.

    ຕາດເລິກ ຕັ້ງຢູ່ບ້ານຫ້ວຍເລິກ ເມືອງທ່າພະບາດ ຫ່າງຈາກເທດ ສະບານເມືອງດັ່ງກ່າວປະມານ 17 ກິໂລແມັດ ເປັນສະຖານທີ່ທ່ອງທ່ຽວທີ່ຂື້ນກັບປ່າສະຫງວນແຫ່ງຊາດພູເຂົາຄວາຍ, ເລີ່ມເປີດໃຫ້ບໍລິການຢ່າງເປັນທາງການແຕ່ປີ 2004. ຕາດເລິກ ເປັນນໍ້າຕົກຕາດ ທີ່ກີດຂວາງທິດທາງການໄຫຼຂອງກະເເສແມ່ນໍ້າເລິກ ຈື່ງເຮັດໃຫ້ກະແສນໍ້າດັ່ງກ່າວ ໄຫຼເຊາະກ້ອນຫີນເປັນເວລາຫຼາຍລ້ານປີ ຈົນເຮັດໃຫ້ກາຍເປັນຮູບຫຼາຍລັກສະນະໃນປັດຈຸບັນ ແລະ ງົດງາມເປັນເອກະລັກ. ຢູ່ບໍລິເວນນີ້ ນັກທ່ອງທ່ຽວ ຍັງສາມາດຍ່າງປ່າ ເພື່ອສຶກສາຊີວະນາໆພັນ ແລະ ຕັ້ງເຕັ້ນຄ້າງຄືນນອນກາງປ່າ ເພື່ອສຳພັດກັບທຳມະຊາດຢ່າງແທ້ຈິງ ໂດຍການໃຫ້ຂໍ້ມູນຂອງຊາວບ້ານທີ່ບໍລິການນັກທ່ອງທ່ຽວ.

ຮອຍພະບາດ ຖໍ້າສະແນນ.

  ຮອຍພະບາດຖໍ້າສະແນນ ຕັ້ງຢູ່ ບ້ານນາໄຊ ເມືອງທ່າພະບາດ ຫ່າງຈາກທາງເລກທີ 13ໃຕ້ 2 ກິໂລແມັດ. ຈຸດຂອງຮອຍພະບາດ ແມ່ນຢູ່ບໍລິເວນທາງຂຶ້ນພູ ເຂດປ່າສະຫງວນພູເຂົາຄວາຍ, ຢູ່ເໜືອຂຶ້ນໄປ ມີຖໍ້ານ້ອຍ ເອີ້ນວ່າຖໍ້າສະແນນ. ມີການຕັດເສັ້ນທາງເຂົ້າຫາ ໂດຍທຶນຜູ້ເຫຼື້ອມໄສສັດທາ, ມີສິ່ງອໍານວຍຄວາມສະດວກພື້ນຖານ ເຊັ່ນ: ສາລາ ແລະ ຫ້ອງນໍ້າ. ເປັນສະຖານທີ່ ທີ່ຊາວບ້ານໃຫ້ຄວາມເຊື່ອຖືວ່າ ໃຜທີ່ໄດ້ໄປຂໍພອນແລ້ວ ຈະໄດ້ດັ່ງປາດຖະໜາ.

ວັດໂພນສັນ.

    ວັດໂພນສັນ ວັດຈອມທຳນາຄານິມິດ ຫຼື ພວກເຮົາເອີ້ນກັນວ່າ: ວັດໂພນສັນ ແມ່ນຕັ້ງຢູ່ບ້ານ ເມືອງທ່າພະບາດ ແຂວງບໍລິຄຳໄຊ  ຫ່າງຈາກນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ປະມານ 75 ກິໂລແມັດ ເດີນທາງລົງມາຕາມເສັ້ນທາງ ເລກທີ່ 13 ໃຕ້ ໄປຮອດບ້ານພະບາດ ແລ້ວກໍ່ຈະເຫັນປ້າຍຊີ້ບອກຢູ່ທາງເບື້ອງຂວາມື ແວະເຂົ້າໄປປະມານ 2 ກມ ກໍ່ຈະເຫັນວັດນັ້ນຕັ້ງຢູ່ເທິງໂນນແຄມຝັ່ງ ຂອງແມ່ນ້ຳຂອງ. ວັນໂພນສັນ ເປັນວັດໜຶ່ງທີມີປະຫວັດຄວາມເປັນມາກ່ຽວກັບ ຕໍານານຂອງພະຍານາກ ເຊິ່ງຢູ່ໃກ້ກັບວັດພະບາດ ທີ່ມີຊື່ສຽງທາງດ້ານຮອຍພະບາດທີ່ປະທັບໄວ້ໃຫ້ບູຊາກາບໄຫວ້ ຈົນເຖິງທຸກວັນນີ້. ລັກສະນະຂອງວັດໂພນສັນ ແມ່ນຕັ້ງຢູ່ໂນນສູງ ທີ່ອ້ອມຮອບດ້ວຍຫ້ວຍນໍ້າ ແລະ ເປັນວັດທີ່ເກົ່າແກ່ມາແຕ່ດົນນານ ເປັນຈຸດໜຶ່ງທີ່ມີປະກົດການທາງທໍາມະຊາດ (ບັງໄຟພະຍານາກ) ເກີດຂື້ນໃນທຸກປີ ຂອງວັນເພັງ 15 ຄໍ່າ ຂອງເດືອນ 11 ລາວ ແລະ ເປັນວັດທີປະຊາຊົນໃນເຂດນັ້ນ ກາບໄຫວ້ເຄົາລົບນັບຖື.

ວັດພະບາດ.

   ວັດພະບາດ ເຊິ່ງເປັນວັດໜຶ່ງທີ່ມີຮອຍພະບາດ, ຫິນສີລາແລງ, ພະນອນ, ພະຊ່ຽງ, ເຈດີພະບາດ ທີ່ເກົ່າແກ່ມາເຫີງນານ ເປັນເຄົາລົບນັບຖື ຂອງຊາວເມືອງທ່າພະບາດ ແລະ ປະຊາຊົນ ຊາວພຸດທະສາສະໜາ ເພື່ອມາກາບໄຫວ້ບູຊາ ເປັນສິລິມຸງຄຸນໃຫ້ແກ່ຕົນເອງ ບໍ່ວ່າຈະເຮັດຫຍັງຕ່າງໆ ແມ່ນແຕ່ການເດີນທາງ ກໍ່ຍັງເຊື່ອວ່າ ຖ້າໄດ້ຂໍພອນຈາກສະຖານທີ່ສັກສິດນີ້ ກໍ່ຈະເດີນທາງດ້ວຍຄວາມສະດວກ ແລະ ປອດໄພ. ວັດພະບາດ ແມ່ນໄດ້ປະຕິສັງຂອນ ເລີ່ມຈາກເດືອນ 4 ປີ 1933 ເຊິ່ງຕັ້ງຢູ່ແຄມທາງເລກທີ13 ໃຕ້ ບ້ານພະບາດ ເມືອງທ່າພະພາດ ແຂວງບໍລິຄຳໄຊ ຫ່າງຈາກ ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ປະມານ 80 ກມ.

ເສັ້ນທາງຍ່າງປ່າ ບ້ານນາ.

    ຍ່າງປ່າ ບ້ານນາ ຕັ້ງຢູ່ ບ້ານນາ ເມືອງທ່າພະບາດ. ເສັ້ນທາງຍ່າງປ່າ ບ້ານນາ ແມ່ນເປັນການຍ່າງປ່າໄປຫໍຄອຍຊ້າງ ທີ່ຢູ່ໃນເຂດປ່າສະຫງວນພູເຂົາຄວາຍ. ເປັນກິດຈະກໍາທີ່ນັກທ່ອງທ່ຽວນິຍົມທີ່ສຸດ ຄຽງຄູ່ກັບ ຕາດຊາຍ ບ້ານຫາດໄຄ້; ມີກິດຈະກໍາຍ່າງຊົມຄວາມງາມຂອງປ່າສະຫງວນ, ກິນເຂົ້າແຄມນໍ້າ, ມີກິດຈະກໍາໃຫ້ນັກທ່ອງທ່ຽວສາມາດເລືອກນອນປ່າ, ນອນຢູ່ຫໍຄອຍ ຫຼື ກັບມານອນໂຮມສະເຕຢູ່ບ້ານ ຊົມວິຖີຊີວິດ ແລະ ການຈັກສານຂອງປະຊາຊົນບ້ານນາ.

ຕາດມັງກອນ.

    ສະຖານທີ່ແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວ “ຕາດມັງກອນ” ຕັ້ງຢູ່ ບ້ານທ່າບົກ ເມືອງທ່າພະບາດ ເຊິ່ງຕັ້ງຫ່າງຈາກເທດສະບານເມືອງ ໄປປະມານ 20  ກິໂລແມັດ ຕາມເສັ້ນທາງເລກທີ 13 ໃຕ້ ແລ້ວລ້ຽວຊ້າຍ (ຖ້າມາແຕ່ເທດສະບານເມືອງ) ໄປຕາມທາງແດງ ເຂົ້າໄປອີກປະມານ 4 ກິໂລແມັດ ຈະເຖິງສະຖານທີທ່ອງທ່ຽວ. ແຫຼ່ງທ່ອງທ່ຽວແຫ່ງນີ້ ເປັນອີກແຫ່ງໜຶ່ງ ທີ່ກໍາລັງໄດ້ຮັບຄວາມນິຍົມຈາກການໄປທ່ຽວຫຼິ້ນ ຂອງປະຊາຊົນທັງພາຍໃນ ແລະ ຕ່າງແຂວງ ໂດຍສະເພາະນັກທ່ອງທ່ຽວທີ່ມາຈາກນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ ມາຫຼິ້ນເປັນຂະບວນຟົດຟື້ນ ໃນຮູບແບບທ່ຽວກັບຄອບຄົວມາພັກຜ່ອນ ຫຼື ມາທ່ຽວແບບເປັນກຸ່ມ, ມາກິນເຂົ້າປ່າ  ແລະ ລົງຫຼິ້ນອາບນໍ້າທີ່ເຢັນສະບາຍ. ຈຸດພິເສດຕາດມັງກອນ ແມ່ນສະຖານທີ່ຕາດກວ້າງຂວາງ ທີ່ອ້ອມຮອບດ້ວຍພະລານຫີນ, ມີປ່າໄມ້ທີ່ຂຽວງາມໄປທົ່ວບໍລິເວນ ແລະ ມີນໍ້າທີ່ໃສສະອາດເຢັນດີ, ມີຄວາມປອດໄພແກ່ຜູ້ທີ່ມາທ່ຽວຫຼີ້ນ ເພາະວ່າສາຍນໍ້າໄຫຼບໍ່ແຮງປານໃດ ລົງຫຼີ້ນໄດ້ທຸກບ່ອນ ລົງຫຼິ້ນນໍ້າໄດ້ທຸກເພດທຸກໄວ ບໍ່ວ່າເດັກນ້ອຍ ຫຼື ຜູ້ໃຫຍ່. ຕາດມັງກອນນີ້ ນອກຈາກຈະມີທີ່ສະອາດ, ສວຍງາມແລ້ວ ຍັງມີສິ່ງຮອງຮັບຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ ໄວ້ບໍລິການໃຫ້ແກ່ນັກທ່ອງທ່ຽວເຊັ່ນ: ຮ້ານອາຫານ, ເສື້ອຊູຊີບ, ຫ້ອງນໍ້າທີ່ສະອາດ, ມີເສັ້ນທາງທີ່ອຳນວຍຄວາມສະດວກສາມາດເຂົ້າເຖິງນໍ້າຕົກ ແມ່ນສະດວກປອດໄພ ແລະ ສະຖານທີ່ຈອດລົດພຽງພໍ ໃນວັນຢຸດພັກຜ່ອນ ຫຼື ວັນສຳຄັນຕ່າງໆ.

ພະທາດສີໂຄດຕະບອງ.

    ພະທາດ​ສີ​ໂຄດ​ຕະບອງ​ ຕັ້ງ​ຢູ່ບ້ານ​ສີ​ໂຄດ (ມ່ວງສຸມ) ແຄມຝັ່ງແມ່ນ້ຳຂອງ ເຊິ່ງບໍລິເວນນີ້ ເຄີຍເປັນໃຈກາງຂອງອະດີດເມືອງ ຫຼວງທີ່ເກົ່າແກ່ຂອງອານາຈັກລ້ານຊ້າງ. ຕາມ​ທາງ​ເລກທີ 11 ​ໃຕ້ ຫ່າງ​ຈາກ​ເມືອງ​ທ່າ​ແຂກ 6 ກິ​​ໂລ​ແມັດ, ມີເສດຕະສັດ 7 ຊັ້ນ ໃນແກນເປັນເຫຼັກເສດຕະສັດ ເຮັດດ້ວນເງິນ ແລະ ຄຳ, ປາຍເສດ ຕະສັດມີໂຄມແກ້ວ (ປະຈຸບັນບໍ່ມີ) ສະເພາະເສດຕະສັດສູງ 2 ແມັດ ບໍລິເວນຕີນພະທາດກ້ວາງດ້ານລະ 25 ແມັດ, ສູງ30 ແມັດ).

      ພະທາດສີໂຄດຕະບອງ ແມ່ນສາສະໜາຖານເກົ່າແກ່ ແລະ ສັກກາລະບູຊາຂອງຄົນຄໍາມ່ວນ, ທີ່ມີຄວາມສັກສິດແຫ່ງໜຶ່ງ ຂອງ ສປປລາວ ພະທາດນີ້ສ້າງຂື້ນໃນສະ   ໃໝອານາຈັກສີໂຄດຕະບອງ ລະຫວ່າງສັດຕະວັດທີ VI – VIII. ພະທາດໜ່ວຍນີ້ ເປັນບ່ອນບັນຈຸກະດູອັດຖິຂອງພະພຸດທະເຈົ້າໃນສັດຕະວັດ VI.

ນອກຈາກນັ້ນ ຍັງມີຮູບປັ້ນຂອງພະຍາສີໂຄດຕະບອງ ຢືນຢ່າງສະຫງ່າລາສີ. ຄຳວ່າ “ສີໂຄດຕະບອງ” ມີຄວາມໝາຍມາຈາກພາສາບາລີວ່າ: “ແສງສະຫວ່າງແຫ່ງປະລັດຊະຍາ”. ດ້ວຍເຫດນັ້ນ, ຮູບປັ້ນຂອງພະຍາສີໂຄດຕະບອງ ຈຶ່ງປຽບເໜືອນທວນໄຟເຍືອງທາງໃຫ້ແສງສະຫວ່າງແກ່ຄົນລຸ້ນຕໍ່ໄປ ແລະ ກໍ່ເປັນສູນລວມແຫ່ງຈິດໃຈຂອງຊາວຄຳມ່ວນ ຈົນເທົ່າທຸກວັນນີ້.

ໃນພົງສາວະດານ ກ່າວເຖິງພະທາດໜ່ວຍນີ້ວ່າ, ໃນສັດຕະວັດ XVI, ເຊິ່ງເປັນໄລຍະທີ່ອານາຈັກລ້ານຊ້າງຄອບຄອງແຖບນີ້, ພຸດທະສາສະໜານິກາຍຫິນະຍານ ໄດ້ແຜ່ອິດທິພົນເຂົ້າມາໃນຂົງເຂດນີ້ ແລະ ເຈົ້າຊີວິດ ໃນສັດຕະວັດທີ່ 16 (ຄ.ສ 15201 – 1747 ໄດ້ສັ່ງປະຕິມາກອນ ມາບູລະນະພະທາດໜ່ວຍນີ້). ໃນ ຄ.ສ 1539, ການປະຕິສັງຂອນເປັນ ແບບສີລະປະລ້ານຊ້າງ ໂດຍເພີ່ມແບບປະຕິມະກຳ ທີ່ຕິດດອກບົວໃສ່ຈອມທາດ.

      ໃນຍຸກສະໄໜຂອງພະເຈົ້າໄຊຍະເສດຖາທິລາດ, ພະອົງໄດ້ບູລະນະຈົນເປັນແບບດັ່ງທີ່ເຫັນໃນປັດຈຸບັນນີ້. ມາເຖິງປີ ຄ.ສ 1806, ໃນສະໄໝການປົກຄອງຂອງ ເຈົ້າອານຸວົງ ພຣະທາດໜ່ວຍນີ້ ກໍ່ໄດ້ຖືກທຳລາຍຈາກຫຼາຍສົງຄາມ ຈົນຖຶກປ່ອຍປະໃຫ້ພຣະທາດສີໂຄດເສົ້າໜອງຢ່າງສິ້ນເຊີງ.